
Spis treści:
- Otyłość u dzieci: prosta i wtórna
- Problemy z tarczycą u dzieci a otyłość
- Choroby powodujące otyłość u dzieci
- Powikłania z powodu otyłości u dzieci
- Leczenie otyłości u dzieci
- Jak zapobiegać otyłości u dzieci
Otyłość u dzieci: prosta i wtórna
W 90 proc. przypadków mamy do czynienia z otyłością prostą, czyli taką, która utrzymuje się przez długi czas. Pozostałe 20 proc. to otyłość wtórna - wywołana przez chorobę lub przyjmowanie niektórych leków:
Otyłość prosta u dzieci
Może być spowodowana:
- czynnikami środowiskowymi - nieprawidłowym odżywianiem, brakiem aktywności fizycznej, niedoborem snu, stresem
- czynnikami genetycznymi - zaburzeniami łaknienia i metabolizmu.
Otyłość wtórna u dzieci
W tym przypadku przyczynami otyłości u dziecka mogą być:
- przyczyny genetyczne - np. mutacje genów, zespół Downa, zespół Turnera
- przyczyny hormonalne - np. hiperkortyzolemia, niedoczynność tarczycy
- uszkodzenie podwzgórza - np. guzy, zabieg neurochirurgiczny
- zażywane leki - np. glikokortykosteroidy, estrogeny, progesteron, leki antydepresyjne, neuroleptyki i leki przeciwalergiczne starej generacji.
Problemy z tarczycą u dzieci a otyłość
Otyłość może być powiązana z zaburzeniami pracy tarczycy. Eksperci wykazali, że wzrost TSH (hormon produkowany przez przysadkę mózgową, stymuluje tarczycę do produkowania oraz wydzielania hormonów tarczycy: T3 i T4) ma wpływ na przybieranie na wadze.
Przyczyny przybierania na wadze związane z niedoczynnością tarczycy to:
- zatrzymanie wody w organizmie,
- spowolnienie metabolizmu,
- mniejsze zapotrzebowanie kaloryczne (przy jednoczesnym przyjmowaniu tylu kalorii co wcześniej),
- osłabienie i ospałość (powodują mniejszą aktywność fizyczną).
Choroby powodujące otyłość u dzieci
Zazwyczaj zwracamy uwagę na to, do jakich chorób prowadzi nadwaga. Czasami jednak jest tak, że to choroby powodują otyłość u dzieci. Często winne są zaburzenia hormonalne. Należy wtedy wdrożyć odpowiednie leczenie, by wyeliminować lub złagodzić przebieg choroby oraz jej skutki. Chorobowe przyczyny otyłości u dzieci to m.in.:
- zespół Cushinga (ZC) jest to zespół objawów klinicznych, który wynika z nadmiaru glikokortykosteroidów we krwi, które są produkowane endogennie w nadnerczach (endogenny ZC) lub podawane egzogennie (jatrogenny ZC). U dzieci i młodzieży charakteryzuje się on zwolnieniem szybkości wzrastania przy jednoczesnym przyroście masy ciała, a także zaokrągleniem twarzy,
- niedoczynność tarczycy - jest to choroba przewlekła, która może utrzymywać się przez całe życie. Wdrożenie leczenia w odpowiednim czasie jednak pozwala całkowicie wyeliminować objawy. Charakterystyczne objawy u dzieci to zahamowanie wzrastania, senność, zaburzenia koncentracji, suchość skóry, zła tolerancja zimna, przyrost masy ciała (mimo zmniejszonego łaknienia),
- somatotropinowa niedoczynność przysadki - u dzieci objawia się zahamowaniem wzrostu, zazwyczaj diagnozuje się ją w 3 lub 4 roku życia dziecka. Głównym objawem jest niskorosłość. Leczenie hormonem wzrostu pozwala jednak wyrównać niedobory lub zminimalizować je,
- wrodzony przerost nadnerczy - jest to choroba, której przyczynę stanowią zaburzenia genetyczne, prowadzą one do nieprawidłowej funkcji nadnerczy. Objawy to między innymi: niedostateczny przyrost lub utrata masy ciała, wczesny rozwój owłosienia łonowego i pachowego.
