Otyłość u dzieci mogą powodować problemy z tarczycą, choroby oraz leki

O otyłości u dziecka mówimy wtedy, gdy wartość wskaźnika BMI przekracza na siatce centylowej 97 centyl (

Spis treści:

1. Otyłość u dzieci: prosta i wtórna
2. Problemy z tarczycą u dzieci a otyłość
3. Choroby powodujące otyłość u dzieci
4. Powikłania z powodu otyłości u dzieci
5. Leczenie otyłości u dzieci
6. Jak zapobiegać otyłości u dzieci

Otyłość u dzieci: prosta i wtórna

W 90 proc. przypadków mamy do czynienia z otyłością prostą, czyli taką, która utrzymuje się przez długi czas. Pozostałe 20 proc. to otyłość wtórna - wywołana przez chorobę lub przyjmowanie niektórych leków:

Otyłość prosta u dzieci

Może być spowodowana:

• czynnikami środowiskowymi - nieprawidłowym odżywianiem, brakiem aktywności fizycznej, niedoborem snu, stresem
• czynnikami genetycznymi - zaburzeniami łaknienia i metabolizmu.

Otyłość wtórna u dzieci

W tym przypadku przyczynami otyłości u dziecka mogą być:

• przyczyny genetyczne - np. mutacje genów, zespół Downa, zespół Turnera
• przyczyny hormonalne - np. hiperkortyzolemia, niedoczynność tarczycy
• uszkodzenie podwzgórza - np. guzy, zabieg neurochirurgiczny
• zażywane leki - np. glikokortykosteroidy, estrogeny, progesteron, leki antydepresyjne, neuroleptyki i leki przeciwalergiczne starej generacji.

Problemy z tarczycą u dzieci a otyłość

Otyłość może być powiązana z zaburzeniami pracy tarczycy. Eksperci wykazali, że wzrost TSH (hormon produkowany przez przysadkę mózgową, stymuluje tarczycę do produkowania oraz wydzielania hormonów tarczycy: T3 i T4) ma wpływ na przybieranie na wadze.

Choroby tarczycy często bywają przyczyną problemów z masą ciała. Nadmiar hormonów tarczycy powoduje chudnięcie, natomiast niedoczynność tarczycy (np. choroba Hashimoto) związana jest z przyrostem masy ciała.

Przyczyny przybierania na wadze związane z niedoczynnością tarczycy to:

• zatrzymanie wody w organizmie,
• spowolnienie metabolizmu,
• mniejsze zapotrzebowanie kaloryczne (przy jednoczesnym przyjmowaniu tylu kalorii co wcześniej),
• osłabienie i ospałość (powodują mniejszą aktywność fizyczną).

Choroby powodujące otyłość u dzieci

Zazwyczaj zwracamy uwagę na to, do jakich chorób prowadzi nadwaga. Czasami jednak jest tak, że to choroby powodują otyłość u dzieci. Często winne są zaburzenia hormonalne. Należy wtedy wdrożyć odpowiednie leczenie, by wyeliminować lub złagodzić przebieg choroby oraz jej skutki. Chorobowe przyczyny otyłości u dzieci to m.in.:

• zespół Cushinga (ZC) jest to zespół objawów klinicznych, który wynika z nadmiaru glikokortykosteroidów we krwi, które są produkowane endogennie w nadnerczach (endogenny ZC) lub podawane egzogennie (jatrogenny ZC). U dzieci i młodzieży charakteryzuje się on zwolnieniem szybkości wzrastania przy jednoczesnym przyroście masy ciała, a także zaokrągleniem twarzy,
• niedoczynność tarczycy - jest to choroba przewlekła, która może utrzymywać się przez całe życie. Wdrożenie leczenia w odpowiednim czasie jednak pozwala całkowicie wyeliminować objawy. Charakterystyczne objawy u dzieci to zahamowanie wzrastania, senność, zaburzenia koncentracji, suchość skóry, zła tolerancja zimna, przyrost masy ciała (mimo zmniejszonego łaknienia),
• somatotropinowa niedoczynność przysadki - u dzieci objawia się zahamowaniem wzrostu, zazwyczaj diagnozuje się ją w 3 lub 4 roku życia dziecka. Głównym objawem jest niskorosłość. Leczenie hormonem wzrostu pozwala jednak wyrównać niedobory lub zminimalizować je,
• wrodzony przerost nadnerczy - jest to choroba, której przyczynę stanowią zaburzenia genetyczne, prowadzą one do nieprawidłowej funkcji nadnerczy. Objawy to między innymi: niedostateczny przyrost lub utrata masy ciała, wczesny rozwój owłosienia łonowego i pachowego.

Powikłania z powodu otyłości u dzieci

Otyłość może prowadzić do wielu nieprawidłowości już w okresie dziecięcym. Do takich powikłań zaliczamy:

Powikłania wynikające z zaburzeń metabolicznych, a szczególnie insulinooporności:

• zaburzenia gospodarki węglowodanowej,
• nadciśnienie tętnicze,
• zaburzenia gospodarki lipidowej,
• zespół metaboliczny,
• niealkoholowa choroba stłuszczeniowa wątroby,
• kamica pęcherzykowa,
• szkliwienie kłębuszków nerkowych,
• wczesne dojrzewanie płciowe,
• hiperandrogenizm,
• obturacyjny bezdech senny (jest on czynnikiem ryzyka powikłań sercowo-naczyniowych i nadciśnienia tętniczego).

Powikłania ze strony układu kostno-stawowego:

• koślawość kolan,
• choroba Blounta (szpotawość piszczeli),
• złuszczenie głowy kości udowej,
• płaskostopie,
• skolioza,
• ból kręgosłupa,
• zapalenie kości i stawów.

Otyłość u dzieci powoduje ryzyko pojawienia się otyłości również w wieku dorosłym, a także powikłań z tym związanych. Według badań otyłe dzieci wyrastają na otyłych dorosłych, a w konsekwencji mogą u nich wystąpić między innymi:

• choroby układu krążenia,
• cukrzyca,
• osteoporoza,
• nadmiar masy ciała,
• nowotwory przewodu pokarmowego,
• niedokrwistość żywieniowa z niedoboru żelaza,
• próchnica zębów.

Leczenie otyłości u dzieci

Leczenie otyłości u dzieci jest trudniejsze niż u osób dorosłych. Stosuje się odpowiednie leczenie dietetyczne, pracuje nad wykształceniem prawidłowych nawyków żywieniowych (u całej rodziny!) oraz przywiązuje się dużą wagę do aktywności fizycznej. Ograniczenia kaloryczne nie mogą być jednak tak drastyczne, jak u dorosłych, musimy pamiętać o tym, że organizm dziecka ciągle się rozwija. Podczas leczenia dzieci w większości przypadków nie stosuje się farmakologii. W niektórych przypadkach dziecko może korzystać ze wsparcia psychologa.

Jeżeli zaś otyłość nie jest spowodowana złymi nawykami żywieniowymi lub nieodpowiednim stylem życia - należy poszukać pomocy u specjalisty. Jeśli przyczyną są zaburzenia hormonalne, pomoże endokrynolog dziecięcy, który zleci odpowiednie badania i jeśli zajdzie taka potrzeba – wdroży leczenie farmakologiczne.

Jak zapobiegać otyłości u dziecka?

Otyłość niesie za sobą wiele zagrożeń dla zdrowia dziecka. Istnieją jednak sposoby, by z nią walczyć. Oto niektóre z nich:

1. Nie przekarmiaj niemowlaka, a uniknie otyłości

Lekarze twierdzą, że ryzyko nadwagi i otyłości zmniejszają:

• kształtowanie odpowiednich nawyków żywieniowych już od dzieciństwa,
• odpowiedni sposób odżywiania matki w czasie ciąży,
• karmienie piersią.

Jeśli karmisz dziecko piersią, rób to na żądanie. Pamiętaj przy tym, że nie każdy płacz dziecka oznacza, że jest ono głodne. Czasami wystarczy malucha przytulić, wziąć na ręce – on najczęściej pragnie bliskości z rodzicem, a nie jedzenia. Gdy podajesz butelkę, nie wsypuj do niej więcej mieszanki, niż zaleca producent.

2. Ucz dziecko dokładnie gryźć jedzenie

Dziecko powinno jak najszybciej nauczyć się wolnego i dokładnego przeżuwania pokarmów. Dzięki temu jedzenie trafiające do żołądka będzie lepiej rozdrobnione, z większą zawartością śliny, która wstępnie przygotowuje pokarmy do trawienia. Takie jedzenie łatwiej i szybciej zostaje przez organizm spalone. A to przeciwdziała otyłości.

