Szczepienie na różyczkę - kiedy i dlaczego warto szczepić dzieci

Szczepienie na różyczkę jest obecnie obowiązkowe dla dzieci. Pierwszą dawkę podaje się w 13-15. miesiącu życia, natomiast drugą w 6. roku życia. U dziecka różyczka może powodować poważne powikłania, np. zapalenie mózgu. Różyczka najbardziej niebezpieczna jest, gdy zachoruje kobieta w ciąży. Może to prowadzić do poważnych i nieodwracalnych wad wrodzonych u dziecka, dlatego tak ważne jest szczepienie dzieci już w dzieciństwie, by w przyszłości nie doszło do komplikacji u ciężarnych.

Spis treści:

1. Szczepienie na różyczkę - dostępne szczepionki
2. Szczepienie na różyczkę - w jakim wieku?
3. Szczepienie na różyczkę - przeciwwskazania
4. Niepożądane odczyny poszczepienne po szczepionce przeciw różyczce
5. Co to jest różyczka?
6. Jakie są objawy różyczki?
7. Różyczka - możliwe powikłania

Szczepienie na różyczkę - dostępne szczepionki

Wszystkie dostępne w Polsce szczepionki przeciw różyczce zawierają żywy, atenuowany (osłabiony) szczep wirusa. Nie ma dostępnych szczepionek jednoskładnikowych przeciw różyczce - dzieci w Polsce szczepione są skojarzonymi szczepionkami przeciwko różyczce, odrze i śwince (szczepionka MMR).

Szczepienie na różyczkę - w jakim wieku?

Zgodnie z obowiązującym w Polsce kalendarzem szczepień, szczepienie przeciw różyczce, odrze, śwince jest szczepieniem obowiązkowym. Zgodnie z kalendarzem szczepień, MMR szczepione są dzieci w 13-15. miesiącu życia, a następnie w 6. roku życia otrzymują dawkę przypominającą.

Szczepienie na różyczkę - przeciwwskazania

Nie powinno się szczepić przeciw różyczce dzieci, które są uczulone na którykolwiek ze składników szczepionki, w tym neomycynę.
Przeciwwskazaniem do szczepienia jest też:

• reakcja nadwrażliwości po wcześniejszym szczepieniu,
• przyjmowanie leków zmniejszających aktywność układu odpornościowego,
• choroby krwi lub nowotwory,
• niedobory odporności w następstwie choroby lub leczenia.

Czasowo przeciwwskazaniem do szczepienia przeciw różyczce są ostre choroby infekcyjne i zaostrzenia chorób przewlekłych.

Niepożądane odczyny poszczepienne po szczepionce przeciw różyczce

Nie ma osobnej szczepionki przeciw różyczce, podaje się szczepionkę przeciw odrze, śwince i różyczce, dlatego jeśli występują powikłania, to trudno jednoznacznie stwierdzić, po której ze składników szczepionki skojarzonej.
Po podaniu szczepionki przeciw odrze, śwince i różyczce mogą pojawić się miejscowe odczyny poszczepienne (zwykle przemijające, utrzymujące się 1-2 dni). Jest to zaczerwienienie, bolesność i obrzęk w miejscu ukłucia.

Mogą pojawić się:

• stan podgorączkowy lub niewysoka gorączka (w 6-12 dniu po szczepieniu, utrzymuje około 2 dni),
• nietypowy płacz,
• wysypka na skórze (zwykle w 6-12 dniu po szczepieniu),
• łagodne powiększenie węzłów chłonnych,
• obrzęk ślinianki przyusznej,
• bóle i zapalenie stawów,
• wybroczyny na skórze (do 2 miesięcy po szczepieniu, zwykle ustępują bez śladu po 2-3 tygodniach),
• zapalenie mięśni
• polineuropatia.

Co to jest różyczka?

Różyczka to zakaźna choroba wirusowa. Do zakażenia najczęściej dochodzi przez bezpośredni kontakt z chorą osobą oraz przez łożysko (płód od matki) w przypadku różyczki wrodzonej. Okres wylęgania zakażenia wynosi 2–3 tygodnie, ale różyczka jest zakaźna już na 7 dni przed pojawieniem się objawów (a potem przez około 5 dni po ich wystąpieniu).
Najczęściej na różyczkę chorują dzieci w wieku przedszkolnym i szkolnym, jednak mogą chorować też dorośli. Najbardziej niebezpieczne jest zachorowanie na różyczkę dla kobiety w ciąży (do 12. tygodnia). Może dojść do poronienia lub wielonarządowych uszkodzeń płodu.

Jakie są objawy różyczki?

Początkowo objawy różyczki u dzieci przypominają objawy typowej infekcji dróg oddechowych:

• katar u dziecka,
• kaszel,
• zaczerwienione gardło,
• podwyższona temperatura.

Pojawia się też silne powiększenie węzłów chłonnych za uszami i na potylicy. Po kilku dniach pojawia się charakterystyczna dla różyczki wysypka – początkowo występuje na twarzy, jednak już w ciągu doby obejmuje całe ciało. Wysypka utrzymuje się do 3 dni, a następnie znika, nie pozostawiając śladów.

U nastolatków i dorosłych częściej występują niecharakterystyczne objawy różyczki, takie jak:

• bóle głowy, nóg, rąk,
• gorączka,
• zapalenie spojówek.

Różyczka - możliwe powikłania

Najczęstsze powikłania różyczki to zapalenie spojówek, bóle mięśni i stawów (częściej u młodzieży i dorosłych). Bardzo rzadko zdarzają się poważne powikłania takie jak małopłytkowość, zapalenie mózgu. Najpoważniejsze powikłania różyczki są w przypadku zachorowania na różyczkę kobiety w ciąży: wady wrodzone dziecka, nawet poronienia i śmierć dziecka. Najniebezpieczniejsze są zakażenia w pierwszych 12 tygodniach ciąży, dlatego tak ważne jest zaszczepienie na różyczkę przed zajściem w ciążę - to właśnie z tego powodu wprowadzono do obowiązkowego kalendarza szczepień to szczepienie.

Zobacz także:

• Objawy różyczki: nie zawsze jest wysypka!
• Jak sprawdzić, czy chorowało się na różyczkę?
• Szczepionka MMR: kiedy się ją podaje, NOP, bezpieczeństwo

Konsultacja merytoryczna

dr Paweł Grzesiowski

Pediatra, immunolog, prezes Fundacji „Instytut Profilaktyki Zakażeń”, ekspert Naczelnej Rady Lekarskiej ds. COVID-19, autor wielu publikacji na temat profilaktyki, immunologii i szczepień