Polskie tradycje i zwyczaje
Adobe Stock
Święta i uroczystości

Polskie tradycje i zwyczaje, czyli przeszłość we współczesnej odsłonie

Polskie tradycje i zwyczaje często przedstawiane są jako ostoja polskości, a nierzadko kojarzone z podniosłą atmosferą, patriotyzmem lub kulturą ludową. Czy tak jest w rzeczywistości? Niektóre święta i tradycje mają przedchrześcijańskie korzenie, a inne zaledwie kilkanaście lat. Sprawdź, czy znasz je wszystkie.

Polskie tradycje i zwyczaje  to nieodłączny element naszej kultury. I chociaż potocznie uważane są za stałe i niezmienne, to wraz z upływem czasu zanikają, zmieniają swoje pierwotne znaczenie lub w ich miejsce pojawiają się nowe. Czy ktoś dzisiaj jeszcze celebruje wspólne darcie pierza?

Polskie zwyczaje i tradycje: wiosna

  • Dzień Kobiet – zgodnie z polskim zwyczajem ten dzień świętują wszystkie panie niezależnie od wieku. Jeszcze nie tak dawno święto było kojarzone z goździkiem i parą rajstop, obecnie coraz częściej Dzień Kobiet obchodzi się w przedszkolu.
  • Dzień Wiosny i związana z nim równonoc było wyczekiwanym świętem, które zwiastowało radość z budzącego się po zimie życia. Symbolicznie, jako pożegnanie z zimą topiono lub palono słomianą kukłę, a także po wsiach obnoszono gaik – przyzdobioną gałąź symbolizującą wiosnę i nowe życie. Obrzędom towarzyszył śpiew, zabawa i obdarowywanie się jedzeniem. Dziś Dzień Wiosny uczniom kojarzy się przede wszystkim z Dniem Wagarowicza, a przedszkolakom ze spacerem lub zabawami na świeżym powietrzu, ponieważ ze względu na ochronę środowiska nie praktykuje się już m.in. topienia marzanny.
  • Koszyczek wielkanocny – święcenie pokarmów jest związane z tradycją chrześcijańską, natomiast symbolika tego, co wkładamy do koszyczków, sięga czasów przedchrześcijańskich. Co istotne, do lat 30. XX wieku na wsiach, jak i majątkach szlacheckich wystawiano przed domostwa suto zastawione stoły i oczekiwano na przybycie księdza.
  • Zajączek wielkanocny to słowiański symbol budzącej się do życia przyrody. Z Wielkanocą utożsamiany  jest dopiero od około XVII wieku,  a do Polski dotarł nieco ponad 100 lat temu.
  • Lany Poniedziałek – tradycja oblewania się wodą nawiązuje do słowiańskiego kultu żywiołu wody i jej oczyszczającej mocy. Wraz z rozpowszechnieniem się katolicyzmu symbolika wody objęła także chrześcijańską symbolikę – zmywa grzech.
  • Prima Aprilis po łacinie oznacza „pierwszy kwietnia” i tego dnia, zgodnie ze świecką tradycją ludzie żartują, wygłupiają się i robią sobie psikusy. Geneza tego święta prawdopodobnie sięga starożytnego Rzymu i święta na cześć Fortuny, bogini szczęścia i nieszczęścia. Tego dnia tańczono, bawiono się i wygłupiano.
  • Święto Konstytucji 3 Maja to święto państwowe obchodzone na pamiątkę uchwalenia pierwszej spisanej konstytucji w Europie i drugiej na świecie. Wraz z upływem czasu stała się polskim symbolem niepodległości, suwerenności i istnienia narodu polskiego. Ten dzień to przypomnienie o tym, że Polacy powinni być dumni z historii swojego kraju.
  • Dzień Matki – w polskiej kulturze matka ma szczególne miejsce, a samo macierzyństwo jest nie tylko idealizowane, ale i gloryfikowane. Tego dnia dzieci, nawet te dorosłe, wręczają swoim mamom miłe upominki, aby przypomnieć im, jak bardzo są ważne w życiu rodziny.
  • Dzień Dziecka to święto, które ma za zadanie zwrócić uwagę na najmłodszych obywateli świata, przede wszystkim na prawa dziecka oraz kwestie edukacji i dostępu do opieki medycznej. Jednak zgodnie z polską tradycją, w tym dniu dzieci otrzymują mniejsze lub większe prezenty, a ten dzień jest dniem wspólnej zabawy i śmiechu.

Polskie zwyczaje i tradycje: lato

  • Noc Kupały to współczesna, słowiańska alternatywa Walentynek. W dawnych czasach święto obchodzone w noc przesilenia letniego, czyli najkrótszą noc w roku (z 20 na 21 czerwca) było celebracją mocy ognia, wody, słońca i księżyca, urodzaju, płodności, radości i miłości. To właśnie tej nocy młodzi ludzie szukali w lesie kwiatu paproci, który miał im zapewnić bogactwo i szczęście. Współcześnie organizowane są zabawy przy ognisku, czasem połączone z wręczaniem sobie małych upominków.
  • Noc Świętojańska to chrześcijańska odpowiedź na pogańską Noc Kupały. Święto obchodzone jest w noc wigilii św. Jana Chrzciciela (z 23 na 24 czerwca), którego postać jest także silnie wiązana z mocą wody. Z czasem Noc Świętojańska przejęła  słowiańską obrzędowość, dodając nowe, chrześcijańskie znaczenie. Współcześnie Noc Świętojańska ma świecki charakter, najczęściej z tej okazji organizuje się festyny lub pokazy świateł.
  • Dzień Ojca – pierwszy polski Dzień Ojca świętowany był w Polsce w 1965 roku. Wpisujące się w tradycyjne wartości rodzinne święto to doskonała okazja, by podziękować tacie za jego obecność i miłość.
  • Dożynki, czyli słowiańskie Święto plonów było świętem, któremu towarzyszyła radość, zabawa po zakończeniu prac na roli. Celebrowano płodność ziemi i natury, a także dziękowano za plony. W czasach przedchrześcijańskich dożynki były obchodzone w jesienną równonoc 23 września. Współcześnie, ze względu na okres wakacyjny, z okazji dożynek organizowane są festyny w ostatnich tygodniach sierpnia.

Polskie zwyczaje i tradycje: jesień

  • Święto ziemniaka – zgodnie z przekazami, od XIX wieku, wraz z upowszechnieniem się ziemniaka, tradycyjne społeczności wiejskie świętowały także zakończenie prac rolnych związanych z wykopem roślin okopowych, czyli tak zwane wykopki. Palono ogniska, śpiewano, tańczono i pieczono ziemniaki. W czasach PRL dzieci pomagały w pracach na roli w tzw. czynie społecznym. Obecnie coraz częściej kopanie ziemniaków staje się rozrywką i wiele gospodarstw ma w ofercie dedykowane dzieciom Święto ziemniaka.
  • Dzień Chłopaka nie ma długiej tradycji, ale jest świętem, które chętnie obchodzą uczniowie i przedszkolaki. W tym dniu wszyscy chłopcy otrzymują od koleżanek drobne upominki. To także doskonała okazja do wspólnej zabawy.
  • Dzień Nauczyciela to święto wszystkich pracowników oświaty. Obchodzony jest na pamiątkę powstania Komisji Edukacji Narodowej 14 października 1773 roku. W tym dniu zgodnie z tradycją uczniowie składają życzenia nauczycielom z podziękowaniem za ich trud i wkład w ich wychowanie i edukację.
  • Zaduszki – wywodzą się od przedchrześcijańskich wierzeń w zaświaty, zgodnie z tradycją ludową było określane także mianem dziady. Późnojesienne uroczystości ku czi zmarłych związane były z wiarą, że w nocy z 1 na 2 listopada dusze zmarłych powracają i błąkają się po świecie. Do końca XIX wieku istniał zwyczaj pozostawiania na progach domów jedzenia i alkoholu dla zbłąkanych dusz. Od XIV wieku Dzień Zaduszny został wpisany do kalendarza liturgicznego i obecni Zaduszki mają charakter przede wszystkim religijny.
  • Andrzejki to pogańskie święto obchodzone w wigilię św. Andrzeja. Pierwsze polskie wzmianki pojawiły się w połowie XV wieku, chociaż genezy dopatruje się w starożytnej Grecji. Zgodnie z tradycją, w tym dniu wróżono i zaklinano przyszłość, bawiono się oraz... swatano pary.

Polskie zwyczaje i tradycje: zima

  • Mikołajki –  to jednej z najbardziej oczekiwanych świąt, nie tylko przez dzieci. Od średniowiecza w nocy z 5 na 6 grudnia Mikołaj obdarowuje wszystkie dzieci prezentami. Zwyczaj ten wywodzi się od kultywowanego w kościele katolickim i prawosławnym dnia św. Mikołaja, biskupa Miry i do  XIX wieku 6 grudnia był także dniem wolnym od pracy. Dziś postać św. Mikołaja stała się ikoną popkultury.
  • Choinka – najbardziej rozpoznawalny symbol Bożeno Narodzenia ma pochodzenie pogańskie. Zwyczaj dekorowania zielonych drzewek jako symboli wiecznego życia pojawił się w Polsce dopiero z końcem XVIII wieku. Wcześniej w chłopskich chatach ozdabiano owcami, orzechami i papierowymi ozdobami snopki siana.
  • Szopka bożonarodzeniowa – tradycja wywodzi się od ludowych jasełek, które w kościołach pojawiają się już od średniowiecza.  Szopka jest przedstawieniem sceny przybycia Trzech króli do stajenki w Betlejem.
  • Dzień Babci ma już 57 lat, więc istnieje duże prawdopodobieństwo, że doczekał się wnucząt. Zgodnie z tradycją w tym radosnym i pełnym miłości dniu dzieci obdarowują swoje babcie drobnymi upominkami, laurkami, aby podziękować im za obecność. 
  • Karnawał to czas poprzedzający Wielki Post, dlatego dawniej wiązał się z okresem folgowania sobie w jedzeniu, sięgania po mięsiwa i trunki. Obecnie karnawał to przede wszystkim czas zabawy, przede wszystkim bali i imprez tematycznych.
  • Tłusty czwartek to ostatni czwartek przed Wielkim Postem i tego dnia można się bezkarnie objadać. Dziś jemy przede wszystkim słodkie pączki, dawniej nadziewano je boczkiem, słoniną i skwarkami. 
  • Ostatki, czyli zapusty to ostatnie dni karnawału (od tłustego czwartku do Środy Popielcowej) to czas największych zabaw. Zwyczaj ten powoli traci na znaczeniu.

Warto zajrzeć do:

Zobacz także:

Redakcja poleca

REKLAMA
Nasze akcje
częste oddawanie moczu u dziecka
Zakupy
Szukasz najlepszego nocnika dla dziecka? Sprawdź nasz ranking!
Współpraca reklamowa
Kobieta czyta książkę
Zakupy
Tej książce ufają miliony rodziców! Czy masz ją na półce?
Współpraca reklamowa
łojotokowe zapalenie skóry
Pielęgnacja
Test zakończony sukcesem! 99% osób poleca te kosmetyki
Współpraca reklamowa
Polecamy
Porady
Ile dać na Chrzest?
Święta i uroczystości
Ile dać na chrzest w 2024 roku? (ile od dziadków a ile od chrzestnej, chrzestnego i gości) 
Luiza Słuszniak
wierszyki o wiośnie
Gry i zabawy
Wiersze o wiośnie: piękne utwory znanych poetów i krótkie rymowanki dla dzieci
Ewa Janczak-Cwil
cytaty na komunię
Cytaty i przysłowia
Cytaty na komunię świętą: piękne i mądre, Jana Pawła ll, cytaty z Biblii
Joanna Biegaj
ospa u dziecka a wychodzenie na dwór
Zdrowie
Ospa u dziecka a wychodzenie na dwór: jak długo będziecie w domu? Czy podczas ospy można wychodzić?
Milena Oszczepalińska
chłopiec, dziecko, krzyk, złość
Wychowanie
Agresywne dziecko w przedszkolu: co robić, gdzie zgłosić?
Magdalena Drab
Cytaty na chrzest
Cytaty i przysłowia
Cytaty na chrzest: piękne sentencje i złote myśli z okazji chrzcin
Milena Oszczepalińska
Szkoła w Chmurze: kto może z niej skorzystać?
Edukacja
Szkoła w Chmurze: na czym polega, czy jest legalna i kto może z niej skorzystać?
Małgorzata Sztylińska-Kaczyńska
Przedszkolaki powinny się bawić, a nie ciągle uczyć
Edukacja
Przedszkolaki coraz częściej potrafią czytać i pisać, ale mają zaburzenia sensoryczne. Gdzie tkwi błąd?
Milena Oszczepalińska
dziecko ciągle choruje
Zdrowie
Dziecko ciągle choruje: nawracające zapalenie oskrzeli i infekcje gardła [CO ROBIĆ?]
Magdalena Drab
Pełne szpitale RSV
Aktualności
Lekarz mówi wprost: dziecko z RSV i z dusznością umrze, jeśli nie trafi do szpitala
Ewa Janczak-Cwil
wpływ telewizji na rozwój dziecka
Wychowanie
Wpływ telewizji na rozwój dziecka – negatywne i pozytywne skutki oglądania telewizji
Aneta Grinberg
morfologia u dzieci
Zdrowie
Morfologia u dzieci – jak czytać wyniki krwi [NORMY]
Ewa Janczak-Cwil
znieczulenie podpajęczynówkowe
Poród naturalny
Znieczulenie podpajęczynówkowe najczęściej stosowane podczas cesarskiego cięcia [zalety i wady]
Agnieszka Majchrzak
Urlop ojcowski
Prawo i finanse
Urlop ojcowski 2024: ile dni i ile płatny? Dokumenty i wniosek o urlop dla ojca
Magdalena Drab

Strefa okazji i inspiracji

REKLAMA