Szacuje się, że na zespół policystycznych jajników choruje blisko co 6. kobieta w wieku 25–45 lat. U niemal 40 procent z nich zaburzenie to jest powodem niepłodności. Na szczęście wykrycie PCOS w odpowiednim momencie i wdrożenie leczenia daje sporą szansę na urodzenie dziecka. Opisujemy, na czym polega choroba i w jaki sposób można ją skutecznie wyleczyć.

Reklama

Zespół policystycznych jajników:

Na czym polega zespół policystycznych jajników

Zespół policystycznych jajników, nazywany w skrócie PCOS (od angielskiego terminu Polycystic Ovary Syndrome) to zaburzenie hormonalne o podłożu genetycznym. Polega na nadmiernej aktywności męskich hormonów płciowych – androgenów, co skutkuje zaburzeniem cyklu miesiączkowego kobiety.

U zdrowych kobiet w jajnikach znajduje się cały arsenał komórek jajowych, ukrytych w pęcherzykach Graafa. Co miesiąc dojrzewa jedno z nich i gdy jest już gotowe do zapłodnienia, pęcherzyk pęka i uwalnia je, aby mogło powędrować jajowodem do macicy.

Przy zespole policystycznych jajników nieprawidłowe działanie hormonów uniemożliwia dojrzewanie komórki jajowej i pęknięcie pęcherzyka. Nie dochodzi do owulacji, a jajeczko zostaje uwięzione. W efekcie nie powstaje ciałko żółte i nie wzrasta ilość progesteronu we krwi. Jego niedobór odpowiada za nieregularne miesiączki.

Zobacz także

W kolejnych cyklach miesiączkowych następne pęcherzyki rosną i obumierają, nie uwalniając jajeczek. Gromadzące się w jajniku niedojrzałe pęcherzyki tworzą liczne małe torbiele jajnika, czyli cysty, stąd nazwa zaburzenia – zespół policystycznych jajników lub zespół wielotorbielowatych jajników.

Objawy zespołu policystycznych jajników

U większości kobiet objawami PCOS są:

  • nieregularne, skąpe miesiączki - co 3-4 miesiące, czasem całkowicie zanikają,
  • zakłócona owulacja, a nawet jej brak,
  • problemy z zajściem w ciążę,
  • tycie w okolicach tali,
  • otyłość – wskaźnik BMI przekraczający 30 kg/m2,
  • nadmierne przetłuszczanie się skóry i włosów,
  • trądzik – na twarzy i plecach,
  • łysienie typu męskiego (na czubku głowy, w zakolach, ale też równomierne wypadanie włosów),
  • hirsutyzm – nadmierne owłosienie na brodzie, klatce piersiowej, nogach lub w okolicach intymnych,
  • mikrotorbiele na jajnikach – widoczne podczas badania USG, co najmniej 12 pęcherzyków na jednym jajniku lub większa objętość jajników (powyżej 10 cm sześciennych),
  • nadciśnienie,
  • podwyższony poziom cukru we krwi,
  • ból w okolicach miednicy – prawdopodobnie związany z powiększeniem jajników,
  • zespół napięcia przedmiesiączkowego dłuższy niż u innych kobiet.

U osób cierpiących na PCOS może także wystąpić bezdech senny, polegający na przerwach w oddychaniu podczas snu. Kobieta chrapie (nierównomiernie, z przerwami w momentach bezdechu), budzi się niewyspana i zmęczona. Problem dotyczy głównie otyłych osób.

Zespół policystycznych jajników często współwystępuje również z innymi chorobami, np. cukrzycą typu 2. U około 50 proc. kobiet cierpiących na zburzenie, zwłaszcza z dużą nadwagą i otyłych występuje insulinoodporność. W efekcie wzrasta w ich organizmie poziom cukru, co przyczynia się do rozwoju cukrzycy.

Diagnozowanie zespołu policystycznych jajników

Aby stwierdzić policystyczne jajniki, należy udać się do lekarza endokrynologa. W pierwszym rzędzie trzeba będzie wykluczyć inne nieprawidłowości, np. nadmierne wydzielanie hormonów przez korę nadnerczy (wytwarza androgeny) lub przysadkę mózgową (produkuje prolaktynę, której nadmiar może hamować owulację).

W diagnozowaniu PCOS istotne jest także ustalenie, czy występują wymienione poniżej kryteria:

  • nieregularna miesiączka lub jej brak – pomocne jest prowadzenie kalendarzyka cyklów miesiączkowych,
  • torbiele na jajnikach – potrzebne jest wykonanie badania USG dopochwowego pozwalającego zobaczyć pęcherzyki w różnych fazach dojrzewania; w przypadku PCOS widoczne są liczne małe torbiele; czasem jest ich tak dużo, że przypominają sznur koralików wewnątrz jajnika,
  • objawy nadmiernego poziomu androgenów – owłosienie typu męskiego, konieczne jest także zbadanie stężenia hormonów we krwi: testosteronu i androstendionu.