Powikłania z powodu otyłości u dzieci
Otyłość może prowadzić do wielu nieprawidłowości już w okresie dziecięcym. Do takich powikłań zaliczamy:
Powikłania wynikające z zaburzeń metabolicznych, a szczególnie insulinooporności:
- zaburzenia gospodarki węglowodanowej,
- nadciśnienie tętnicze,
- zaburzenia gospodarki lipidowej,
- zespół metaboliczny,
- niealkoholowa choroba stłuszczeniowa wątroby,
- kamica pęcherzykowa,
- szkliwienie kłębuszków nerkowych,
- wczesne dojrzewanie płciowe,
- hiperandrogenizm,
- obturacyjny bezdech senny (jest on czynnikiem ryzyka powikłań sercowo-naczyniowych i nadciśnienia tętniczego).
Powikłania ze strony układu kostno-stawowego:
- koślawość kolan,
- choroba Blounta (szpotawość piszczeli),
- złuszczenie głowy kości udowej,
- płaskostopie,
- skolioza,
- ból kręgosłupa,
- zapalenie kości i stawów.
Otyłość u dzieci powoduje ryzyko pojawienia się otyłości również w wieku dorosłym, a także powikłań z tym związanych. Według badań otyłe dzieci wyrastają na otyłych dorosłych, a w konsekwencji mogą u nich wystąpić między innymi:
- choroby układu krążenia,
- cukrzyca,
- osteoporoza,
- nadmiar masy ciała,
- nowotwory przewodu pokarmowego,
- niedokrwistość żywieniowa z niedoboru żelaza,
- próchnica zębów.
Leczenie otyłości u dzieci
Leczenie otyłości u dzieci jest trudniejsze niż u osób dorosłych. Stosuje się odpowiednie leczenie dietetyczne, pracuje nad wykształceniem prawidłowych nawyków żywieniowych (u całej rodziny!) oraz przywiązuje się dużą wagę do aktywności fizycznej. Ograniczenia kaloryczne nie mogą być jednak tak drastyczne, jak u dorosłych, musimy pamiętać o tym, że organizm dziecka ciągle się rozwija. Podczas leczenia dzieci w większości przypadków nie stosuje się farmakologii. W niektórych przypadkach dziecko może korzystać ze wsparcia psychologa.
Jeżeli zaś otyłość nie jest spowodowana złymi nawykami żywieniowymi lub nieodpowiednim stylem życia - należy poszukać pomocy u specjalisty. Jeśli przyczyną są zaburzenia hormonalne, pomoże endokrynolog dziecięcy, który zleci odpowiednie badania i jeśli zajdzie taka potrzeba – wdroży leczenie farmakologiczne.
Jak zapobiegać otyłości u dziecka?
Otyłość niesie za sobą wiele zagrożeń dla zdrowia dziecka. Istnieją jednak sposoby, by z nią walczyć. Oto niektóre z nich:
1. Nie przekarmiaj niemowlaka, a uniknie otyłości
- kształtowanie odpowiednich nawyków żywieniowych już od dzieciństwa,
- odpowiedni sposób odżywiania matki w czasie ciąży,
- karmienie piersią.
Jeśli karmisz dziecko piersią, rób to na żądanie. Pamiętaj przy tym, że nie każdy płacz dziecka oznacza, że jest ono głodne. Czasami wystarczy malucha przytulić, wziąć na ręce – on najczęściej pragnie bliskości z rodzicem, a nie jedzenia. Gdy podajesz butelkę, nie wsypuj do niej więcej mieszanki, niż zaleca producent.
2. Ucz dziecko dokładnie gryźć jedzenie
3. Podawaj 5 małych posiłków dziennie
4. Nie pozwól maluchowi podjadać
5. Do każdego posiłku dodawaj warzywa lub owoce
6. Ucz dziecko picia wody
Dobrze też, by maluch nie pił w czasie posiłku. Picie powoduje wypełnienie żołądka i chwilowe zmniejszenie apetytu, ale już po kilkunastu minutach dziecko ponownie robi się głodne.
7. Ustal jeden dzień w tygodniu na słodycze
8. Unikaj podawania dziecku dań smażonych
9. Zachęcaj dziecko do ruchu i aktywności
W razie wyraźnej nadwagi udaj się z dzieckiem do specjalisty – pediatry zajmującego się leczeniem nadwagi i otyłości u dzieci lub dietetyka.
Bibliografia:
Pycińskia M., Albrecht P., Otyłość u dzieci w: Gastroenterologia dziecięca, pod red. Piotra Albrechta, Wydawnictwo Czelej 2014
Zobacz także: