Szczepionka polio: rodzaje, powikłania, kiedy szczepić. Co to jest polio?

Według Programu Szczepień Ochronnych pierwszą dawkę szczepionki przeciw polio należy podać dziecku w 3. miesiącu życia. Do końca 2. roku życia dziecko dostaje 3 dawki szczepionki IPV, a w 6. roku życia dawkę przypominającą. Odkąd w Polsce stosuje się „nieżywą” (inaktywowaną, zawierającą zabite wirusy lub ich fragmenty) szczepionkę na polio, powikłania po tym szczepieniu pojawiają się rzadziej i są mniej nasilone.

Spis treści:

• Co to jest polio?
• Objawy choroby polio
• Szczepionki przeciw polio dostępne w Polsce
• Kiedy podać szczepionkę przeciw polio?
• Szczepionka polio doustna – powikłania po OPV
• Szczepionka polio – powikłania po szczepionce IPV

Co to jest polio?

Polio (Poliomyelitis, nagminne porażenie dziecięce, choroba Heinego-Medina) to ciężka wirusowa choroba zakaźna. U większości chorych przebiega bezobjawowo. Wywołujące chorobę poliowirusy mogą jednak uszkodzić układ nerwowy, prowadząc do paraliżu lub niedowładu mięśni.

Przed wprowadzeniem szczepionki przeciw polio choroba Heinego-Medina powodowała tysiące zgonów rocznie. U wielu dzieci prowadziła do niepełnosprawności, a niektóre musiały być umieszczane w tzw. żelaznych płucach.

Objawy choroby polio

Choroba polio zazwyczaj wywołuje objawy grypopodobne:

• zaczerwienienie gardła,
• gorączkę,
• ból głowy,
• wymioty,
• osłabienie i zmęczenie,
• sztywność karku i ból pleców,
• tkliwość lub osłabienie mięśni.

Czasem może wystąpić również zapalenie opon mózgowych, a w ciężkich przypadkach także:

• silne osłabienie mięśni i ich ból,
• znacznie obniżenie napięcia mięśniowego,
• osłabienie lub zanik odruchów,
• trwałe porażenie mięśni,
• porażenie mięśni oddechowych (zaburzenia oddychania).

Szczepionki na polio dostępne w Polsce

Wybierając szczepionkę przeciw polio, można wybierać między szczepionkami monowalentnymi (chronią tylko przeciwko jednej chorobie) lub skojarzonymi (poliwalentnymi, chroniącymi przed więcej niż jedną chorobą).

W Polsce zarejestrowane są następujące szczepionki przeciw polio:

• IMOVAX POLIO – szczepionka monowalentna, chroni tylko przed polio,
• DULTAVAX – szczepionka poliwalentna przeciw błonicy, tężcowi i polio,
• Boostrix Polio – szczepionka poliwalentna przeciw błonicy, tężcowi, krztuścowi i polio,
• HEXACIMA – szczepionka poliwalentna przeciw błonicy, tężcowi i krztuścowi, wirusowemu zapaleniu wątroby typu B, poliomyelitis i Haemophilus influenzae typ b,
• INFANRIX IPV – szczepionka poliwalentna przeciw błonicy, tężcowi i krztuścowi oraz przeciwko polio,
• INFANRIX Hexa – szczepionka 6 w 1 przeciw błonicy, tężcowi i krztuścowi, wirusowemu zapaleniu wątroby typu b, poliomyelitis i haemophilus typ b,
• INFANRIX-IPV + Hib – szczepionka 5 w 1 przeciw błonicy, tężcowi i krztuścowi bezkomórkowa, poliomyelitis i haemophilus typ b,
• PENTAXIM – szczepionka poliwalentna przeciw błonicy, tężcowi i krztuścowi, poliomyelitis inaktywowana i haemophilus typ b,
• TETRAXIM (DTPa-IPV) – szczepionka poliwalentna przeciw błonicy, tężcowi i krztuścowi i poliomyelitis.

Kiedy podać szczepionkę przeciw polio?

Zgodnie z kalendarzem szczepień szczepionka przeciw polio IPV podawana jest pod postacią zastrzyku w:

• 3-4. miesiącu życia – pierwsza dawka,
• 5-6. miesiącu życia – druga dawka,
• 16-18. miesiącu życia – trzecia dawka,
• 6. roku życia – dawka przypominająca.

Przejście takiego cyklu szczepienia na polio daje odporność na całe życie.

Szczepionka polio – powikłania po szczepionce IPV

Szczepionkę IPV zawierającą atenuowane (martwe) wirusy polio podaje się w postaci zastrzyku. Skutki uboczne po podaniu szczepionki na polio IPV są bardzo rzadkie. W 2-3 przypadkach na milion może pojawić się zaczerwienienie, stwardnienie lub obrzęk w miejscu wkłucia, które mijają po 1-2 dniach. Rzadziej obserwuje się bóle głowy, dolegliwości ze strony układu pokarmowego (wymioty, biegunka), które w całości ustępują w ciągu 2-3 dni.

Przeciwwskazaniem do szczepienia IPV jest wystąpienie silnego NOP (niepożądanego odczynu poszczepiennego) po szczepieniu.

Szczepionka polio doustna: powikłania

W przypadku szczepionki doustnej OPV (tzw. żywej) ok. jedna na 2-4 mln dawek mogła wywołać porażenie u osoby szczepionej lub osoby z jej otoczenia, która ma osłabioną odporność lub nie była wcześniej szczepiona. W Polsce w latach 2000-2013 odnotowano 12 takich przypadków, wszystkie niedowłady mięśni po kilku tygodniach ustąpiły. Ostatecznie w naszym kraju zrezygnowano z podawania tego rodzaju szczepionki w 2016 roku mimo tego, że uważa się, że daje ona większą ochronę przed zachorowaniem na polio.

Szczepionka OPV była podawana doustnie. W układzie pokarmowym osoby zaszczepionej wirusy polio namnażały się i potrafiły występować w jej kale jeszcze kilka tygodni po szczepieniu. Stwarzało to zagrożenie dla młodszego rodzeństwa dziecka zaszczepionego doustną szczepionką na polio. Wirusy wydalane przez starszego brata lub siostrę mogły dostać się organizmu niemowlęcia i mu zaszkodzić. I właśnie ryzyko wystąpienia powikłań po szczepionce doustnej spowodowało, że w Polsce nie stosuje się już szczepionki OPV.

Źródło: szczepienia.pzh.gov.pl

Zobacz także:

• Szczepionka: monowalentna, poliwalentna, skojarzona – co znaczą te określenia?
• Polio wraca! Wszystko przez brak szczepień!
• Dziewczynka dostała paraliżu na skutek wirusa polio. Nie była szczepiona

Konsultacja merytoryczna

lek. Aleksandra Symonides

Lekarka, pracuje na Oddziale Neonatologii Uniwersyteckiego Centrum Zdrowia Kobiety i Noworodka Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego