Badanie moczu u dziecka

Badanie moczu u dziecka to podstawowe badanie, które powinno wykonywać się regularnie, by kontrolować stan zdrowia dziecka, a także w sytuacjach, gdy lekarz podejrzewa chorobę, którą można zdiagnozować za pomocą badania lub posiewu. Każdy wynik badania moczu u dziecka trzeba pokazać lekarzowi. Jeśli wynik jest nieprawidłowy, konieczne jest leczenie. W moczu dziecka mogą przypadkowo znaleźć się bakterie, które są na skórze, i zafałszować wynik badania, dlatego ważne jest, żeby rodzic wiedział, jak prawidłowo pobrać próbkę moczu dziecka i niemowlaka.

W ogólnym badaniu moczu u dziecka weryfikuje się odczyn pH moczu, barwę moczu, ciężar właściwy, przejrzystość. Sprawdza się także, czy nie ma w nim białka, cukru, krwi, barwników żółciowych, ciał ketonowych, bakterii ani zwiększonej liczby leukocytów (białych krwinek). Badanie moczu u dziecka może obejmować wiele parametrów. Każdy z nich daje lekarzowi cenne informacje na temat stanu zdrowia ogólnego, zdrowia układu moczowego dziecka i jego wątroby.

Dopiero analiza wszystkich składowych badania moczu u dziecka daje lekarzowi obraz stanu zdrowia malucha. Nieprawidłowości w jednym parametrze nie są wystarczającą, a tym bardziej rozstrzygającą, informacją o ewentualnych nieprawidłowościach.

Jak pobrać mocz dziecka do badania?

Przed pobraniem moczu trzeba starannie umyć dziecku okolicę ujścia cewki moczowej (u dziewczynek okolice sromu od przodu w kierunku odbytu, a u chłopców żołądź po odsunięciu napletka). Potem najlepiej podać dziecku trochę wody do picia, a gdy zacznie oddawać mocz – „złapać” do pojemniczka środkowy strumień moczu. Pojemnik z moczem trzeba wstawić do lodówki i jak najszybciej zawieźć do laboratorium (w ciągu 2 godzin od pobrania). Jeśli jest to niemożliwe, można go przechować do 4 godzin w lodówce.

Badanie moczu niemowlaka: jak pobrać próbkę?

Do pobierania próbek moczu u niemowląt służą akcesoria, które można kupić w aptekach. Są to specjalne woreczki, które przykleja się do krocza dziecka tak, aby obejmowały ujście cewki moczowej. Oczywiście w ich przypadku bardzo trudno jest pobrać tzw. środkowy strumień moczu dziecka. Dlatego bardzo ważne jest, aby przed przyklejeniem woreczka, dokładnie umyć krocze niemowlęcia, a po „złapaniu’’ próbki, od razu zdjąć woreczek i przelać jego zawartość do zwykłego pojemniczka na mocz.

Wyniki badań moczu dziecka (normy)

Jak odczytać wyniku moczu u dziecka? Normy dla wyników badań moczu u dzieci różnią się od norm ustalonych dla dorosłych. Mogą się też różnić w zależności od laboratorium wykonującego badanie oraz od sposobu wykonania badania. Każde laboratorium podaje normy, w jakich powinien mieścić się uzyskany przez nie wynik. Poniżej podajemy normy dla 17 parametrów, jakie można zbadać w moczu dziecka według norm udostępnionych nam przez Sieć Laboratoriów Medycznych Synevo.

Azotyny w wynikach badań moczu dziecka

Prawidłowy wynik: Ujemny

Obecność azotynów w moczu może świadczyć o infekcji układu moczowego, np. wywołanej przez bakterie Escherichia coli. Ważne jest, aby próbka moczu szybko trafiła do badania, gdyż dłuższe jej przechowywanie może zafałszować wynik – zwiększyć ilość azotynów w moczu.

Bakterie w moczu: normy dla dzieci

Norma: 0-24 w polu widzenia (0-130/ul)

Bakterie w moczu u dziecka (bakteriomocz, bakteriuria) mogą świadczyć o zakażeniu układu moczowego. Konieczne jest wykonanie posiewu i ewentualnie antybiogramu, czyli określenie gatunków bakterii oraz oznaczenie, na działanie jakich antybiotyków bakterie są wrażliwe.

Białko w moczu dziecka: normy

Prawidłowy wynik: Ujemny.

Zdarza się, że białko w moczu pojawia się po dużym wysiłku fizycznym, w przebiegu gorączki, po przegrzaniu organizmu lub stresie. U małych dzieci często pierwszym objawem białkomoczu jest pienienie się moczu przy jego oddawaniu. Każdy przypadek obecności białka w moczu dziecka wymaga postawienia diagnozy, ponieważ może świadczyć m.in. o uszkodzeniu nerek.

Bilirubina w moczu u dziecka

Prawidłowy wynik: Ujemny

Obecność bilirubiny w moczu może świadczyć o żółtaczce. Wraz z urobilinogenem pomaga różnicować żółtaczki. Bilirubina nie występuje w moczu zdrowej osoby. Jeśli znajduje się ona w moczu dziecka, ma on wtedy kolor intensywnie żółty, pomarańczowy lub brunatny. Jej występowanie może być objawem chorób wątroby i dróg żółciowych. Podwyższony poziom bilirubiny we krwi objawia się nudnościami, wymiotami, bólami podbrzusza. W takim przypadku lekarz powinien skierować dziecko na dalszą diagnostykę.

Ciała ketonowe w moczu dziecka

Prawidłowy wynik: Ujemny

Obecność ciał ketonowych w moczu dziecka może być spowodowane tym, że dziecko miało silne wymioty lub od dłuższego czasu jest głodne. Przyczyną może być też cukrzyca. Ciała ketonowe to organiczne związki chemiczne (np. aceton, kwas acetooctowy, kwas beta-hydroksymasłowy), które są pośrednimi produktami przemiany tłuszczów. Zdrowy człowiek wytwarza bardzo małe ilości ciał ketonowych, zbyt duża ich ilość w moczu i we krwi jest skutkiem zaburzenia równowagi energetycznej w organizmie. Jest to sygnał, że organizm rozpoczął pobieranie energii z tłuszczów.

Ketony w moczu dziecka mogą pojawić się na skutek biegunki u dziecka, nadmiernych wymiotów lub długotrwałej gorączki, przez co dziecko często nie ma apetytu. U dzieci nawet kilkugodzinna przerwa w jedzeniu może prowadzić do tego, że zwiększa się produkcja i obecność ketonów w moczu.

Ciężar właściwy moczu: normy dla dzieci

Norma: 1,010-1,030

Zbyt wysoki ciężar właściwy może świadczyć o tym, że mocz zawiera dużo cukru, dziecko za mało pije, w moczu znajduje się białko lub glukoza. Zbyt niski ciężar właściwy moczu może by spowodowany niewydolnością nerek.

Drożdże w moczu u dziecka

Norma: 0-5 w polu widzenia

Obecność drożdży w moczu może świadczyć o grzybicy. Często jest to tzw. kandyduria, czyli zakażenie grzybem Candida. Aby stwierdzić kandydurię trzeba stwierdzić obecność Candida w dwóch badaniach moczu.

Erytrocyty w moczu u dziecka

Norma: 0-2 w polu widzenia (0-10 /ul)

Obecność erytrocytów w moczu zwana jest krwiomoczem i może świadczyć o chorobach dróg moczowych. Może to być zapalenie pęcherza, problemy z nerkami lub nawet nowotwór. Krew w moczu (patrz niżej) może być tez skutkiem urazów pęcherza lub nerek.

Glukoza w moczu u dziecka: normy

Prawidłowy wynik: Ujemny

Obecność glukozy w moczu wskazuje na cukrzycę lub problemy z nerkami – głównie uszkodzenie kanalików nerkowych. Czasami jest wynikiem stresu lub zbyt dużej ilości węglowodanów (cukrów) w diecie.

Kryształy (szczawiany) w moczu u dziecka: normy

Norma: 0-7 w polu widzenia

Zaobserwowane w moczu kryształy są kryształami szczawianu wapnia. Szczawiany wapnia w moczu wykrywa się dosyć często, są jego naturalnym składnikiem, jednak występują w niewielkich ilościach. Szczawiany wapnia w moczu dziecka mogą wskazywać na różne dolegliwości, najczęstszą z nich jest jednak tzw. hiperkalciuria - pierwotna oraz wtórna. Pierwotna – gdy organizm wydala nadmierną ilość wapnia z powodu wad genetycznych. Wtórna – spowodowana jest chorobami jelit lub niewłaściwą dietą. Zdarza się również, że produkty spożywcze sprzyjają występowaniu nadmiernej ilości szczawianów wapnia w moczu dziecka (przede wszystkim rośliny, które zawierają duże ilości kwasu szczawiowego).

Leukocyty w moczu dziecka: normy

Norma: 0-5 w polu widzenia (0-20 ul), do 10 u dziewczynek

Większy poziom leukocytów w moczu dziecka może świadczyć o ostrym lub przewlekłym stanie zapalnym układu moczowego, odwodnieniu, chorobie nerek. Przyczyną może być też przewlekła niewydolność krążenia.

Nabłonki okrągłe w moczu u dziecka

Norma: 0-1 w polu widzenia

W prawidłowym badaniu ogólnym moczu dziecka nabłonki nie występują. Wynik powyżej normy, czyli więcej niż jeden w polu widzenia, może świadczyć o uszkodzeniu cewek nerkowych.

Nabłonki płaskie w moczu dziecka

Norma: 0-4 w polu widzenia

Obecność nielicznych komórek nabłonkowych w moczu jest normą – jest to skutek odnawiania się nabłonka wyściełającego drogi moczowe. Wynik powyżej normy sugeruje zakażenie dróg moczowych.

Współczynnik pH moczu: kwasowość moczu u dziecka

norma: od 5 do 8

pH moczu określa stężenie jonów wodorowych, dostarcza informacji o gospodarce kwasowo-zasadowej. Zmienia się w zależności od diety. Kwasowość moczu w dużej mierze zależy od diety dziecka:

Zbyt niskie pH moczu dziecka może pojawić się wskutek głodówki, na diecie z dużą zawartością mięsa oraz przy kwasicy metabolicznej. Zbyt niskie wartości pH (poniżej 5) mogą świadczyć m.in. o kamicy nerkowej.
Zbyt wysokie pH moczu u dziecka (powyżej 8) może świadczyć o diecie jarskiej, zakażeniu dróg moczowych lub alkalozie metabolicznej. Zbyt wysokie wartości pH (powyżej 8) mogą świadczyć m.in. o zakażeniu bakteryjnym układu moczowego.

Śluz w moczu dziecka: normy

Norma: 0-2 w polu widzenia

Przekroczona norma może wynikać z niedostatecznej higieny lub z infekcji układu moczowego. Lekarz często zaleca powtórzenie badania albo, analizując inne parametry moczu, uznaje, że wyniki skazują na zakażenie dróg moczowych.

Urobilinogen w moczu: normy u dzieci

Prawidłowy wynik: w normie

Urobilinogen to pochodna bilirubiny, powstająca w jelicie w skutek działania bakterii. Zbyt wysoki poziom urobilinogenu może świadczyć m.in. o zaburzeniach pracy wątroby (np. wirusowym zapaleniu wątroby lub marskości wątroby).

Ocena mikroskopowa osadu moczu u dziecka

Normy:

Erytrocyty świeże: 0-2 w polu widzenia
Erytrocyty częściowo wyługowane: 0-2 w polu widzenia
Erytrocyty wyługowane: nieobecne
Leukocyty: 0-5 w polu widzenia (do 10 u dziewczynek)
Bakterie: nieobecne
Nabłonki płaskie: poj. w polu widzenia
Nabłonki okrągłe: nieobecne

Osad w moczu bada się w celu diagnozowania chorób nerek lub układu moczowo-płciowego. Pozwala także wykryć i odróżniać choroby wątroby, cukrzycę i skłonność do tworzenia się złogów w układzie moczowym.

Krew w moczu u dziecka (erytrocyty w moczu)

Przyczyną krwi w moczu dziecka mogą być zarówno zmiany chorobowe, jak i drobne infekcje. Może się ona pojawić w wyniku zakażenia układu moczowego lub choroby nerek, a także wskutek problemów związanych z moczowodami, pęcherzem moczowym lub cewką moczową. Normy erytrocytów w moczu znajdziesz wyżej: erytrocyty w moczu.

Najczęstsze przyczyny występowania krwi w moczu to:

torbielowatość nerek
urazy w obrębie układu moczowego
zespół dziadka do orzechów (zespół ucisku lewej żyły nerkowej)
choroba nowotworowa nerek (tzw. guz Wilmsa)
kamica nerkowa
zakażenia układu moczowego
polipy
hemofilia.

Barwa moczu u dziecka

Niepokoju nie budzi mocz przejrzysty w kolorze jasnożółtym, słomkowym. Jeśli mocz dziecka jest mętny, prawdopodobnie zawiera dużą liczbę leukocytów lub kryształów (moczany lub fosforany). Z kolei czerwonawe zabarwienie moczu może świadczyć o tzw. krwiomoczu, czyli obecności w nim czerwonych krwinek (erytrocytów). Inną przyczyną może być to, że w moczu znajduje się hemoglobina, mioglobina lub barwniki z pożywienia (np. z buraków) lub leków.
Intensywnie żółty mocz może występować w zespole witamin B lub wskutek przyjmowania leków, np. furaginy.

Brzydki lub dziwny zapach moczu dziecka

Specyficzna, nietypowa woń moczu może być skutkiem zaburzeń metabolizmu. I tak:

zapach spoconych stóp może świadczyć o kwasicy
zapach kapusty – zaburzenia wchłaniania metioniny
zapach syropu klonowego – choroba syropu klonowego
zapach mysi może wskazywać na fenyloketonurię
zapach gnijących ryb – trimetylaminuria
zapach zjełczały – tyrozynemia.

Posiew moczu dziecka

Posiew moczu wykonuje się, gdy wyniki badania ogólnego moczu odbiegają od normy i lekarz podejrzewa u dziecka zakażenie układu moczowego spowodowane infekcją bakteryjną. Celem wykonania posiewu moczu jest zidentyfikowanie bakterii, które wywołują infekcję i dobranie odpowiedniego antybiotyku.

Uwaga! Mocz na posiew powinien szybko trafić do badania – nie należy go przechowywać w lodówce dłużej niż 2 godziny.

Sprawdź także:

Przyczyny zapalenia pęcherza u dzieci
Badanie krwi u dziecka
Zakażenie układu moczowego u niemowląt

Konsultacja merytoryczna

lek. med. Wojciech Trzeciakowski

Pediatra, specjalista neonatologii, pracuje na Oddziale Neonatologii (część Kliniki Położnictwa i Ginekologii Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego) w Mazowieckim Szpitalu Bródnowskim