Kto podczas czytania „Kamieni na szaniec” miał ściśnięte gardło, z pewnością na długo zapamięta tę książkę. Na wszelki wypadek przygotowaliśmy jednak plan wydarzeń, streszczenie (krótkie i szczegółowe) oraz opisy bohaterów. Warto na nie zerknąć, by uniknąć pomyłki na sprawdzianie, egzaminie lub podczas pisania rozprawki.
Spis treści:
Trzej przyjaciele: Jan Bytnar, Aleksy Dawidowski oraz Tadeusz Zawadzki kończą warszawskie liceum imienia Stefana Batorego.
1 września wybucha wojna. Przyjaciele wiedzą, co należy do ich obowiązków. Prowadzą walkę konspiracyjną w ramach Małego Sabotażu, a następnie walczą w Grupach Szturmowych i dołączają do Szarych Szeregów. Przyjmują również pseudonimy — Tadeusz Zawadzki to Zośka, Jan Bytnar to Rudy, a Aleksy Dawidowski — Alek.
Podczas akcji w ramach Małego Sabotażu rozbijają okna ze zdjęciami Niemców, zdejmują flagi hitlerowskie i wieszają w te miejsca flagi polskie oraz malują kotwice Polski Walczącej. Jako członkowie Szarych Szeregów wysadzają niemieckie pociągi pełne niemieckiego sprzętu i uzbrojenia.
Przyjaciele cały czas ocierają się o śmierć. Wciąż muszą też uważać na łapanki, organizowane przez gestapo. Pewnego dnia dochodzi jednak do aresztowania Rudego, który mimo tortur nie zdradza przyjaciół.
Pierwsza próba odbicia Rudego nie dochodzi do skutku. Druga próba to atak na samochód, w którym Niemcy przewożą Rudego i innych więźniów. Podczas akcji gestapowskie kule śmiertelnie ranią Alka w brzuch. Ginie też Rudy.
Zośka po stracie przyjaciół jest zrozpaczony. Nie może się odnaleźć. Miota nim poczucie bezsensu dalszej walki i obwinia się za śmierć kolegów.
Ukojenie przynosi mu pisanie pamiętnika, w którym wspomina Rudego.
Zobacz także: Test ze znajomości lektury: „Kamienie na szaniec”. Rozwiąż quiz z odpowiedziami
Poznajemy trzech maturzystów warszawskiego LO imienia Stefana Batorego. To przyjaciele: Alek (Maciej Aleksy Dawidowski), Rudy (Jan Bytnar) i Zośka (Tadeusz Zawadzki). Po zdanej maturze wszyscy trzej zamierzają iść na studia. Na razie jednak zaczynają się wakacje i chłopcy mają dużo planów, między innymi górskie wędrówki. Wszyscy należą do 23. Warszawskiej Drużyny Harcerskiej, do zespołu Buków.
Wybucha wojna. Przekreśla plany dotyczące studiów i w ogóle zmienia wszystko. Przyjaciele nie mają wątpliwości, że muszą teraz ratować kraj. Harcerze z „Buków” wraz z drużynowym Zeusem wyruszają na wschód. Przez kilka tygodni udzielają pomocy ofiarom wojny, po czym wracają do Warszawy.
Ojciec Alka zostaje aresztowany, a następnie rozstrzelany w Palmirach. Zespół „Buków” wciąż szuka nowych sposobów na walkę z okupantem. Najpierw „Buki” wiążą się z organizacją PLAN (Polska Ludowa Akcja Niepodległościowa), potem z akcją Małego Sabotażu.
Chłopcy pracują, by odciążyć rodziców finansowo. Zośka zakłada wytwórnię marmolady, Alek rąbie na wsi drewno jako drwal, Rudy udziela korepetycji.
Wszyscy rozpoczynają też naukę w Szkole Budowy Maszyn.
Akcja Małego Sabotażu polega na sygnalizowaniu, że Polacy nie zamierzają biernie przyglądać się okrucieństwu gestapo. Oddziały Małego Sabotażu uprzykrzają życie Niemcom w Warszawie. Zrywają ogromne hitlerowskie flagi. Akcjami dowodzi Zośka. Z okazji świąt narodowych rozwieszają polskie flagi oraz wypisują na murach hasło „Polska zwycięży!”
Wszystkimi wstrząsa aresztowanie Jacka Tabęckiego (to również maturzysta z 1939 roku z LO Batorego, zginął w Oświęcimiu). Wskutek nieostrożności Alek przez pewien czas musi zaprzestać działalności sabotażowej. Opuszcza Warszawę i jedzie do krewnych swojej narzeczonej.
Komenda Sił Zbrojnych postanawia nasilić akcje dywersyjne. Szare Szeregi utworzyły Grupy Szturmowe. W noc sylwestrową Rudy i Zośka biorą udział w akcji wysadzania niemieckich pociągów, które wiozą sprzęt wojenny do Rosji. Chłopcy nie jeden raz ocierają się o śmierć.
Potem w jednej z łapanek zatrzymany zostaje Alek. Na szczęście udaje mu się uciec z jadącego samochodu. Rudy unika aresztowania.
Alek nie potrafi pogodzić się z koniecznością zabijania Niemców.
W jednej z kolejnych akcji Rudy zostaje ranny.
W notatniku aresztowanego Henryka Ostrowskiego (dowódcy Grup Szturmowych hufca Praga, ps. Heniek) Niemcy znajdują adres Rudego. Wkrótce potem aresztują go i podczas rewizji znajdują dowody na to, że Rudy działa w organizacji dywersyjnej. Mimo że w więzieniu gestapo nie szczędzi chłopakowi tortur — nie wydaje on żadnego ze swych kolegów.
Pierwsze plany odbicia Rudego pojawiają się już kilka godzin po jego aresztowaniu. Pierwsza próba nie dochodzi do skutku. Drugie podejście ma miejsce w pobliżu budynku Arsenału. Młodzi Polacy atakują przejeżdżający tędy samochód wiozący Rudego i innych więźniów. Dochodzi do strzelaniny, w wyniku której Alek zostaje postrzelony w brzuch. Mimo przeprowadzonej natychmiast operacji chłopak umiera.
Umiera również Rudy — rany, których doznał podczas katowania w więzieniu, okazują się śmiertelne.
I Alek, i Rudy umierają tego samego dnia.
Na dwóch gestapowców zapada wyrok za torturowanie więźniów.
Rozdział opowiada o wybuchu powstania w getcie warszawskim. Wywołuje ono poruszenie wśród walczących Polaków. Przekazują oni broń Żydom, by mogli się bronić.
Zośka jest załamany po stracie przyjaciół. Nie widzi sensu walki, czuje odpowiedzialność za śmierć i cierpienie kolegów. Wyjeżdża na wieś i zaczyna prowadzić pamiętnik, w którym dużo pisze o Rudym.
Po powrocie do Warszawy Rudy otrzymuje Krzyż Walecznych. Jego przyjaciele pośmiertnie zostają odznaczeni Krzyżem Virtuti Militari (Alek) i Krzyżem Walecznych (Rudy). W międzyczasie Zośka odbija grupę więźniów, którzy byli przewożeni z obozu w Majdanku do Auschwitz.
Nasilają się akcje konspiracyjne. Okupanci czują się w Polsce coraz mniej pewnie.
Zośka dowodzi „pechową” akcją pod Czarnocinem. Wówczas to w strzelaninie z Niemcami ginie trzech ludzi. Pech chce, że Zośka, jadąc do Czarnocina, myli drogę i spóźnia się. Potem, zamiast wysadzenia pociągu dochodzi do uszkodzenia mostu. W drodze powrotnej uczestnicy akcji ulegają wypadkowi samochodowemu. Zośka znów czuje się winny.
Niemiecki patrol aresztuje Zośkę na ulicy, gdy idzie z kwiatami, które zamierza złożyć na grobie Oracza. W trakcie aresztowania Zośka połyka kartkę z fałszywymi danymi do karty rozpoznawczej.
Zośka spędza w więzieniu tydzień. Wychodzi wychudzony i z ogoloną głową pełną nowych przemyśleń (m.in. na temat rozpaczy rodzin więźniów aresztowanych przez gestapo). Odtąd więcej czasu spędza z ojcem i siostrą.
Kierownictwo walki konspiracyjnej podejmuje decyzję o likwidacji posterunków żandarmerii niemieckiej. Zośka ma dowodzić akcją we wsi Sieczychy. Podczas działań, które zaczęły się o północy, nagle czuje uderzenie w pierś. Zanim umiera, widzi jeszcze postacie Rudego i Alka.
Zośka jest jedyną śmiertelną ofiarą akcji, którą kierownictwo uznało za udaną.
Inspiracją do powstania utworu były autentyczne wydarzenia związane z aresztowaniem i odbiciem Rudego w akcji pod Arsenałem. Kiedy Zośka dowiedział się, że Aleksander Kamiński chce napisać tę książkę, namawiał autora, by zatytułował ją „Kamienie na szaniec”. Tytuł utworu jest aluzją do książki Karola Koźmińskiego z 1937 r. o losach żołnierzy walczących w Legionach Polskich Józefa Piłsudskiego. I Koźmiński, i Kamiński tytułami swych dzieł nawiązywali do fragmentu wiersza Juliusza Słowackiego pt. „Testament mój”:
A kiedy trzeba, na śmierć idą po kolei,
Jak kamienie przez Boga rzucane na szaniec!...
Zobacz także:
Gramatyka, ortografia, wiedza na temat lektur i środków stylistycznych – to obszary, w których ósmoklasista przed egzaminem powinien poruszać się w miarę sprawnie. Sprawdź, jak pójdzie ci nasz specjalnie przygotowany „Quiz - egzamin ósmoklasisty z polskiego”. To dobre powtórzenie wiadomości przed prawdziwym testem z języka polskiego. Na postawie arkuszy egzaminacyjnych CKE z poprzednich lat opracowaliśmy pytania z odpowiedziami.
Gramatyka, ortografia, wiedza na temat lektur i środków stylistycznych – to obszary, w których ósmoklasista przed egzaminem powinien poruszać się w miarę sprawnie. Sprawdź, jak pójdzie ci nasz specjalnie przygotowany „Quiz - egzamin ósmoklasisty z polskiego”. To dobre powtórzenie wiadomości przed prawdziwym testem z języka polskiego. Na postawie arkuszy egzaminacyjnych CKE z poprzednich lat opracowaliśmy pytania z odpowiedziami.
Test sprawdzający wiedzę na temat „Reduty Ordona” pozwoli nie tylko przypomnieć sobie najważniejsze zagadnienia poruszane w utworze, ale również uporządkować wiadomości na temat tej lektury. Przekonaj się, że rozwiązując quiz, naprawdę można oswoić ten trudny tekst.
Test sprawdzający wiedzę na temat „Reduty Ordona” pozwoli nie tylko przypomnieć sobie najważniejsze zagadnienia poruszane w utworze, ale również uporządkować wiadomości na temat tej lektury. Przekonaj się, że rozwiązując quiz, naprawdę można oswoić ten trudny tekst.
Miś z protezą, ocalały z powstania warszawskiego, gałgankowa lalka z Kazachstanu, porcelanowa lala podarowana polskiej dziewczynce przez niemieckiego oficera , miniaturowe mebelki wykonane przez więźniów obozu koncentracyjnego Auschwitz-Birkenau, czy dziecięce zabawki z zagrabionego mienia w obozie na Majdanku to tylko niektóre z niezwykłych obiektów, które będzie można zobaczyć na wystawie pn. „Moje pogodne dzieciństwo skończyło się 1 września 1939”. Na najnowszej wystawie czasowej w Muzeum Zabawek i Zabawy, prezentującej ocalałe zabawki z czasów II wojny światowej, dowiemy się m. in. czym była „gra w szkiełka”, z czego wykonywano zabawki w warunkach kiedy w domach często brakowało na chleb, a przede wszystkim jakie emocje towarzyszyły dzieciom uwikłanym w wojenne sprawy dorosłych i jak one oddziaływały na dalsze życie tych osób. Pani Wiesława Dworzyńska przez całe swoje dorosłe życie przechowywała najcenniejszą lalkę, którą rodzice zmuszeni trudami wojennej codzienności do spieniężenia swoich przedwojennych dóbr, pozwolili jej zostawić. Nie da się też przecenić wartości zabawek wykonanych ręcznie przez Aleksandrę Domanowską w latach okupacji. Filcowe kotki, rękopis sztuki „Kopciuszek”, czy talizman w kształcie serduszka, w którym mała Ola umieściła zasuszony kwiat jaśminu zerwany podczas ucieczki z domu rodzinnego to przykłady niezwykłych, emocjonalnie nasyconych pamiątek wojennych. Wystawie będzie towarzyszyć prezentacja multimedialna stworzona ze wspomnień dorosłych dziś ludzi, którzy jako dzieci przeżyli II wojnę światową, doświadczając wypędzenia, przesiedleń, osierocenia, głodu, chorób, prześladowań, śmierci, strachu, bezdomności. W czasach, gdzie codziennością był chaos i wszechogarniający lęk, ukochaną zabawką mógł być brzydki z punktu widzenia dzisiejszych dzieci, gałgankowy pajacyk, a pełnym tajemnic placem zabaw...