3. Podawaj 5 małych posiłków dziennie

Dziecku już w drugim półroczu życia dawaj 5 posiłków dziennie. Duże porcje rozciągają żołądek, a im jest on większy, tym większe jest również łaknienie. Częstsze jedzenie niewielkich porcji pozwala organizmowi na łatwiejsze przyswojenie wartościowych substancji i szybsze spalenie kalorii.

4. Nie pozwól maluchowi podjadać

Między posiłkami dziecko nie powinno dostawać przekąsek ani słodzonych gazowanych napojów. Jeśli maluch twierdzi, że nie dotrwa do obiadu czy kolacji (co przy pięciu posiłkach jest raczej mało prawdopodobne), zaproponuj coś na oszukanie głodu: kilka suszonych owoców czy mały jogurt.

5. Do każdego posiłku dodawaj warzywa lub owoce

Warzywa zawierają mało kalorii, za to dużo błonnika, który poprawia trawienie. Szybko wypełniają żołądek, więc dziecko nie chodzi głodne. Owoce mają sporo cukru, ale także mnóstwo witamin, więc doskonale zastępują niezdrowe dla dziecka słodycze – warunek: dziecko musi się nauczyć je jeść zamiast batoników czy słodkich ciast.

6. Ucz dziecko picia wody

Podając malcowi szklankę słodkiej herbaty, zazwyczaj nie wliczasz jej do całodziennego menu. A przecież znajduje się w niej mnóstwo cukru! Najlepiej zaspokoi pragnienie dziecka niegazowana woda mineralna. Jeśli malec ma ochotę na sok – rozcieńczaj go wodą. Pamiętaj, że otyłe dzieci piją duże ilości słodkich napojów gazowanych. Nie popełniaj błędów ich rodziców i nie kupuj dziecku oranżad, napojów typu coca-cola itp.

Dobrze też, by maluch nie pił w czasie posiłku. Picie powoduje wypełnienie żołądka i chwilowe zmniejszenie apetytu, ale już po kilkunastu minutach dziecko ponownie robi się głodne.

7. Ustal jeden dzień w tygodniu na słodycze

Nawet jeśli powiesz dziecku, że słodyczy nie powinno jeść często, to ono tak naprawdę nie wie, co to oznacza (czy jeden cukierek dziennie, czy może pół paczki ptasiego mleczka?). A taki wyznaczony dzień pozwoli sprecyzować zasady. Bo słodycze są dla dzieci! Nie oznacza to jednak jedzenia od rana do wieczora wyłącznie czekoladek i batoników.

8. Unikaj podawania dziecku dań smażonych

Takie potrawy szybko powodują otyłość, bo są bardzo kaloryczne. Unikaj także zasmażek i panierowania kotletów (do panierki wsiąka mnóstwo tłuszczu!). Jest naprawdę wiele wersji przygotowania mięsa na obiad: gotowane pulpety, duszona cielęcina z warzywami czy grillowane mięso drobiowe z pewnością skuszą małego smakosza.

9. Zachęcaj dziecko do ruchu i aktywności

Nawet najlepsza dieta nie zastąpi dziecku biegania czy jazdy na rowerze. Pamiętaj, że maluch ma naturalną potrzebę ruchu. Wykorzystaj to i przyzwyczaj go do aktywności. Dzięki temu otyłość mu nie zagrozi, a jego waga będzie się utrzymywać na odpowiednim poziomie. Czy waga twojego dziecka jest prawidłowa, sprawdzisz, nanosząc ją na siatki centylowe.

W razie wyraźnej nadwagi udaj się z dzieckiem do specjalisty – pediatry zajmującego się leczeniem nadwagi i otyłości u dzieci lub dietetyka.

Bibliografia:
Pycińskia M., Albrecht P., Otyłość u dzieci w: Gastroenterologia dziecięca, pod red. Piotra Albrechta, Wydawnictwo Czelej 2014

Zobacz także:

• 4 argumenty – dlaczego mięso z hodowli ekologicznej jest lepsze
• Fakty i mity o otyłości dzieci
• Jak mądrze karmić dziecko?