Zatrucie pokarmowe u dziecka: objawy i leczenie [kiedy do lekarza?]

Dziecko jest bardziej narażone na zatrucie pokarmowe niż dorosły. Trzeba przed nim chronić zwłaszcza niemowlęta i małe dzieci, gdyż wymioty i biegunka spowodowane zakażeniem nasilają się niezwykle szybko w tym wieku. Dla dorosłego niewielka ilość bakterii może nie być groźna, jednak dla małego dziecka może nieść o wiele poważniejsze konsekwencje.

Zatrucie pokarmowe u dziecka:

• objawy
• przyczyny
• leczenie domowymi sposobami
• leki
• zapobieganie

Objawy zatrucia pokarmowego u dziecka

Objawy zatrucia pokarmowego u dziecka to głównie:

• biegunka,
• wymioty,
• bóle brzucha,
• podwyższona temperatura,
• czasem śluz lub krew w kupce.

Wymienione powyżej objawy występują po kilku, kilkunastu godzinach od zjedzenia zainfekowanego jedzenia. Mogą się jednak czasami pojawić dopiero po kilku dniach od kontaktu z chorym lub zjedzenia zakażonego posiłku.

Możliwe są także silne objawy ogólne:

• gorączka powyżej 38 stopni Celsjusza,
• dreszcze,
• bóle głowy,
• osłabienie spowodowane odwodnieniem i toksynami wytwarzanymi przez bakterie.

Przyczyny zatrucia pokarmowego u dziecka

Najczęstszą przyczyną zatrucia pokarmowego u dziecka są bakterie znajdujące się w jedzonym pokarmie oraz wirusy przenoszone podczas kontaktu z chorą osobą.

Zatrucia pokarmowe spowodowane bakteriami

Przyczyną zatruć pokarmowych bywają różne bakterie. Oto niektóre z nich:

• salmonella – źródłem zakażenia jest surowa żywność pochodząca od zakażonych zwierząt (jaja, mleko, mięso) lub chory człowiek,
• gronkowiec złocisty – bakterie te szybko namnażają się w produktach ugotowanych (zwłaszcza zawierających nabiał lub w rybach); pierwsze objawy są po 2–6 godzinach od ich zjedzenia,
• listeria – to tzw. bakteria lodówkowa, która rozwija się w niskiej temperaturze, często właśnie w lodówce; upodobała sobie mleko, sery, lody, surowe warzywa, kiełbasę, drób, mięso, ryby,
• yersinia – może pojawić się w surowym mięsie (zwłaszcza wieprzowym) rybach, niepasteryzowanym mleku; objawy zakażenia bywają podobne do zapalenia wyrostka robaczkowego; zakażenia Yersinią występują jednak rzadko,
• jad kiełbasiany (Clostridium botulinum) – skażone mogą być konserwy mięsne i warzywne, miód, szynka pasteryzowana, drób, przetwory z roślin strączkowych; zatrucie bywa śmiertelne, bo jad kiełbasiany uszkadza mózg – objawy występują zwykle po 8–12 godzinach, czasem do 24. Konieczne jest podanie odtrutki i leczenie w szpitalu.

Zatrucie pokarmowe z powodu infekcji wirusowej

Aż 40–50 proc. dolegliwości podobnych do tych, jakie występują przy zatruciach pokarmowych, jest wywoływanych przez rotawirusy, norowirusy i enterowirusy. Dziecko zaraża się łatwo, przez kontakt z chorą osobą lub z zanieczyszczonymi przedmiotami.

Na infekcje rotawirusowe najciężej chorują niemowlęta, dlatego warto je zaszczepić przeciw rotawirusom. Dwie lub trzy dawki (w zależności od szczepionki) należy zacząć podawać w okienku między 6. a 24. tygodniem życia dziecka.

Leczenie zatrucia pokarmowego u dziecka

Niezależnie od przyczyny choroba może przebiegać łagodnie lub w formie ciężkich zaburzeń żołądkowo-jelitowych, z biegunką u dziecka, wymiotami, gorączką. Te dolegliwości szybko prowadzą do odwodnienia.

Jego charakterystycznymi objawami są sucha pieluszka dziecka, spierzchnięte usta i suchy język, zmniejszona ilość śliny, łez, utrata elastyczności skóry i zapadnięte ciemiączko u niemowląt.

Stąd podstawą leczenia zatrucia pokarmowego u dziecka jest zapobieganie odwodnieniu i utracie elektrolitów, tak aby nie doszło do nieprawidłowości w przemianie materii oraz zaburzeń ze strony układu krążenia i nerek.

Jeżeli dziecko nie wymiotuje, dobrym sposobem na zatrucie pokarmowe jest podawanie do picia:

• płynów wieloelektrolitowych (np. Gastrolit, Orsalit, Floridral) – w małych ilościach,
• wody z glukozą – łyżeczka na 100 ml wody,
• marchwianki,
• nisko słodzonych herbatek.

Napoje powinny być chłodne, bo takie osłabiają odruch wymiotny. Przy zatruciu pokarmowym u dzieci należy również podać probiotyki, aby jak najszybciej przywrócić i utrzymać w jelitach prawidłową florę bakteryjną.

W ciężkich przypadkach oraz gdy leczenie w domu nie skutkuje, trzeba szybko zawieźć dziecko do szpitala, aby otrzymało płyny elektrolitowe w kroplówce.

Leki przy zatruciu pokarmowym u dziecka

Przy silnych biegunkach bakteryjnych, gdy w kupce pojawia się krew, przy biegunce u noworodków oraz dzieci poniżej trzeciego miesiąca życia konieczne może być leczenie antybiotykami i chemioterapeutykami, które przepisze dziecku lekarz. Zakażenia wirusowe mijają samoistnie.

Zapobieganie zatruciu pokarmowemu u dziecka

Najlepszy sposób zapobiegania zatruciu pokarmowemu u dziecka to przestrzeganie zasad higieny.

• Zawsze trzeba myć ręce dziecku i sobie po wyjściu z toalety i przed posiłkami, a także po powrocie ze spaceru, po zabawie w piasku i ze zwierzętami.
• Myć naczynia na bieżąco. Do surowego mięsa, drobiu, ryb używać osobnych desek.
• Gotowanie, pieczenie, duszenie to najlepszy sposób niszczenia bakterii.
• Mleko i inne jedzenie dla dziecka przygotowywać tuż przed podaniem, ze świeżych produktów. Nie przechowywać ich w temperaturze pokojowej.
• Zabezpieczać jedzenie przed owadami, zwłaszcza przed muchami.
• Korzystając z jedzenia dla niemowląt w słoiczkach, należy przełożyć do miseczki potrzebną porcję. Zamknięty słoik z resztą dania wstawić do lodówki i zużyć w ciągu kilku godzin (maksymalnie doby, jeżeli tak zaleca producent).
• Często i dokładnie myć lodówkę, a na jajka, drób, mięso wydzielić miejsce z dala od innych produktów.
• Jajka przed użyciem umyć i osuszyć, chociaż bakterie salmonelli rozwijają się wewnątrz. Jajka gotować przez 7 minut lub ściąć na parze (na jajecznicę) przez 4 minuty.
• Dokładnie myć warzywa i owoce, zanim zaczniemy je obierać i opłukać po obraniu.
• Zawsze sprawdzać datę przydatności gotowych produktów. Jeżeli minęła, wyrzucić je do kosza.

Zobacz także:

• Co na wymioty u dziecka – jak powstrzymać wymiotowanie dziecka [domowe sposoby + leczenie]
• 5 sposobów na biegunkę u dziecka
• Ból brzucha u niemowlęcia - 6 możliwych przyczyn

Konsultacja merytoryczna

dr Paweł Grzesiowski

Pediatra, immunolog, prezes Fundacji „Instytut Profilaktyki Zakażeń”, ekspert Naczelnej Rady Lekarskiej ds. COVID-19, autor wielu publikacji na temat profilaktyki, immunologii i szczepień