Urlop macierzyński to pierwszy urlop, który przysługuje po narodzinach dziecka. Jest płatny i maksymalnie trwa 12 miesięcy. Składa się na niego urlop macierzyński i następujący po nim urlop rodzicielski. Oba nazywane są potocznie „rocznym” urlopem macierzyńskim, który w sumie trwa 364 dni.
Do sierpnia 2022 roku Polska miała obowiązek zastosować się do unijnej dyrektywy „work-life balance”. Wejdzie ona w życie jednak znacznie później. Dyrektywa mówi o tym, że każde z rodziców ma mieć zagwarantowane co najmniej 2 miesiące urlopu rodzicielskiego, którego nie będzie można przekazać drugiemu rodzicowi. Co to oznacza dla kobiet, które urodziły dziecko jeszcze w 2022 oraz w 2023 roku?
Spis treści:
Polski rząd miał obowiązek wprowadzenia dyrektywy unijnej work-life balance do 2 sierpnia 2022 roku. Przepisy wejdą jednak w życie prawdopodobnie dopiero od 1 stycznia 2023 roku. Wówczas urlop macierzyński i rodzicielski czekają ważne zmiany. Na co mogą liczyć młodzi rodzice?
Do momentu wejścia w życie dyrektywy unijnej, czyli tzw. dyrektywy rodzicielskiej, obowiązują dotychczasowe przepisy. Poniżej zasady udzielania urlopu macierzyńskiego 2022:
Długość urlopu macierzyńskiego uzależniona jest od liczby dzieci, które przyszły na świat w czasie jednego porodu. W związku z urodzeniem jednego dziecka przysługuje 20 tygodni urlopu macierzyńskiego.
Jeśli na świat przyjdzie więcej dzieci niż jedno, urlop macierzyński ulega wydłużeniu do:
Urlopu macierzyńskiego nie można się zrzec (jest obowiązkowy). Prawo pozwala jednak mamie dziecka wrócić wcześniej do pracy. Można to zrobić po upływie 14 tygodni, pod warunkiem że pozostałą część urlopu, czyli 6 tygodni, przejmie tata dziecka. Ojciec, który chce skorzystać z części urlopu macierzyńskiego, powinien być zatrudniony na podstawie umowy o pracę. Urlop, który przejmuje od mamy, to tzw. urlop tacierzyński (tą nazwą określa się również urlop rodzicielski wykorzystywany przez tatę dziecka).
Uwaga! W przypadku przekazania części urlopu macierzyńskiego partnerowi oboje rodzice muszą złożyć pisemne wnioski – mama: wniosek o rezygnację z reszty urlopu macierzyńskiego, tata – że chce go przejąć.
Podczas urlopu macierzyńskiego rodzic otrzymuje zasiłek macierzyński (ekwiwalent pieniężny). Świadczenie wypłacane jest przez pracodawcę, zleceniodawcę lub Zakład Ubezpieczeń Społecznych (ZUS). Prawo do zasiłku macierzyńskiego mają osoby objęte ubezpieczeniem chorobowym.
Wysokość zasiłku macierzyńskiego jest uzależniona od formy zatrudnienia:
Jeśli pracowałaś na etacie krócej niż rok, pod uwagę bierze się dotychczasowy staż pracy. Jeśli na podstawie obliczeń zasiłek macierzyński będzie mniejszy niż 1 tys. zł – państwo dopłaca resztę, zgodnie z zasadą, z którą każda matka w Polsce powinna otrzymywać przez pierwszy rok życia dziecka minimum 1000 złotych miesięcznie.
Zasiłek macierzyński przysługuje również osobom przebywającym na urlopie wychowawczym.
Po zakończeniu urlopu macierzyńskiego masz prawo do 32 tygodni urlopu rodzicielskiego (34 tyg. w przypadku ciąży mnogiej). Urlop rodzicielski był kiedyś krótszy – w 2017 roku włączono do niego tzw. dodatkowy urlop macierzyński (trwał 6 tygodni). Łącznie urlop macierzyński i rodzicielski trwają obecnie 52 tygodnie, czyli 364 dni.
Zgodnie z obowiązującymi przepisami urlop rodzicielski:
Na urlopie macierzyńskim i rodzicielskim zasiłek macierzyński wynosi 100 proc. pensji przez pierwsze 20 tyg., później – 60 proc. Jeśli od razu po urodzeniu dziecka zadeklarujesz, że zostaniesz z dzieckiem przez cały rok po porodzie, otrzymasz 80 proc. zasiłku. Gdy należny ci zasiłek wynosi mniej niż 1000 złotych, otrzymasz wyrównanie do tej kwoty.
Środki na zasiłek macierzyński zawsze pochodzą z ZUS i to ZUS je wypłaca, jeśli pracodawca zatrudnia mniej niż 20 osób. W większych firmach przelewu środków dokonuje pracodawca.
Jeśli umowa o pracę wygasa w czasie trwania urlopu rodzicielskiego, mama traci prawo do jego dalszej części. Nie traci jednak prawa do zasiłku macierzyńskiego, który będzie otrzymywać do końca okresu, który odpowiada temu urlopowi. W takiej sytuacji tata dziecka może przejąć część urlopu rodzicielskiego, jeśli mama nie wykorzystała jeszcze 8 lub więcej tygodni.
Urlop macierzyński rozpoczyna się automatycznie w dniu narodzin dziecka. Co ważne – z części tego urlopu możesz również skorzystać przed porodem. O urlop macierzyński nie musisz wnioskować. Pracodawca nie ma prawa ci go nie udzielić. Powinnaś jednak poinformować go o tym fakcie (nie musisz tego robić osobiście). Wystarczy, że dostarczysz do pracy odpis aktu urodzenia dziecka.
Wniosek o urlop macierzyński będzie potrzebny:
W trakcie urlopu dodatkowego i rodzicielskiego można pracować u pracodawcy, który zatrudniał cię przed urlopem w wymiarze nie większym niż pół etatu. Zasiłek macierzyński zostaje wtedy proporcjonalnie zmniejszony. Co miesiąc otrzymasz wynagrodzenie z tytułu pracy na pół etatu i połowę przysługującego ci zasiłku. Na łączenie urlopu z pracą musi zgodzić się pracodawca. Jeśli odmówi, do czego ma prawo, powinien wyjaśnić to pisemnie.
Poniżej podpowiadamy, z jakich świadczeń mogą skorzystać rodzice, aby pobyć dłużej z dzieckiem po zakończeniu urlopu macierzyńskiego i rodzicielskiego.
To kolejny urlop, z którego mogą skorzystać rodzice. W odróżnieniu od wcześniejszych urlopów jest bezpłatny. Można go wykorzystać w dowolnym terminie, do końca roku kalendarzowego, w którym dziecko kończy 6 lat.
Urlop wychowawczy trwa maksymalnie 36 miesięcy i może być podzielony na części (nie więcej niż 5). Może z niego skorzystać również tata dziecka, np. gdy mama jest na urlopie macierzyńskim czy rodzicielskim. Urlop wychowawczy musi być dzielony między rodziców – przynajmniej jeden miesiąc musi przypadać drugiemu rodzicowi.
Ojcowie mają prawo do 2 tygodni płatnego urlopu ojcowskiego, które powinni wykorzystać nim dziecko skończy dwa lata. Tata może to zrobić niezależnie od tego, czy mama dziecka jest na urlopie i czy jest z nią w związku małżeńskim. Urlopu ojcowskiego nie można przekazać mamie dziecka (wydrukuj wniosek o urlop ojcowski). W 2022 roku urlop ojcowski można podzielić na dwie części. W czasie urlopu ojcowskiego ojciec otrzymuje 100 proc. średniego wynagrodzenia z ostatnich 12 miesięcy.
Rodzic, którego dziecko nie ukończyło jeszcze 14. roku życia, ma prawo do wzięcia w ciągu roku 2 dni opieki nad dzieckiem w celu sprawowania nad nim opieki. Może też skorzystać z tego urlopu w wymiarze godzinowym nie większym niż 16 godzin (czyli tyle, ile wynosi wymiar 2 dni pracy na pełen etat). W czasie tego urlopu rodzic zachowuje prawo do wynagrodzenia.
L4 na dziecko może otrzymać każdy rodzic zatrudniony na umowę o pracę. Jeśli dziecko ma mniej niż 14 lat, może wykorzystać 60 dni w roku w ramach zwolnienia na dziecko. Na starsze dziecko rodzic może otrzymać maksymalnie 14 dni takiego zwolnienia. Za okres zwolnienia pracownikowi przysługuje zasiłek opiekuńczy. Aby go otrzymać, pracownik musi wraz ze zwolnieniem lekarskim dostarczyć pracodawcy druk ZUS Z-15 – jest to wniosek o przyznanie zasiłku opiekuńczego. Zasiłek ten wynosi 80 proc. wynagrodzenia.
| NAZWA | DŁUGOŚĆ TRWANIA | KTO MOŻE SKORZYSTAĆ? | KIEDY SKŁADAĆ WNIOSEK? |
|---|---|---|---|
| Urlop macierzyński | 20 tygodni | pierwsze 14 tygodni - wyłącznie matka, później matka lub ojciec | nie trzeba |
| Urlop rodzicielski | 32 tygodnie (34 tygodnie na bliźniaki) | matka lub ojciec | 21 dni przed rozpoczęciem |
| Urlop wychowawczy | maks. 36 miesięcy | matka i ojciec (obowiązkowo każdy chociaż w części) | 21 dni przed rozpoczęciem |
| Urlop ojcowski | 2 tygodnie | wyłącznie ojciec | 7 dni przed rozpoczęciem |
| 2 dni opieki nad dzieckiem | 2 dni (16 godzin) | matka, ojciec | gdy zajdzie potrzeba wzięcia urlopu na dziecko |
| L4 na dziecko | do 14 lat - 60 dni od 14 lat - 14 dni |
matka, ojciec | gdy dziecko zachoruje trzeba przekazać zwolnienie lekarskie pracodawcy |
Zobacz też:
Odkąd wprowadzono urlop ojcowski (w 2011 roku) zainteresowanie nim systematycznie rośnie. – „Ojcowie mają prawo do 2 tygodni płatnego urlopu ojcowskiego, niezależnie od tego, czy matka jest w tym czasie na urlopie macierzyńskim , dodatkowym czy rodzicielskim” – wyjaśnia Radosław Milczarski z Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. –„Urlopu ojcowskiego nie wolno mylić z urlopem tacierzyńskim ” – dodaje. Komu przysługuje urlop ojcowski? Urlop ojcowski można wykorzystać do czasu aż dziecko skończy rok. Nie ma żadnego znaczenia, czy ojciec jest w związku formalnym, czy nie. Urlop ojcowski przysługuje też mężczyźnie, który adoptował dziecko , pod warunkiem że nie ukończyło ono siódmego lub – gdy podjęto wobec niego decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego – dziesiątego roku życia. Kiedy złożyć wniosek o urlop ojcowski? Aby pójść na urlop ojcowski, mężczyzna musi nie później niż 7 dni przed planowanym wolnym złożyć do pracodawcy wniosek urlopowy wraz ze skróconym aktem urodzenia dziecka – informuje Radosław Milczarski. Podczas urlopu ojciec otrzymuje 100% swojego wynagrodzenia. Pobierz: wniosek o urlop ojcowski - wzór
