Głoskowanie wyrazów. Co to jest, zasady głoskowania, jak je ćwiczyć w sposób prosty i przyjemny?

Czy wiesz, że dzieci, które potrafią głoskować, dużo łatwiej uczą się czytać? Głoskowanie to bardzo ważne ćwiczenie słuchu fonematycznego. Dobra wiadomość jest taka, że trening głoskowania może być całkiem przyjemną zabawą, którą możecie zaproponować dziecku w domu, podczas podróży samochodem lub w drodze na plac zabaw. Proste i krótkie ćwiczenia, do których będziecie wracać regularnie, mogą przynieść naprawdę niespodziewane efekty.

Spis treści:

Głoskowanie wyrazów: co to jest?
Zasady głoskowania
Kiedy dziecko powinno głoskować?
Jak nauczyć dziecko głoskować?
Głoskowanie: ćwiczenia i zabawy

Głoskowanie wyrazów: co to jest?

Głoskowanie to dzielenie wyrazów na głoski. Najważniejsze jest, by wiedzieć, że głoska to dźwięk, podczas gdy litera jest znakiem graficznym. Dlatego liczba głosek i liter w wyrazach może być taka sama lub różna, na przykład:

dom – 3 litery (d-o-m), 3 głoski (d-o-m)
kotek – 5 liter (k-o-t-e-k), 5 głosek (k-o-t-e-k)
mysz – 4 litery (m-y-s-z), 3 głoski (m-y-sz)
czapeczka – 9 liter (c-z-a-p-e-c-z-k-a), 7 głosek (cz-a-p-e-cz-k-a)
pierniczki – 9 liter (p -i-e-r-n-i-c-z-k-i), 7 głosek (p’-e-r-n-i-cz-k-i)

W przypadku wyrazu pierniczki – nie słyszymy pierwszego „i”, gdyż jego rola to jedynie zmiękczanie głoski p (p’ – zmiękczone p). Gdyby to pierwsze „i” było głoską – byłoby je słychać i wyraz ten wypowiadalibyśmy jako pijerniczki). Drugie i trzecie „i” – słyszymy, więc traktujemy jako głoskę.

Zasady głoskowania

Jeśli chodzi o zasady głoskowania, przede wszystkim warto pamiętać o tym, że litera „i” może pełnić rolę głoski lub nie.
Kolejną ważną zasadą jest, że w przypadku dwuznaków (czyli cz, sz, dz, dź, rz, ch) za każdym razem mamy do czynienia z jedną głoską (mimo że zapisana – składa się z dwóch liter).

Aby nie utrudniać dziecku zadania – zacznijmy od prostych, krótkich wyrazów. Najlepiej takich, w których nie występują zmiękczenia (na liczenie liter i głosek w wyrazach typu: wieczernik, pieczenie, sieć, wieść czy kielnia – jeszcze przyjdzie czas).

Kiedy dziecko powinno zacząć głoskować?

Po raz pierwszy dzieci spotykają się z nauką głoskowania w wieku 4-5 lat. W podstawie programowej wychowania przedszkolnego widnieje bowiem zapis dotyczący umiejętności rozróżniania głosek na początku i na końcu prostych wyrazów.

Wiedzę z zakresu głoskowania każdy maluch będzie poszerzać w zerówce i pierwszej klasie szkoły podstawowej. Przyjmuje się, że podział wyrazów na głoski dziecko powinno opanować w wieku 6-7 lat.

Uwaga. Zanim dziecko nauczy się głoskowania – powinno potrafić nie tylko rozróżniać różne dźwięki z otoczenia ale wiedzieć jak podzielić wyraz na sylaby. Dzieci w przedszkolu najpierw uczą się dzielenia wyrazów na sylaby, dopiero potem na głoski.

Jak nauczyć dziecko głoskować?

Uważasz, że twoja pociecha nie radzi sobie najlepiej z głoskowaniem? Nic nie stoi na przeszkodzie, by pomóc dziecku w nauce głoskowania podczas wspólnych zabaw. Podczas nauki warto pamiętać, by:

Zacząć od rozpoznawania pierwszej głoski w wyrazie – na początku powinny być to samogłoski (a, o, u, i, y), np. Ala, Ola, ule. Dzieląc wyraz na głoski wypowiadać je wyraźnie (warto też wydłużać ich wypowiadanie, np. Aaa-la, Ooo-l-a, uuu-l-e);
Widząc postępy dziecka wprowadzić rozpoznawanie samogłosek na końcu wyrazu (Alaaa, Olaaa, uleee);
W następnej kolejności przejść do rozpoznawania spółgłosek ( b, b´, c, c´, ć, cz, d, d´, dz, dź, dż, f, f´, g, g´, ch, ch´, j, k, k´, l, l´, ł, m, m´, n, n´, ń, p, p´, r, r´, s, s´, ś, sz, t, t´, w, w´, z, z´, ź, ż), na początku wyrazu (unikając wyrazów z dwuznakami i zmiękczeniami);
Następnie przejść do rozpoznawania spółgłosek na końcu wyrazu;
Gdy dziecko radzi sobie z głoskowaniem – wprowadzać stopniowo coraz trudniejsze wyrazy;
Następnie można wprowadzić inne ćwiczenia, gry i zabawy (spośród naszych propozycji umieszczonych niżej, począwszy od ćw. 7);
Zadbać o komfort dziecka – zarówno maluchowi jak i tobie powinno być wygodnie. Atmosferze podczas treningów z pewnością będzie sprzyjać gdy nie będziecie zmęczeni czy zdenerwowani. Czasem lepiej przełożyć naukę głoskowania na drugi dzień niż trenować je w niesprzyjających okolicznościach.

Głoskowanie: ćwiczenia i zabawy

Pobawcie się w rozpoznawanie różnych dźwięków oraz tego, skąd dobiegają. Czy są głośne, czy ciche? Świat pełen jest rozmaitych odgłosów, które można usłyszeć zarówno w domu, jak i podczas spaceru. Możesz też „wyczarować” różne dźwięki (uderzając łyżeczką w kubeczek, szeleszcząc kartką papieru, przesypując kaszę z jednego naczynia do drugiego, wykorzystując grzechotki, dzwoneczki, pokrywki garnków, instrumenty muzyczne, itd.)

Zaproponuj maluchowi zabawę w dzielenie wyrazów na sylaby. Poproś, by wskazało wyraz, który podzielisz na sylaby, a następnie – ty wskaż wyraz, które na sylaby podzieli dziecko. Dzięki temu ćwiczeniu ustalisz, czy twoja pociecha opanowała dzielenie na sylaby.

Jak zaczyna się ten wyraz? (samogłoski) „Ooola zaczyna się na ooo, a jak zaczyna się Aaala?”
Wyrazy do wykorzystania w tym ćwiczeniu głoskowania: Ala, auto, awokado, ekran, igła, Iza, oko, Ola,ucho, ufo, ul, Ula, usta,

Jak kończy się ten wyraz? (samogłoski) „Olaaa kończy się na a, a jak kończy się Alaaa?
Wyrazy do wykorzystania w tym ćwiczeniu głoskowania: Ala, auto, igła, Iza, jabłko, lody, oko, Ola,ucho, ufo, ule, Ula, usta, narty, dżinsy, legginsy, awokado, jezioro, morze, drzewo, lato,

Jak zaczyna się ten wyraz (spółgłoski)?
Wyrazy do wykorzystania w tym ćwiczeniu głoskowania: mama, tata, park, samochód, dinozaur, smok, lody, kot, koń, kucyk, pies, pizza,

Jak kończy się ten wyraz (spółgłoski)?
Wyrazy do wykorzystania w tym ćwiczeniu głoskowania to: park, samochód, dinozaur, smok, kot, koń, kucyk, pies, krok, samochód,

Wyrazy na… Idąc np. do parku, możecie rozglądać się wokół siebie w poszukiwaniu wyrazów na daną literę (samogłoskę lub spółgłoskę). Wyrazów na wybraną głoskę można poszukać też w kuchni, w pokoju, na obrazkach w książce, etp.

Wyrazy, które kończą się na… Zasady są podobne jak w ćwiczeniu 7, ale szukane wyrazy muszą kończyć się na wybraną głoskę.

Zabawa w sklepie. A gdyby tak pobawić się w sklep i jako klient poprosić o rzeczy na określoną głoskę? Na przykład: „Poproszę coś na ooo” (wtedy dziecko podaje nam nam z „lady” np. okulary albo ogórek). Potem możecie zamienić się rolami. Jeśli macie w domu loteryjki obrazkowe – można je wykorzystać jako „asortyment”.

Zabawa w rysowanie. Jeśli twoja pociecha lubi rysować, zaproponuj rysunek, na którym pojawi się jak najwięcej rzeczy z głoską „k” (np. ogródek pełen kwiatów, truskawek, rzodkiewek, marchewek i kamyków, po którym chodzą mrówki, koty lub łąkę z konikami, biedronkami, stokrotkami, koniczyną, kopcami kretów).

Zagadki. Dzieci często lubią bawić się w zagadki – zadając je, możemy do opisu dodawać: np. „zaczyna się na literę t” albo „kończy się na literę a”.

Zagadki z głoskowaniem. Dorosły wypowiada wyraz z podziałem na głoski. Dziecko ma za zadanie odgadnąć, jaki to wyraz. Dorosły np. mówi: d-o-m, a dziecko odpowiada: dom. Zaczynamy od prostych, możliwie krótkich wyrazów, z czasem dobrze jest wybierać coraz dłuższe i trudniejsze. Następnym etapem jest zmiana ról – to dziecko głoskuje a dorosły zgaduje, o jaki wyraz chodzi. Wygląda na to, że twoja pociecha już… umie głoskować.

Zobacz także: