Komu przysługuje urlop macierzyński i zasiłek macierzyński?

Urlop macierzyński – komu przysługuje?

Urlop macierzyński przyznawany jest kobietom, które w trakcie zatrudnienia urodziły dziecko. Prawo do urlopu macierzyńskiego mają tylko osoby zatrudnione na podstawie umowy o pracę. Bez znaczenia jest tutaj staż pracy oraz wymiar pracy (etat czy część etatu). Kobiety zatrudnione na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony są w korzystnej sytuacji, bowiem przysługuje im urlop macierzyński oraz zasiłek macierzyński.

Inna jest sytuacja kobiet, które są zatrudnione na podstawie umowy o pracę na czas określony. Mogą one wykorzystać urlop macierzyński, jeżeli przypada on w trakcie trwania umowy. Oznacza to, że urlop macierzyński może trwać nie dłużej niż do ostatniego dnia umowy.

Prawo do urlopu macierzyńskiego przysługuje również matce, która adoptowała lub przyjęła na wychowanie w ramach rodziny zastępczej dziecko do 7. roku życia (w szczególnych sytuacjach – do 10. roku życia).

Zobacz też: Ile wynosi zasiłek chorobowy

Komu nie przysługuje urlop macierzyński?

Urlop macierzyński nie przysługuje:

• kobietom, których umowa o pracę rozwiązała się w dniu porodu,
• kobietom pracującym na podstawie umów cywilnoprawnych (umowa zlecenie, umowa o dzieło),
• bezrobotnym,
• studentkom (chyba, że studiują i pracują na podstawie umowy o pracę).

Zobacz też: Wniosek o udzielenie urlopu macierzyńskiego

Wymiar urlopu macierzyńskiego

Podstawowy urlop macierzyński trwa 20 tygodni w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie (31 tygodni w przypadku urodzenia dwojga dzieci, 33 – trojga dzieci, itp.).

Pracownica ma obowiązek wykorzystać 14 tygodni urlopu macierzyńskiego, natomiast pozostałe 6 tygodni może wykorzystać ojciec dziecka. Ponadto przyszła mama może rozpocząć urlop macierzyński przed porodem (maksymalnie 6 tygodni przed). Dodatkowo po wykorzystaniu 20 tygodni urlopu macierzyńskiego matka (albo ojciec) ma prawo do dodatkowego urlopu macierzyńskiego w wymiarze do 6 tygodni.

Co do zasady urlop macierzyński rozpoczyna się z mocy prawa w dniu narodzin dziecka. Pracownica powinna przedłożyć pracodawcy zaświadczenie o dacie porodu wystawione w szpitalu.

Warto wiedzieć: Jak długo w ciąży można przebywać na zwolnieniu? Ile wynosi zasiłek chorobowy?

[CMS_PAGE_BREAK]

Świadczenia związane z urodzeniem dziecka dla różnych grup

Zasiłek macierzyński przysługuje kobiecie, która w trakcie zatrudnienia urodziła dziecko lub przyjęła je na wychowanie. Zasiłek wypłacany przez ZUS przysługuje nie tylko pracownicom zatrudnionym na podstawie umowy o pracę, ale również osobom, które dobrowolnie opłacają składkę chorobową, np. kobietom zatrudnionym na umowę zlecenie czy prowadzące działalność gospodarczą. Nie ma natomiast możliwości uzyskania zasiłku macierzyńskiego w przypadku umowy o dzieło, ponieważ w tym przypadku składka chorobowa nie jest odprowadzana.

Miesięczny zasiłek macierzyński wynosi 100% podstawy wymiaru zasiłku (dotyczy to podstawowego i dodatkowego urlopu macierzyńskiego). Natomiast miesięczny zasiłek macierzyński za okres urlopu rodzicielskiego wynosi 60% podstawy wymiaru zasiłku.

Jeżeli w terminie do 14 dni po porodzie, kobieta złoży pisemny wniosek o udzielenie, bezpośrednio po urlopie macierzyńskim, dodatkowego urlopu macierzyńskiego w pełnym wymiarze, a bezpośrednio po takim urlopie – urlopu rodzicielskiego w pełnym wymiarze, zasiłek za cały okres będzie wynosił 80% podstawy wymiaru.

Zasadą jest, że podstawę wymiaru zasiłku stanowi przeciętny miesięczny przychód osiągnięty przez daną osobę w okresie 12 miesięcy przed zaistnieniem prawa do zasiłku.

Zobacz też: Ile trwa urlop macierzyński

Zasiłek macierzyński dla kobiet zatrudnionych na czas określony

Zasiłek macierzyński przysługuje także pracownicy zatrudnionej na podstawie umowy o pracę na czas określony lub na czas wykonania określonej pracy, z którą umowa o pracę została przedłużona do dnia porodu. W takim bowiem przypadku urodzenie dziecka ma miejsce w okresie ubezpieczenia chorobowego, a tym samym kobieta nabędzie uprawnienia do zasiłku macierzyńskiego. Warto pamiętać, że umowy czasowe powinny zostać przedłużone do dnia porodu, jeżeli uległyby rozwiązaniu po upływie 3. miesiąca ciąży, co powoduje, że matce przysługuje zasiłek macierzyński przez kolejne 52 tygodnie. Płatnikiem zasiłku po ustaniu zatrudnienia będzie ZUS.

Ponadto zasiłek z tytułu urodzenia dziecka przysługuje także po ustaniu zatrudnienia, jeśli nastąpiło rozwiązanie umowy o pracę w okresie ciąży wskutek likwidacji bądź ogłoszenia upadłości pracodawcy. W tym przypadku, gdy pracownicy nie zapewniono innego zatrudnienia, przysługuje jej zasiłek do dnia porodu.

Zobacz też: Ile wynosi zasiłek macierzyński

Umowa zlecenie a zasiłek macierzyński

W przypadku wykonywania pracy na podstawie umowy zlecenia kobieta nabędzie prawo do zasiłku macierzyńskiego pod warunkiem odprowadzania dobrowolnych składek na ubezpieczenie chorobowe (warto pamiętać, że ubezpieczony nabywa prawo do zasiłku chorobowego po upływie 90 dni nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego).

Dowiedz się: Świadczenie rehabilitacyjne dla kobiet w ciąży – w jaki sposób można je uzyskać?

[CMS_PAGE_BREAK]

Zasiłek macierzyński dla mam prowadzących działalność gospodarczą

W przypadku kobiet prowadzących własną firmę formalnie urlop macierzyński nie przysługuje, bowiem to od samej zainteresowanej zależy, czy w tym czasie będzie pracować w firmie. Jednakże pracownica ma prawo do pobierania zasiłku macierzyńskiego wypłacanego przez ZUS. Zasiłek ten otrzyma kobieta, która przed narodzinami dziecka (lub przyjęcia dziecka na wychowanie) opłacała składki na ubezpieczenie chorobowe, które w przypadku osób prowadzących działalność jest dobrowolne (wystarczy opłacenie jednej składki na ubezpieczenie). Tylko w ten sposób przyszła mama zagwarantuje sobie prawo do zasiłku macierzyńskiego. Maksymalny czas pobierania zasiłku macierzyńskiego wynosi 52 tygodnie.

Zasiłek macierzyński dla bezrobotnych mam

Bezrobotna kobieta w ciąży nabędzie prawo do zasiłku macierzyńskiego pod warunkiem, że urodzi dziecko w okresie pobierania zasiłku dla bezrobotnych lub w ciągu miesiąca po jego zakończeniu. Jeżeli dziecko urodzi się po tym okresie, zasiłek macierzyński nie będzie przysługiwał.

Warto pamiętać, że prawo do zasiłku dla bezrobotnych mają kobiety, które przepracowały co najmniej rok, zarejestrowały się w urzędzie pracy i złożyły wniosek o przyznanie zasiłku. W przypadku spełnienia powyższych warunków okres wypłaty zasiłku dla bezrobotnych ulega przedłużeniu o czas, przez który przysługiwałby jej zasiłek macierzyński.

Przykład

Bezrobotna Anna N. uzyskała prawo do zasiłku dla bezrobotnych na okres 6 miesięcy, w 4. miesiącu pobierania zasiłku urodziła dziecko. W tym przypadku 6-miesięczny okres pobierania zasiłku dla bezrobotnych zostanie jej przedłużony o 20 tygodni.

Niezależnie od powyższego, samotnie wychowująca dziecko matka może starać się o refundację kosztów opieki nad dzieckiem, jeżeli w ciągu 7 lat od urodzenia dziecka podejmie pracę zarobkową lub też zostanie skierowana przez urząd pracy na staż, szkolenie. Dodatkowym warunkiem jest wysokość miesięcznego przychodu z tytułu wykonywanej pracy – nie może przekroczyć minimalnego wynagrodzenia za pracę.

W gorszej sytuacji będzie kobieta zarejestrowana w urzędzie pracy jako bezrobotna, ale bez prawa do zasiłku dla bezrobotnych (objęta jest jedynie ubezpieczeniem zdrowotnym). W tej sytuacji nie nabędzie uprawnień do żadnych świadczeń, może jedynie korzystać z darmowej opieki medycznej oraz zgłosić do ubezpieczenia zdrowotnego urodzone dziecko.

Świadczenia rodzinne

Kolejnym przywilejem dla kobiet, które urodziły dziecko lub przyjęły je na wychowanie jest prawo do jednorazowej zapomogi zwanej "becikowym". Jest ono wypłacane w wysokości 1 000 zł. Aby je dostać, kobieta musi spełnić dwa warunki:

• formalny – złożyć wniosek w ciągu 12 miesięcy od dnia narodzin dziecka,
• dochodowy – dochód na osobę w rodzinie nie może przekroczyć 1922 zł netto.

Do świadczeń rodzinnych należy również zasiłek rodzinny z tytułu urodzenia dziecka. Jest on wypłacany w wysokości 1 000 zł. Dodatek przysługuje tylko rodzinom uprawnionym do pobierania zasiłku rodzinnego, czyli takim, których dochód netto na osobę nie przekracza 574 zł miesięcznie (lub 664 zł w rodzinach z dzieckiem niepełnosprawnym).

Polecamy: Zasiłek macierzyński a działalność gospodarcza