Aby ostatecznie upewnić się, że chodzi o zespół policystycznych jajników, a także dobrać jak najlepszą terapię, lekarz może zlecić dodatkowo badanie krwi, na podstawie którego ustali poziom hormonów. Chodzi o analizę hormonów związanych z cyklem owulacyjnym (LH i FSH, E2, PRG), prolaktyny, DHEA (stymuluje produkcję testosteronu i estrogenów), SHBG (białko wiążące hormony płciowe), cholesterolu i insuliny.

Nowością w Polsce jest badanie AMH – hormonu antymullerowskiego. Badanie pozwala ustalić stopień nasilenia zespołu i ilość niedojrzałych pęcherzyków. Dzięki niemu można oszacować szanse na zajście w ciążę.

Leczenie zespołu policystycznych jajników

Terapia zależy od nasilenia objawów i tego, czy celem jest zajście w ciąże. U młodych kobiet, które nie zdecydowały się jeszcze na urodzenie dziecka, stosuje się leki hormonalne, najczęściej tabletki antykoncepcyjne dwuskładnikowe.

Dzięki zablokowaniu naturalnego cyklu miesiączkowego dochodzi do „uśpienia" jajników, a obecne w nich pęcherzyki wchłaniają się i nie powstają nowe zmiany. Następuje przywrócenie regularności występowania miesiączek oraz zmniejszenie objawów związanych z nadmiernym działaniem hormonów męskich - trądziku i zbędnego owłosienia.

U kobiet pragnących zajść w ciążę w leczeniu zespołu policystycznych jajników stosuje się:

  • terapię tabletkami antykoncepcyjnymi – chodzi o „wyciszenie" jajników i przywrócenie owulacji,
  • u kobiet z insulinoodpornością konieczne jest zastosowanie diety regulującej poziom cukru oraz leków zwiększających tolerancję organizmu na insulinę.

Jeżeli metody farmakologiczne nie usuną zaburzenia, potrzebne jest leczenie chirurgiczne. Polega ono na usunięciu zalegających w jajnikach pęcherzyków – najczęściej poprzez nakłucie jajników. Stosuje się zabiegi laparoskopowe – elektrokauteryzację i laserowy drilling oraz resekcję klinową jajników (coraz rzadziej stosowana).

Dieta przy zespole policystycznych jajników

Jedną z podstawowych zasad leczenia zespołu policystycznych jajników jest prawidłowe odżywianie. Podstawą terapii jest stosowanie diety niskowęglowodanowej. Jeżeli przy PCOS występuje insulinodporność lub nadwaga, wskazana jest dieta oparta na produktach, których zjedzenie nie spowoduje gwałtownego wzrostu glukozy we krwi.

Oto lista, która ułatwi komponowanie menu, najlepiej jak będzie to 4-5 małych posiłków dziennie. Należy spożywać:

  • pieczywo pełnoziarniste, chleb razowy, graham, pumpernikiel,
  • brązowy ryż,
  • kaszę gryczaną,
  • nabiał – maślankę, chudy jogurt bez cukru, chudy twaróg, odtłuszczone mleko,
  • warzywa – sałatę, pomidory, ogórki, paprykę, cebulę, kiełki, fasolę, surową marchewkę, kapustę (także kiszoną),
  • pieczarki,
  • owoce – jabłka, grejpfruty, truskawki, wiśnie, maliny, jeżyny, morele.

Unikaj: białego pieczywa, pszennego, płatków błyskawicznych, białego ryżu, gotowanej marchwi, ziemniaków, fasolki szparagowej, arbuza, bananów, rodzynek, owoców z puszki, słodzonych soków.

Zespół policystycznych jajników a ciąża

Ciąża przy zespole policystycznych jajników jest możliwa, ale aby do niej doszło, trzeba najpierw doprowadzić do wyrównania poziomu hormonów na tyle, aby zachodziła owulacja. Bez tego zapłodnienie nie jest możliwe. Dlatego im szybciej kobieta będzie miała zdiagnozowany PCOS i rozpocznie leczenie, tym szybciej będzie mogła liczyć na urodzenie dziecka.

Objawy zespołu policystycznych jajników nasilają się z wiekiem, dlatego, jeżeli kobieta w młodym wieku już wie, że cierpi na tę dolegliwość, powinna starać się planować ciążę przed ukończeniem 25. roku życia. Wówczas szanse na szybkie poczęcie są największe.

Powikłania po zespole policystycznych jajników

Leczeniu PSOC warto się poddać nawet wówczas, gdy nie planuje się powiększenia rodziny. Zespół policystycznych jajników zwiększa ryzyko wystąpienia:

  • cukrzycy,
  • nadciśnienia,
  • miażdżycy,
  • raka endometrium (błony śluzowej wyściełającej macicę).

Będą się nasilały także nadmierne owłosienie typu męskiego, kłopoty z cerą oraz dalsze tycie.

Konsultacja: ginekolog-położnik, lek. med. Ewa Paszkiewicz, Klinika Zdrowia Kobiety i Leczenia Niepłodności INVICTA.

Zobacz także:

Reklama
Reklama
Reklama
Reklama