Części zdania w języku polskim jest o połowę mniej niż części mowy. Sprawdź, jakie są części zdania, które z nich są główne i dlaczego tak je nazywamy. Dowiedz się, jaką rolę pełnią oraz jak zapamiętać pytania, na jakie odpowiadają poszczególne części zdania.

Reklama

Spis treści:

Części zdania: jakie są?

Części zdania to elementy, z których składa się zdanie. Części zdania mogą być wyrażone jednym wyrazem lub związkiem wyrazowym.

Wyróżniamy 5 części zdania:

  • podmiot – ściśle wiąże się z orzeczeniem
  • orzeczenie – określa podmiot
  • przydawka – określa podmiot i części zdania wyrażone rzeczownikiem
  • dopełnienie – określa orzeczenie
  • okolicznik – określa orzeczenie

Części zdania: charakterystyka

Podmiot

Określa wykonawcę czynności w zdaniu, podmiotem może być osoba, zwierzę, przedmiot lub zjawisko abstrakcyjne (podmiot, tak jak rzeczownik, odpowiada na pytania: kto? co?)

Zobacz także

Przykład:
Kasia często pije po południu słodką herbatę z cytryną.
kto? Kasia

Orzeczenie

Informuje, co robi podmiot w zdaniu, odpowiada na pytania czasownika: co robi? co się z nim dzieje?, czyli podobnie jak czasownik – określa czynność lub stan)

Przykład:
Kasia często pije po południu słodką herbatę z cytryną.
co robi? pije

Przydawka

Określa rzeczownik, odpowiada na pytania: jaki? jaka? jakie? który? która? które? czyj? czyja? czyje? ile? z czego?)

Przykład:
Kasia często pije po południu słodką herbatę z cytryną.
jaką (herbatę)? słodką,
jaką (herbatę)? z cytryną

Dopełnienie

Określa orzeczenie i odpowiada na pytania przypadków (oprócz pytań mianownika i wołacza)

Przykład:
Kasia często pije po południu słodką herbatę z cytryną.
pije (co?) herbatę

Okolicznik

Określa okoliczności wykonywanej czynności, czyli orzeczenia (kiedy? gdzie? jak? po co? dlaczego? mimo czego?)

Przykład:
Kasia pije po południu słodką herbatę z cytryną.
Kiedy? po południu
Jak? często

Teraz już wiesz jakie są części zdania i na jakie pytania odpowiadają. To najważniejsze informacje, ponieważ poszczególne części zdania dzielimy na różne rodzaje.

Główne części zdania: orzeczenie i podmiot

Jaka jest najważniejsza część zdania? To orzeczenie, bez którego nie mogłoby być mowy o zdaniu. Innymi słowy, właśnie orzeczenie sprawia, że mamy do czynienia ze zdaniem. O ile możemy spotkać się ze zdaniem, w którym nie występuje podmiot (przykłady zdań bezpodmiotowych to: Zaczęło błyskać. Zrobiono to specjalnie. Boli mnie brzuch), to zdanie musi mieć orzeczenie. W zdaniu pojedynczym – występuje jedno orzeczenie.

Czasem podmiot i orzeczenie nazywa się głównymi częściami zdania, ponieważ, by utworzyć zdanie – wystarczy jedynie podmiot i orzeczenie. Spójrz na poniższe przykłady:

Dzieci bawiły się
(podmiot: dzieci, orzeczenie: bawiły się)

Dorota wróciła.
(podmiot: Dorota, orzeczenie: wróciła)

Pies szczeka.
(podmiot: pies, orzeczenie: szczeka)

Śnieg prószy.
(podmiot: śnieg, orzeczenie: prószy)

By powstało zdanie, wystarczy nawet samo orzeczenie, jak w przypadku takich zdań jak:

Pada.
Zachmurzyło się.
Obudziła się.

Najczęściej jednak podmiot i orzeczenie występują wśród innych części zdania, dzięki którym możemy dowiedzieć się nieco więcej szczegółów (zarówno jeśli chodzi o podmiot, jak i orzeczenie).

  • Kasia odrobiła lekcje wieczorem.


W tym zdaniu podmiot to Kasia, a orzeczenie to odrobiła.

  • Na kolację zrobiłam pyszne kanapki.


W powyższym zdaniu mamy do czynienia z podmiotem domyślnym – ja, orzeczenie to: zrobiłam.

  • Cukier i mąka są w górnej szafce.


W tym zdaniu występuje podmiot zbiorowy, czyli cukier i mąka, orzeczenie to: są.

Inne ważne części zdania: przydawka, dopełnienie, okolicznik

Jeśli chodzi o przydawkę – najważniejsze, by zapamiętać, że określa ona zawsze rzeczownik, tak jak na poniższych przykładach:

  • Kolorowe wstążki aż lśniły we włosach (jakie wstążki? kolorowe)
  • Brat pożyczył mi ciekawą książkę (jaką książkę? ciekawą)
  • Piękne krajobrazy działają na wyobraźnię (jakie krajobrazy? piękne)


Przydawka – jak już wiesz – odpowiada na pytania: jaki? który? czyj?

Jeśli chodzi o okolicznik i dopełnienie – określają one czasownik, rzadziej przymiotnik lub przysłówek. To części zdania, które naprawdę trudno ze sobą pomylić. Dopełnienia odpowiadają na pytania przypadków, a okoliczniki na pytania jak? gdzie? kiedy? mimo czego?

Przykłady zdań z zaznaczonymi dopełnieniami:

Tata wieczorem czytał gazetę (co czytał? gazetę)
Hania wąchała kwiatki w ogrodzie (co wąchała? kwiatki)
Dziewczynka starannie zaplotła lalce warkocze (co zaplotła? warkocze, komu zaplotła? lalce)
Ciocia jesienią piecze najlepsze szarlotki (co piecze? szarlotki)
Myślałam o tobie wczoraj (o kim? o tobie)

Przykłady zdań z zaznaczonymi okolicznikami:

Tata wieczorem czytał gazetę (kiedy czytał? wieczorem)
Hania wąchała kwiatki w ogrodzie (gdzie wąchała? w ogrodzie)
Dziewczynka starannie zaplotła lalce warkocze (jak zaplotła? starannie)
Ciocia jesienią piecze najlepsze szarlotki (kiedy piecze? jesienią)
Myślałam o tobie wczoraj (kiedy myślałam? wczoraj)

Teraz już wiesz jakie są części zdania a także, które z nich są główne i dlaczego. Spróbuj ułożyć kilka zdań, wymyślając własny podmiot, orzeczenie, przydawkę, dopełnienie i okolicznik - w ten sposób utrwalisz wiedzę na temat części zdania.

Zobacz także:

Reklama
Reklama
Reklama
Reklama