Co to jest gluten?

Gluten to białko roślinne, zawarte w najbardziej popularnych zbożach: pszenicy, życie, jęczmieniu, owsie (nie ma go w prosie, gryce, ryżu). Występuje również w produktach wytwarzanych z tych zbóż, m.in. w kaszach, pieczywie, makaronach. Obecność glutenu w mące powoduje, że pieczywo czy ciasta świetnie rosną. Niestety, niekiedy gluten powoduje alergię lub celiakię (chorobę trzewną, więcej o niej – dalej) i dlatego specjaliści zalecają, by stopniowo przyzwyczajać do niego dziecko.

Lepiej zapobiegać

Jeszcze do niedawna zalecano poszerzanie diety niemowlęcia o produkty glutenowe dopiero w 10. miesiącu życia. Uważano, że im młodsze dziecko, tym większa wrażliwość na gluten i jeśli poda się go za wcześnie, ryzyko alergii lub celiakii rośnie. Wprowadzanie glutenu do diety w 10. miesiącu życia spowodowało, że celiakia nie objawia się już teraz tak burzliwie jak wcześniej. Częściej za to przebiega w sposób skryty lub z nietypowymi objawami.

Pół łyżeczki na start

Obecnie niemowlętom karmionym piersią można podać produkty zawierające gluten w 5–6. miesiącu życia. Dzieciom karmionym sztucznie – w 6. miesiącu. Specjaliści zalecają, by zaczynać od małych porcji: 2–3 g (to tylko pół łyżeczki!) rozgotowanej w wodzie kaszy manny lub kleiku zbożowego, które dodaje się do 100 ml zupki lub przecieru jarzynowego i podaje jeden raz dziennie.

Dlaczego to ważne

Wprowadzanie glutenu do diety (tzw. ekspozycja na gluten), jeszcze zanim maluch skończy pół roku, jest potrzebne, by stopniowo przyzwyczajać do niego organizm. W Szwecji przeprowadzono badania, z których wynika, że wcześniejsze podawanie glutenu (dzieciom karmionym piersią w 5–6. miesiącu życia, a karmionym sztucznie nie wcześniej niż w 5. miesiącu, ale nie później niż w 6.) zmniejsza ryzyko zachorowania na celiakię. Mimo że na razie brak jest polskich badań w tej kwestii, nasi specjaliści opracowujący schemat żywienia niemowląt wprowadzili do niego zmiany i zalecili wcześniejsze podawwanie glutenu. Jest to jednak sprawa indywidualna i moment wprowadzenia glutenu do diety malucha należy zawsze skonsultować z lekarzem opiekującym się dzieckiem.

Dieta bez glutenu

Alergia i celiakia to różne choroby. Łączy je podobieństwo niektórych objawów oraz to, że dolegliwości są reakcją na obecny w diecie gluten (wtedy trzeba go wyeliminować).
[CMS_PAGE_BREAK]

• CELIAKIA – to nieuleczalna choroba. Dzieci z celiakią nie mogą jeść niczego, co zawiera gluten. Mechanizm szkodliwego działania glutenu nie jest do końca poznany, ale jednym z prawdopodobnych jest defekt genetyczny. Pod wpływem glutenu organizm produkuje przeciwciała, które uszkadzają kosmki jelitowe i powodują objawy choroby. Jeśli chore dziecko je produkty glutenowe, może mieć takie dolegliwości, jak np. brak apetytu, wzdęcia, bóle brzucha, przewlekła biegunka, może też za mało ważyć lub za wolno rosnąć, być nadpobudliwe. Jednym z objawów bywa przewlekła niedokrwistość. Choroba może też długo przebiegać bez objawów i ujawnić się dopiero w późnym dzieciństwie.
• ALERGIA – objawami uczulenia na gluten mogą być objawy ze strony przewodu pokarmowego: kolka, wzdęcia, biegunka, oraz np. dolegliwości skórne lub ze strony układu oddechowego.

Leczenie zarówno alergii na gluten, jak i celiakii polega na wykluczeniu glutenu z diety. Jednak z alergii dzieci mogą wyrosnąć. Celiakia to choroba wymagająca ścisłego przestrzegania diety przez całe życie.

Atak z ukrycia

Źródłem glutenu są nie tylko produkty zbożowe. Do wielu wyrobów dodawana jest skrobia, która pełni rolę wypełniacza, spulchniacza. Jeśli dziecko musi być na diecie, czytaj etykiety. Szczególnie uważaj na mielone mięso, parówki, pasztety, wędliny, śmietanę, jogurty, serki, desery. Gluten może być nawet w lekach.

Uwaga, celiakia!

To choroba uwarunkowana genetycznie. W Polsce występuje u ok. 1 proc. dzieci, ale brak dokładnych danych co do prawdziwej liczby chorych. Może wystąpić w rodzinie, w której nikt na nią wcześniej nie chorował. Idź do lekarza, gdy dziecko:
- Często ma bóle brzuszka, wzdęcia. U niemowląt to mogą być objawy kolki, ale dla pewności i one wymagają konsultacji lekarskiej.
- Za wolno rośnie lub nie rośnie, za mało waży, nie przybywa na wadze lub chudnie. Przyczyny nagłego zwolnienia tempa rozwoju zawsze trzeba wyjaśnić.
- Ma bladą skórę i spojówki, jest osłabione, płaczliwe. To mogą być objawy anemii, która niejednokrotnie towarzyszy celiakii.
- Ma zmiany skórne. Najczęściej występują w okolicy kości krzyżowej, pośladków, łokci, na twarzy, w zgięciach kolan.

Konsultacja: dr n. med. Grażyna Rowicka, pediatra, pracuje w Poradni Gastroenterologicznej w Instytucie Matki i Dziecka w Warszawie.