Reklama

Kleszcz u dziecka to dla wielu rodziców powód do pilnej wizyty u lekarza. Ugryzienie kleszcza i borelioza to tematy, wokół których narosło wiele mitów. W internecie coraz więcej osób diagnozuje u siebie tę chorobę. Są też dwie metody jej leczenia – klasyczna IDSA i niezgodna z zalecenia polskich specjalistów – ILADS. Sezon aktywności kleszczy trwa długo – od wczesnej wiosny aż do późnej jesieni, więc ryzyko, że ugryzie nas kleszcz, jest spore. Wspólnie z dr n. med. Markiem Pleskotem ustalamy najważniejsze fakty o kleszczach, aby bez strachu cieszyć się ze spacerów po lesie, parku czy zabawami w ogrodzie.

Reklama
dr Marek Pleskot, pediatra

Dr n. med. Marek Pleskot – pediatra z wieloletnim doświadczeniem. Przez wiele lat uczył studentów i specjalizujących się lekarzy w Warszawskiej Akademii Medycznej. Jest członkiem Polskiego Towarzystwa Pediatrycznego. Prowadzi prywatną praktykę w Podkowie Leśnej k. Warszawy (drpleskot.pl).

Spis treści:

Czy widuje Pan w swoim gabinecie więcej małych dzieci, które ugryzł kleszcz?

Marek Pleskot: Zawsze tacy mali pacjenci się trafiali. Być może w ostatnim czasie jest ich trochę więcej niż poprzednio, ale nie mamy do czynienia z epidemią. Pamiętajmy, że w prosty sposób możemy uniknąć komplikacji związanych z ugryzieniem kleszcza.

Co na kleszcze u dzieci?

Ze strachu przed kleszczami rodzice boją się chodzić do lasu. Co Pan o tym sądzi?

Nie można dać się zastraszyć. Nawet małe dzieci można chronić repelentami, oczywiście używając ich w odpowiedni sposób, czyli na ubranko (permetryna). U dzieci powyżej drugiego roku można na skórę zastosować ikarydynę. Z młodszym dzieckiem można też iść do lasu, ale trzeba założyć na wózek moskitierę. Oczywiście po powrocie z lasu ubranko należy wytrzepać, bo kleszcz może poczekać na odzieży i potem zrobić dziecku krzywdę. Ubiór również powinien być odpowiedni – zakryte buty, skarpetki naciągnięte na spodnie, czy długi rękaw i kapelusik.

Zobacz też: Repelenty dla dzieci i kobiet w ciąży

Co jeszcze można zrobić, żeby kleszcz nas nie ugryzł?

Powinniśmy bardzo dokładnie oglądać dziecko (i siebie też) po powrocie do domu, i to nie tylko z lasu. Żeby kleszcz się do nas przyczepił, wystarczy park, większa trawa czy krzaczki. Warto też dokładnie oglądać dziecko, jeśli mamy psy czy koty, bo kleszcz może nas dopaść w domu. Wystarczy, że nasz sympatyczny czworonóg przyniesie go na swoim futrze. A jeśli lubi tarzać się w naszym łóżku czy na kanapie, kleszcz może tam spokojnie czekać na swoją ofiarę. Dlatego najlepiej każdego wieczoru oglądać miejsca, które lubią kleszcze. Kleszcze najchętniej przyczepiają się w miejscach, w których skóra jest delikatna, czyli u dzieci za uszami, w okolicy szyi i dołów pachowych (inaczej niż u dorosłych, u których częściej znajdziemy je w okolicy biodrowej).

Kleszcz u dziecka – co robić?

A jeśli znajdziemy kleszcza? Jak rodzic powinien postąpić?

Nie musimy od razu biec do lekarza i tracić czas. Każdy sam może usunąć kleszcza. Nawet jeżeli jakiś fragment pozostanie w skórze, to tak jak drzazga – sam z czasem wyjdzie. Przede wszystkim nie możemy go niczym smarować, przypalać i robić innych dziwnych rzeczy.

Jak usunąć kleszcza u dziecka?

Jak wyciągnąć kleszcza, mamy nim kręcić, czy tylko ciągnąć?

Obie metody są dobre, jeśli stosujemy odpowiednie narzędzie. Gdy używamy pęsety, którą mamy zwykle mają w kosmetyczce, to chwytamy kleszcza jak najbliżej miejsca wkłucia w skórę i ciągnąc ruchem jednostajnym do góry, bez wykręcania, wyrywamy. Gdy używamy specjalnych kleszczyków, które można kupić w aptece (przypominają żabkę do wyciągania gwoździ), wkładamy je pod kleszcza i wyciągamy go, kręcąc nimi. W obu przypadkach nie uciskamy odwłoku – w przewodzie pokarmowym kleszcza znajdują się groźne bakterie i lepiej ich nie wyduszać do rany.

Niektóre kleszcze są tak małe, że trudno je uchwycić, gdy wbiją się w skórę.

Jest coś takiego jak nawlekacz igły. To taka mała blaszka z drucianą pętelką. Jeżeli jest kłopot z wyciągnięciem małego kleszcza, zakładam pętelkę pod kleszcza i pęsetą chwytam ją jak najbliżej kleszcza. To takie praktyczne zrób to sam. Po ugryzieniu kleszcza należy uważnie obserwować dziecko i odnotować w notesie czy wręcz w książeczce zdrowia dziecka, że tego i tego dnia kleszcz został usunięty, żeby to pozostało w pamięci.

Kleszcz u dziecka – a borelioza

Co się stanie, jeśli nie zauważymy ugryzienia kleszcza i nosimy pajęczaka jakiś czas w skórze?

Bywają takie sytuacje. Nie tak dawno miałem przypadek 5-letniego dziecka. Mama przyprowadziła je, bo niepokoił ją węzeł chłonny, a nie zwróciła uwagi, że wokół ucha pojawił się rumień wędrujący o średnicy 12 cm, typowy dla boreliozy. Myślała błędnie, że to odczyn po ugryzieniu owada.

Z wyciąganiem kleszcza trzeba się spieszyć?

Uważa się, że do zakażenia może dojść po 24 godzinach od wbicia się kleszcza w skórę. Moim zdaniem, mamy większą pewność, że kleszcz nas nie zaraził, jeśli oderwiemy go od skóry przed upływem 12 godzin.

Niektórzy uważają, że 24 godziny to za długo i na pewno już doszło do zakażenia.

Są dwie szkoły. Jedna – klasyczna uniwersytecka (IDSA). Druga oparta na popularnej w USA metodzie ILADS (Międzynarodowego Towarzystwa ds. Boreliozy i Chorób z Nią Powiązanych). Jej zwolennicy to mała grupa lekarzy m.in. którzy zalecają m.in. długotrwałe podawanie antybiotyków. To jest sprzeczne z wytycznymi Polskiego Towarzystwa Epidemiologów i Lekarzy Chorób Zakaźnych (PTEiLCh), których zdaniem takie leczenie jest nieuzasadnione, a także szkodliwe. W Europie najczęściej boreliozę wywołują krętki Borrelia garinii, Borrelia afzelii i Borrelia burgdorferi (rzadziej). Z kolei w USA zakażenia najczęściej powoduje Borrelia burgdorferi. W Polsce powinniśmy zawierzać ekspertom europejskim. Nie ma podstaw, aby sądzić, że nie wiedzą, jak postępować z kleszczami.

Kleszcz u dziecka – kiedy antybiotyk?

Czy należy podać profilaktycznie antybiotyk od razu po wyjęciu kleszcza?

Nie podaje się profilaktycznie antybiotyku po ugryzieniu kleszcza. Bardzo rzadko, tylko u dorosłych, w miejscach, w których notuje się dużo zachorowań na boreliozę lub gdy doszło do ugryzienia przez kilka kleszczy albo szybko pojawił się bardzo duży odczyn w miejscu ukąszenia dopuszczalne jest jednorazowe podanie antybiotyku (ale tylko jednej dawki tego jednego dnia). W każdym przypadku zaleca się obserwację. I ta obserwacja jest bardzo ważna.

Rumień po kleszczu u dziecka

Kiedy należy zbadać dziecko, co powinno nas zaniepokoić?

Jeżeli tuż po ukąszeniu pojawi się zaczerwienienie, nie ma ono związku z boreliozą, to reakcja na ugryzienie. Na fazę wczesną boreliozy może wskazywać odczyn w miejscu ukąszenia (rumień), który ma średnicę powyżej 5 cm (czasami ma ona w środku przejaśnienia i przypomina tarczę strzelniczą). Rumień najczęściej pojawia się po 14 dniach. Taką zmianę ma 80 proc. zakażonych osób.

Bardzo rzadko, u poniżej 2 proc. osób, po ugryzieniu kleszcza może pojawić się inna nietypowa zmiana w postaci czerwono-sinego guzka na płatku ucha, brodawce sutkowej lub na mosznie. Pojawia się on do 2 miesięcy od ukąszenia. W takim przypadku warto zbadać krew na obecność przeciwciał w kierunku boreliozy. Nie ma sensu tego robić, jeśli rumień pojawił się w ciągu 2-3 tygodni od ugryzienia. Rodzice często są chętni, by biec do laboratorium i robić dziecku badania w kierunku boreliozy. Musimy mieć świadomość, że przeciwciała pojawiają się najwcześniej po 2–3 tygodniach. Wcześniejsze próby ich oznaczenia nic nie wykażą.

Jakie badania po ugryzieniu kleszcza?

Rodzice nie ufają tradycyjnej medycynie. W internecie wręcz pytają, jakie badania wymusić na lekarzu, gdy dziecko miało kleszcza.

Borelioza to choroba, która jest najczęściej nadrozpoznawaną chorobą w Polsce. Uważa się nawet, że upodobali ją sobie hipochondrycy. Jest wiele przypadłości zdrowotnych, które trudno jednoznacznie wytłumaczyć i można mylić je z objawami tej choroby. W USA, gdzie popularna jest metoda ILADS, niechorowanie z jakiejś konkretnej przyczyny może utrudniać wypłatę odszkodowania.

Strach jest większy, bo podobno coraz więcej kleszczy jest zakażonych borelią?

Trudno jednoznacznie określić, ile zakażonych kleszczy było np. 15 lat temu, a ile teraz. Poza tym statystyki niewiele mówią rodzicom. Jeśli zauważymy kleszcza, trzeba go usunąć i obserwować dziecko.

Jakie badania wykonuje się po ugryzieniu kleszcza?

Najpierw robi się test ELISa. Oznacza się immunoglobuliny IgM i IgG. To bardzo czuła metoda, która może dawać wyniki fałszywie dodatnie, np. gdy ktoś miał już do czynienia z kleszczem i był leczony albo sam go zwalczył. W takiej sytuacji powinniśmy rozszerzyć diagnostykę metodą Westernblot, która wykaże, czy rzeczywiście doszło do zakażenia. Jeżeli test Elisa nic nie wykaże, dalsze badania nie mają sensu.

Czy są jeszcze inne badania, które warto wykonać?

Są badania, których nie warto wykonywać, np. metoda PCR, oparta na badaniach genetycznych w kierunku boreliozy. Wychodzi przy niej wiele różnych błędów, więc nie jest zalecana przez ekspertów.

Czy warto zbadać kleszcza, który nas ugryzł?

Nic nam nie daje, jeśli kleszcza usuniemy w ciągu 12 godzin. W takiej sytuacji, nawet jeśli dowiemy się, że był zakażony, nie będzie to istotne. Liczy się to, że szybko go usunęliśmy. Natomiast jeśli pajęczak znajdował się na skórze powyżej doby, wyglądał dorodnie, jakby się opił naszej krwi, a badanie genetyczne wykazało, że był zarażony krętkami Borrelli, wtedy warto zgłosić się do lekarza, aby rozważył podanie antybiotyku. Pamiętajmy, że nie w każdym przypadku musi dojść do zakażenia.

Nietypowe objawy po ugryzieniu kleszcza

Jakie objawy poza rumieniem można wiązać z ugryzieniem przez kleszcza?

Jeżeli w ciągu miesiąca–dwóch po wyciągnięciu kleszcza występują jakiekolwiek inne niepokojące objawy, należy skontaktować się z lekarzem. Najprawdopodobniej nie będą one miały związku z ugryzieniem kleszcza, ale lepiej to sprawdzić. Z ukąszeniem kleszcza może być związana gorączka, albo drobne zmiany na skórze, które są objawem wczesnej fazy boreliozy rozsianej (układają się w formie girlandy i są dość rozległe). Rzadko występują problemy neurologiczne, jak zapalenie opon mózgowych, które często występuje z porażeniem nerwu twarzowego, arytmie serca, które mogą świadczyć o zaatakowaniu mięśnia sercowego lub zmiany zapalne w dużych stawach, np. kolanowym, łokciowym.

Kleszcz u dziecka – leczenie

Ile trwa leczenie, jeśli pojawi się rumień?

Obecnie zaleca się 3 tygodnie, a bardzo rzadko do 28 dni. Czas zależy od tego, jak szybko zmiany ustępują po zastosowanym leczeniu. Podaje się jeden antybiotyk.

Ugryzienie kleszcza grozi nie tylko boreliozą...

To prawda, jest także rzadziej występujące odkleszczowe zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych. Według oficjalnych statystyk rocznie chorowało około 100 dzieci poniżej 14 roku życia, co pozwala ocenić zapadalność na około 1/100 000, jednak należy pamiętać, że w regionach endemicznych (województwo podlaskie i warmińsko mazurskie zapadalność może być kilkukrotnie większa. Lekarze nieuniwersyteccy, są gotowi przypuszczać, że mogą występować różnego rodzaju koinfekcje, którymi zaraża nas ten sam kleszcz. Ale to jest problem szalenie marginalny.

Z boreliozy można się wyleczyć?

Tak. Bardzo rzadko zdarzają się sytuacje, że leczenie nie jest skuteczne i choroba przechodzi w stan przewlekły. Ale u ponad 90 proc. odpowiednio leczonych przypadków choroba nie odezwie się w przyszłości.

Zobacz też:

Reklama
Reklama
Reklama
Reklama