Cykl miesiączkowy: jak obliczyć, ile trwa, fazy cyklu
Cykl miesiączkowy dzieli się na 4 fazy: menstruację, fazę folikularną, owulację i fazę lutealną (niepłodną). Podczas każdej dominują inne hormony, które powodują najpierw dojrzewanie jajeczka, a następnie przygotowanie do ciąży lub złuszczenie nabłonka macicy. Sprawdź, co się dzieje w cyklu miesiączkowym!
- Ewa Janczak-Cwil
Cykl miesiączkowy, zwany również cyklem menstruacyjnym lub owulacyjnym, to nic innego jak kilka pojawiających się kolejno faz hormonalnych w organizmie kobiety. Następują po sobie regularnie i wiążą się z przeplatającymi się ze sobą okresami niepłodności oraz płodności.
Pierwsza miesiączka pojawia się średnio między 12. a 13. rokiem życia, a kończy wraz z okresem przekwitania między 45. a 55. rokiem życia. Dobrze funkcjonujący cykl miesiączkowy jest oznaką gotowości do zajścia w ciążę i prawidłowego funkcjonowania hormonów.
Spis treści:
- Czym jest cykl miesiączkowy?
- Ile trwa cykl miesiączkowy?
- Jak obliczyć cykl menstruacyjny?
- Fazy cyklu miesiączkowego
- Zaburzenia cyklu miesiączkowego
Czym jest cykl miesiączkowy?
Cykl miesiączkowy to następujące cyklicznie (czyli w powtarzającym się rytmie) zmiany w organizmie kobiety. Ich celem jest przygotowanie macicy na ewentualne przyjęcie zapłodnionej komórki jajowej, uwolnienie dojrzałego jajeczka oraz złuszczenie się nabłonka macicy i wydalenie go wraz z krwią, gdy nie dojdzie do zapłodnienia.
Cykl regulowany jest hormonami, których poziom nieustannie się zmienia, wywołując określone zmiany w ciele. Zmiany te nazywane są fazami cyklu menstruacyjnego. Hormony odpowiadające za cykl miesiączkowy mogą także wpływać na samopoczucie kobiety, co sprawia, że w poszczególnych fazach cyklu może czuć się ona lepiej lub gorzej.
Dlaczego cykl menstruacyjny jest nazywany cyklem miesiączkowym? Wszystko przez to, że menstruacja to fachowa nazwa miesiączki, a cykl menstruacyjny oblicza się na podstawie dat występowania miesiączki.
Ile trwa cykl miesiączkowy?
Umownie mówi się, że cykl menstruacyjny trwa 28 dni. Ale normą jest również cykl trwający 21 dni lub nawet 35 dni. U każdej kobiety cykl miesiączkowy ma inną długość. To, ile trwa, zależy od wielu czynników, szczególnie od układu hormonalnego, który steruje cyklem. Prawidłowy cykl menstruacyjny trwa zatem zwykle 21-35 dni.
W trakcie cyklu między kolejnymi krwawieniami występują dni płodne, podczas których kobieta może zajść w ciążę. Dni płodne pojawiają się przed owulacją, czyli momentem w cyklu, w którym dochodzi do uwolnienia komórki jajowej. Dni płodne trwają również po owulacji. Za dni płodne uznaje się dwa dni przed owulacją i trzy dni następujące po niej.
Jak obliczyć cykl menstruacyjny?
Kiedy zaczyna się cykl miesiączkowy? Za początek cyklu miesiączkowego uważa się pierwszy dzień miesiączki, czyli dzień, w którym rozpoczyna się krwawienie miesięczne. Ostatni dzień cyklu wypada przed pojawieniem się kolejnego krwawienia.
Co to jest długość cyklu menstruacyjnego? Długość cyklu miesiączkowego to czas, jaki upływa między kolejnymi miesiączkami. Liczymy się go od pierwszego dnia miesiączki do pierwszego dnia kolejnej miesiączki. W obliczaniu długości cyklu pomoże prowadzenie kalendarza menstruacyjnego, zaznaczamy w nim dni, w których pojawiła się miesiączka.
Na 14 dni przed kolejnym okresem przypada owulacja, czyli jajeczkowanie. To najbardziej płodny moment w cyklu. Tuż przed owulacją i zaraz po niej przypadają dni płodne.
Bez względu na długość cyklu owulacja zawsze wypada około 14 dnia, licząc od ostatniego dnia cyklu. Jeśli cykl trwa 28 dni, owulacja wypadnie około 14 dnia cyklu. Jeśli cykl menstruacyjny trwa 35 dni, owulacji należy się spodziewać około 21 dnia cyklu.
Fazy cyklu miesiączkowego
Cały cykl miesiączkowy dzieli się na 4 fazy. Każda z faz cyklu ma związek z układem hormonalnym. Hormony regulujące cykl miesiączkowy to: estrogeny, progesteron oraz hormony FSH i LH. To one sterują kobiecym cyklem menstruacyjnym.
Znajomość wszystkich faz cyklu miesiączkowego i ich objawów jest ważna dla kobiet, które starają się o dziecko i chcą szybko zajść w ciążę. Dzięki niej można ustalić dni płodne (na podstawie kalendarza dni płodnych). Możesz wyznaczyć dni płodne na podstawie miesięcznego wykresu, w którym będziesz mierzyła i zaznaczała temperaturę ciała codziennie po przebudzeniu oraz obserwowała śluz, szczególnie śluz przed okresem.
Innym sposobem na ustalenie dni płodnych jest test owulacyjny – wyznaczy dni płodne na podstawie poziomu hormonu LH, który jest najwyższy w dniu owulacji. Możesz również obliczyć dni płodne i niepłodne w inny sposób: za pomocą internetowych narzędzi czy aplikacji w telefonie. Istnieje również sposób, który wykorzystuje komputer cyklu czy kalendarz kosmobiologiczny.
1 faza cyklu miesiączkowego – menstruacja
To krwawienie miesięczne (okres). Podczas tej fazy dochodzi do krwawienia z dróg rodnych. Jeśli nie dojdzie do zapłodnienia podczas dni płodnych, organizm pozbywa się w ten sposób nabłonka, który wyściełał macicę.
Czas menstruacji zależy od wielu czynników. Każda kobieta ma inną długość krwawienia. Średnio trwa ono około 5 dni (od 3 do 8). Podczas tej fazy cyklu można zauważyć zmiany w gruczołach piersiowych, spadek temperatury ciała, uspokojenie nerwowo-psychiczne (wcześniej podczas tzw. PMS następuje wzrost drażliwości i huśtawki nastrojów). Menstruacji mogą towarzyszyć bóle w podbrzuszu albo w dolnej części pleców. Faza wykazuje się również niepłodnością, ale w czasie okresu też można zajścia w ciążę.
2 faza cyklu menstruacyjnego – faza folikularna (ulga po okresie)
Faza następująca po krwawieniu to faza wzrostu, zwana też folikularną. Podczas niej następuje odbudowa błony śluzowej macicy, która została złuszczona i wydalona z organizmu. Wzrasta poziomu hormonu FSH oraz estrogenów, które wpływają na pracę jajników. Dzięki temu doprowadzają do dojrzewania pęcherzyki Graafa, z których jeden po osiągnięciu odpowiedniej dojrzałości pęka i uwalnia dojrzałą komórkę jajową – wtedy następuje faza owulacji.
W czasie fazy folikularnej można zaobserwować przejrzysty, wodnisty i rozciągliwy śluz – oznacza on, że zbliżają się dni płodne.
3 faza cyklu miesiączkowego – owulacja (nadchodzą dni płodne)
To kluczowa faza cyklu miesiączkowego dla osób starających się o ciążę W tym czasie następuje wzrost poziomu estrogenu, który odpowiada za pęknięcie pęcherzyka Graafa i uwolnienie komórki jajowej. Wzrasta poziom hormonu LH, dzięki któremu komórka jajowa dojrzewa i jest gotowa do zapłodnienia. Uwolnienie komórki z pęcherzyka do jajowodu to tzw. jajeczkowanie, czyli owulacja. Po niej następuje kluczowa doba, czyli najbardziej płodny dzień w trakcie dni płodnych.
