Dzień św. Marcina, potocznie zwany marcinkami, to doskonała okazja do wspólnej zabawy. Zgodnie z ludową tradycją w tym dniu świętowano zakończenie prac sezonowych. Dziś chętnie celebruje się święto św. Marcina także w miastach. Opisujemy, jakie tradycje z nim się wiążą i co symbolizuje rogal świętomarciński.
Spis treści:
Święty Marcin (316 lub 336 - 397) był biskupem z Tours. Pochodził z pogańskiej (niekatolickiej) rodziny i pod wpływem ojca, który był rzymskim legionistą, rozpoczął służbę wojskową w gwardii cesarskiej. Tam też po raz pierwszy dowiedział się o istnieniu chrześcijaństwa. Po opuszczeniu wojska dostąpił sakramentu święceń i rozpoczął swoją misję ewangelizacyjną.
Legenda głosi, że w czasach służby wojskowej spotkał na swojej drodze ubogiego, nagiego człowieka. Nie zastanawiając się długo, oddał mu swój płaszcz żołnierski. Inna legenda związana ze świętym Marcinem ma nieco żartobliwy charakter. Gdy chciano nadać św. Marcinowi święcenia biskupie (sakra), ten odmówił i uciekając przed wysłannikiem papieża, ukrył się pośród gęsi. Jak się okazało, nie był to udany pomysł, ponieważ gęganie ptaków zdradziło miejsce kryjówki przyszłego biskupa.
Święto ku czuci św. Marcina ustanowiono w VII wieku i jest on świętym kościoła katolickiego oraz prawosławnego. Święty Marcin jest patronem między innymi dzieci, właścicieli winnic, żebraków i żołnierzy.
Święto św. Marcina od jest obchodzone 11 listopada – tego dnia odbył się pogrzeb biskupa Marcina z Tours. W 2022 roku dzień świętego Marcina przypada w piątek.
Święto św. Marcina to czas wspólnej zabawy, której mogą towarzyszyć lokalne festyny i jarmarki. To czas celebrowania zakończenia prac polowych w gospodarstwie, a pełne zapasów na zimę spichlerze nazywane były „marcinowymi”.
W niektórych szkołach nawiązuje się do niemieckiej tradycji pochodów z własnoręcznie wykopanymi lampionami. W wigilię św. Marcina organizowane są uroczystości, którym towarzyszy śpiew i muzyka, a na koniec wszyscy uczestnicy spotykają się na wspólny posiłek.
W Poznaniu od 1993 roku organizuje się, nawiązujący do średniowiecznej tradycji, pochód św. Marcina nazywany „Imieninami ulicy Święty Marcin”. Korowód prowadzi św. Marcin, który tego dnia przejmuje klucze do miasta od samego prezydenta Poznania. To przede wszystkim czas wspólnej zabawy,
Święto św. Marcina łączy w sobie tradycje ludowe jak i chrześcijańskie, co ma swoje odzwierciedlenie w potrawach, które je się z okazji tego święta.
Rogale marcińskie – są to rogale wykonane z ciasta półfrancuskiego, bogato nadziewane białym makiem i bakaliami. Rogale nawiązują do tradycji, wierzeń i obrzędowości ludowej. Podczas słowiańskich świąt jesiennych składano w ofierze wołu, z czasem zwierzę zastąpiono słodkim rogalikiem w kształcie byczego rogu. Biały mak, bakalie i słodycz wypieku symbolizują bogactwo, dobrobyt oraz są dobrą wróżbą na przyszłość. Z czasem kościół przejął pogańskie święto związane z końcem prac rolnych – kształt rogala jest także nawiązaniem do podkowy konia, na którym jechał św. Marcin w monencie gdy spotkał ubogiego.
„Najlepsza gęsina na świętego Marcina”, głosi ludowe przysłowie i jest w tym sporo prawdy, ponieważ na jesień gęsi są najbardziej tłuste. Po drugie, gęsina idealnie wpisuje się w legendę o św. Marcinie. Gęsi, które wydały przyszłego biskupa co roku, za karę, muszą być zjadane. Przed wiekami tłuste ptactwo zanoszono do dworu, klasztoru lub na plebanię, dziś pieczoną gęś może zjeść każda osoba.
Źródło: Sulpicjusz Sewer „Żywot świętego Marcina”
Zobacz także:
„Dziady” Adama Mickiewicza nie tylko tytułem nawiązują do dawnego słowiańskiego obrzędu. Czy jednak fabuła tego dramatu romantycznego w trzech częściach jest wiernym opisem tego obrzędu? Nie, ale w twórczości Mickiewicza można odszukać wiele odwołań do chłopskich wierzeń i słowiańskiej tradycji rytualnego poczęstunku. Co ważne, niektóre elementy słowiańskiej obrzędowości przetrwały do dziś, np. zapalanie zniczy na grobach bliskich. Czym były dziady? W kulturze ludowej, chłopskiej dziady to obrzęd, który był poświęcony pamięci zmarłych. Tej nocy zostawała zatarta granica między światem żywych a umarłych. Dziady miały także wymiar praktyczny. W dawnych czasach ludzie poprzez specjalne rytuały chcieli zapewnić sobie przychylność zmarłych, ponieważ wierzyli, że mają oni wpływ na płodność i urodzaj. W językach słowiańskich słowo dziad oznaczało ojca ojca lub ojca matki, przodka i starca, ale także ducha, demona, a nawet diabła. Zgodnie z obrzędem dziadów, aby zapewnić sobie przychylność zaświatów, należało: nakarmić i napoić zjawy – zostawiano im jedzenie np. kasze, miód, kutię i napoje (najczęściej wódkę lub samogon) poza progiem domostw, w centrum wsi lub na cmentarzu. W niektórych regionach wierzono, że po zjedzonej kolacji należy zostawić resztki jedzenia na stole lub rozrzucić je po podłodze; oświetlić im drogę – rozpalano ogniska, ale w domach musiało być ciemno, aby nie zwabić duchów. Nie wolno było też palić w piecu – tą drogą najczęściej duchy wchodziły do domów. Szczególnie ważne było rozpalenie ognia na rozstaju dróg, wierzono bowiem, że z tych miejsc wychodzą demony, strzygi, topielice czy wąpierze, czyli duchy osób zmarłych śmiercią gwałtowną np. samobójców czy topielców. Obrzędy dziadów związane były także z pewnymi zakazami. Dla bezpieczeństwa należało zachować...
Andrzejki przywędrowały do Polski w połowie XV wieku. Od tamtej pory w miastach, miasteczkach i na wsiach w wigilię dnia św. Andrzeja wielu ludzi gotuje specjalne kluski, leje wosk przez dziurkę od klucza lub sięga po talię kart, aby wywróżyć sobie przyszłość. Aktualnie tradycję andrzejkową podtrzymuje się, organizując imprezy towarzyskie czy nawet bale (czas przed adwentem to idealny moment, by się wytańczyć). Spis treści: Andrzejki – kiedy obchodzimy i co to za zwyczaj? Czy Andrzejki to grzech? Tradycje andrzejkowe – pochodzenie Dawne wróżby na andrzejki Najbardziej znany zwyczaj andrzejkowy Andrzejki – kiedy obchodzimy i co to za zwyczaj? Andrzejki to wieczór wróżb, czyli zabawa polegająca na wróżeniu przyszłości organizowana w wigilię dnia św. Andrzeja. Andrzejki wywodzą się z pogańskiego święta. Ślady jego obchodów znajdują się w starożytnych tekstach, opisujących greckie święto związane z imieniem Andreas oraz ze słowami „andros” i „anes”, które łączy się z kultem boga miłości, płodności, jasnowidzenia i wróżb. W związku z tym, że wspomnienie św. Andrzeja (i najpopularniejsze w roku imieniny Andrzejów) wypadają 30 listopada — andrzejki, zgodnie z tradycją, świętowane są w wigilię tego dnia, czyli 29 listopada . Wieczór andrzejkowy w 2023 roku wypada w środę. Ale imprezy andrzejkowe odbywają się też w okolicach tego dnia, więc zorganizowanie wróżb 28 czy 30 listopada nie będzie niczym dziwnym, w końcu to tylko zabawa. Jak wytłumaczyć dziecku, czym są andrzejki? Najprościej powiedzieć, że to rodzaj zabawy, która wywodzi się z dawnych czasów, a polega na organizowaniu wieczornego spotkania ze znajomymi i przyjaciółmi, którzy biorą udział w zabawach andrzejkowych polegających na „wróżeniu” tego, co wydarzy się w przyszłości. Dawniej spotkania...
Ciekawostki o Halloween mogą zaskoczyć niejedną osobę. Czy wiesz o tym, że w dawnych czasach w zabawę „cukierek alb psikus” bawili się przede wszystkim dorośli? Poznaj ciekawostki na temat Halloween i dowiedz się, kto wędruje po świecie z nadgryzioną rzepą w dłoni. Ciekawostki o Halloween: Słowo Halloween to akronim pochodzący od pierwszej, jeszcze średniowiecznej nazwy święta: All Hallows’ Eve lub All Hallows’ E’en , czyli Wigilia Wszystkich Świętych. Halloween ma pochodzenie celtyckie, ale spopularyzowali je Irlandczycy, którzy w latach 1845-1849 masowo migrowali do USA z powodu tzw. wielkiego głodu. Halloween jest związane z obrzędami wyznaczającymi koniec lata i zakończenie zbiorów. W ludowych wierzeniach potomków Celtów w święto Samhain znikały granice między światem żywych a zaświatami. Wraz z rozprzestrzenianiem się chrześcijaństwa celtycki obrzęd Samhain zaczął zanikać. W 837 roku papież Grzegorz IV ustanowił Dzień Wszystkich Świętych, który obchodzony jest 1 listopada. Halloween to zaraz za Bożym Narodzeniem najpopularniejsze i najbardziej komercyjne święto. Pomarańczowy i czarny to kolory Halloween. Czarny symbolizuje śmierć i zapowiada zimę, a pomarańczowy zakończenie zbiorów i lata. Meksykańskie Día de los Muertos to nie to samo co Halloween. Meksykanie celebrują śmierć, Amerykanie oswajają swój lęk przed nią. Halloween nieodłącznie wiąże się z lampkami. Pierwsze z nich były wykonane z wydrążonej rzepy, brukwi, ziemniaków lub buraków. Dopiero gdy Irlandczycy przybyli do USA, rzepa została zastąpiona łatwiej dostępną, większą i lepszą w obróbce dynią. Jack O’Lantern to nazwa halloweenowych lampionów. Nazwa ta jest związana z legendą o Jacku O’Lantern, który był bardzo chciwym i leniwym oszustem. Pewnego dnia diabeł zaproponował Jackowi pieniądze za duszę. Jack się zgodził i...