Jeżeli kobieta zajdzie w ciążę na urlopie wychowawczym, kodeks pracy daje kilka możliwości zabezpieczających jej sytuację prawną. Ciężarna ma do wyboru przerwanie urlopu i przejście na zwolnienie lekarskie L4 w ciąży, dające jej wiele przywilejów, w tym płatny zasiłek chorobowy w wysokości 100 proc. wynagrodzenia. Jeżeli kobieta pozostanie na urlopie wychowawczym, będzie jej przysługiwał tylko zasiłek macierzyński po urodzeniu dziecka. Spis treści: Zajście w ciążę na urlopie wychowawczym a kodeks pracy Koniec urlopu wychowawczego a kolejna ciąża Jak przerwać urlop wychowawczy z powodu ciąży? Prawo do zasiłku macierzyńskiego Prawo do kolejnego urlopu wychowawczego Zajście w ciążę na urlopie wychowawczym a kodeks pracy Zgodnie z przepisami kodeksu pracy kolejna ciąża nie przerywa urlopu wychowawczego , na którym przebywa kobieta po urodzeniu dziecka. Jeżeli w trakcie korzystania z urlopu wychowawczego kobieta zaszła w kolejną ciążę, ma prawo do skorzystania z dwóch możliwości: przejścia z urlopu wychowawczego na L4 w ciąży ; pozostania na urlopie wychowawczym. W sytuacji, kiedy ciężarna zdecyduje się na skorzystanie z L4, będzie mogła otrzymać: zasiłek chorobowy z tytułu ciąży w wysokości 100 proc. wynagrodzenia otrzymywanego przed pierwszym porodem, prawo do urlopu macierzyńskiego po urodzeniu kolejnego dziecka. Aby jednak tak się stało, ciężarna musi przerwać urlop wychowawczy i wrócić do pracy, chociażby na jeden dzień, tak aby przedłożyć pracodawcy zwolnienie lekarskie. Zgłaszając swój powrót, należy uprzedzić pracodawcę o ciąży i planach skorzystania z L4. Zaświadczenie od lekarza należy przedłożyć w ciągu 7 dni od jego wystawienia. Dzięki temu nabędzie się od dnia porodu prawo do pełnego urlopu macierzyńskiego i urlopu...
Zasiłek macierzyński oblicza się na podstawie przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia kobiety w ciągu ostatniego roku przed przejściem na urlop macierzyński lub rodzicielski. Jego wysokość zależy m.in. innymi od tego, kiedy – i czy - kobieta złoży wniosek o urlop rodzicielski. Zasiłek macierzyński 2018 należy się każdej kobiecie, która urodziła dziecko bez względu na formę zatrudnienia. Największy zasiłek to 66 tys. zł O tym, ile otrzymasz pieniędzy, decyduje twoje wynagrodzenie i odprowadzane od niego składki. Z najnowszych danych ZUS wynika, że 2230 zł to średni miesięczny zasiłek macierzyński na dziecko wypłacany przez ZUS. Są jednak takie miejsca w Polsce, gdzie te kwoty są nieporównywalnie większe. Rekordzistką jest mieszkanka Warszawy, otrzymująca obecnie 66 647,10 zł . To największy zasiłek macierzyński w Polsce! Na drugim miejscu jest mieszkanka Wrocławia, której wypłacane jest 37 104,70 zł, a na trzecim - z Poznania z kwotą 37 063,20 zł. Ponad 20 tys. zł dostają mamy z Warszawy (27 701,84 zł), Chorzowa (22 200,60 zł) i Rzeszowa (20 329,80 zł). Jak to możliwe? - Wysokość wypłacanego zasiłku wynika wprost z uzyskiwanego wynagrodzenia - mówi "Faktowi" rzecznik ZUS Wojciech Andrusiewicz. "Dlatego tak istotne jest, aby całość naszych zarobków była legalna , a nie wypłacana pod tzw. stołem" - dodaje. Komu przysługuje zasiłek macierzyński? Po urodzeniu dziecka przysługują ci aż 52 tygodnie płatnego urlopu (w przeciwieństwie do późniejszego urlopu wychowawczego, który jest bezpłatny). Na płatny urlop z tytułu urodzenia dziecka składają się: 20 tygodni urlopu macierzyńskiego 32 tygodnie urlopu rodzicielskiego Zasiłek macierzyński przysługuje kobiecie, która w trakcie zatrudnienia urodziła dziecko lub przyjęła je na wychowanie. Jest on wypłacany przez ZUS nie tylko pracownicom...