Jeśli w czasie dni płodnych (niekoniecznie w czasie tego konkretnego dnia) w jajowodzie z komórką jajową znajdą się plemniki, szansa na zajście w ciążę jest bardzo duża.
Aby wyznaczyć, kiedy następuje owulacja, polecamy wykorzystać kalkulator dni płodnych, nazywany też kalendarzem owulacji. Można skorzystać też z testów owulacyjnych, które pozwolą zaplanować poczęcie. Tego typu testy są dostępne w aptekach i mierzą poziom hormonu LH, który wydziela się pod koniec fazy folikularnej i zapowiada zbliżającą się owulację. Dzięki testowi owulacyjnemu można wyznaczyć szczyt dni płodnych – poziom LH badany z moczu wyznaczy czas, kiedy zakończy się faza folikularna i rozpocznie owulacja. Niektórym kobietom w trakcie jajeczkowania towarzyszy ból owulacyjny, a także może zdarzyć się plamienie śródcykliczne.
4 faza cyklu menstruacyjnego – faza lutealna
Po zakończeniu owulacji, jeśli nie dojdzie do zapłodnienia, komórka jajowa obumiera. Pęcherzyk Graafa pod wpływem hormonów FSH i LH przekształca się w ciałko żółte. Następuje wzrost poziomu progesteronu, który jest odpowiedzialny m.in. za wyższą temperaturę ciała (co jest istotne, jeśli wyznaczasz dni płodne na podstawie temperatury ciała). Jeśli nie dojdzie do zapłodnienia, poziom hormonu LH obniża się, a ciałko żółte zanika. Spada poziom progesteronu i dochodzi do złuszczania nabłonka w macicy, a następnie do kolejnej menstruacji.
Jeśli doszło do zapłodnienia, zygota, która powstaje wskutek połączenia komórki jajowej z plemnikiem, zaczyna produkować hormon hCG. Jest on odpowiedzialny za podtrzymywanie życia ciałka żółtego, brak kolejnego okresu, a także wykazuje na teście ciążowym dwie kreski. Bo to właśnie gonadotropinę kosmówkową (poziom hormonu hCG) badają testy ciążowe – jeśli odnotują jego wzrost, tzn. że w organizmie rozwija się ciąża.
Zaburzenia cyklu miesiączkowego
O tym, że dochodzi do zaburzeń cyklu menstruacyjnego, świadczą konkretne objawy. Co powinno niepokoić? Do symptomów i jednocześnie zaburzeń zalicza się:
- skrócenie albo wydłużenie czasu między miesiączkami
- całkowity brak miesiączki
- plamienia pojawiające się między miesiączkami
- występowanie skrzepów w krwi menstruacyjnej
- zbyt obfite krwawienie
- skąpe miesiączki.
Zaburzenia cyklu miesiączkowego mogą być spowodowane różnego rodzaju nieprawidłowościami w budowie czy funkcjonowaniu układu hormonalnego lub rozrodczego. Wśród przyczyn powodujących zaburzenia cyklu menstruacyjnego wymienia się:
- zaburzenia w pracy osi podzwgórze-przysadka-jajnik
- PCOS – zespół policystycznych jajników
- atrezja macicy (wrodzony brak szyjki macicy lub jej nieprawidłowa budowa)
- przerost nadnerczy
- hypoplazja jajników (nieprawidłowo lub niedostatecznie wykształcone jajniki)
- dysgenezja gonad (niedorozwój jajników)
- guzy przysadki mózgowej
- brak wrażliwości na androgeny
- niewydolność podwzgórza,
- interseksualizm (obojnactwo)
- zespół Rokitansky'ego (brak pochwy i macicy).
Część z wymienionych przyczyn wywołuje tzw. pierwotne zaburzenia cyklu menstruacyjnego, a pozostałe powodują tzw. wtórne (nabyte) zaburzenia cyklu miesiączkowego.
Zobacz także: