Zatrucie pokarmowe w ciąży – jak leczyć i czy szkodzi dziecku

Zatrucie pokarmowe w ciąży grozi odwodnieniem organizmu przyszłej mamy, które powoduje, że dziecko nie będzie otrzymywać odpowiedniej ilości substancji odżywczych.

Objawy zatrucia pokarmowego w ciąży są takie same jak u kobiety, która nie spodziewa się dziecka – to dolegliwości ze strony układu pokarmowego, między innymi: ból brzucha, biegunka i/lub wymioty. Inne jest natomiast postępowanie i leczenie, ponieważ ciężarne nie powinny na własną rękę stosować żadnych lekarstw.

Spis treści:

• Objawy zatrucia pokarmowego w ciąży
• Przyczyny zatrucia pokarmowego w ciąży
• Wpływ zatrucia pokarmowego w ciąży na dziecko
• Leczenie zatrucia pokarmowego w ciąży domowymi sposobami
• Co jeść podczas zatrucia pokarmowego w ciąży
• Zatrucie pokarmowe w ciąży – kiedy do lekarza
• Zatrucie pokarmowe w ciąży – kiedy do szpitala
• Zapobieganie zatruciu pokarmowemu w ciąży

Objawy zatrucia pokarmowego w ciąży

Zatrucie pokarmowe polega na zaburzeniu funkcji układu pokarmowego wskutek dostania się do niego bakterii, grzybów, pasożytów (tasiemiec, glista ludzka) lub wirusów (rotawirusy, adenowirusy, norowirusy). 

Objawy zatrucia pokarmowego pojawiają się po kilku godzinach od dostania się drobnoustrojów do organizmu. Są to:

• biegunka,
• wymioty,
• bóle brzucha,
• osłabienie,
• ból mięśni,
• mdłości,
• gorączka powyżej 38 stopni Celsjusza,
• dreszcze.

Infekcja ma zwykle ostry przebieg i trwa od 3 do 10 dni.

Przyczyny zatrucia pokarmowego w ciąży

Zatrucie pokarmowe w ciąży może przydarzyć się każdej przyszłej mamie bez względu na to, jak bardzo jest ostrożna i uważa na to, co je. Ciężarna jest bardziej narażona na dolegliwości układu pokarmowego. Przyczynia się do tego osłabiona odporność organizmu obciążonego tak dużym wysiłkiem, jakim jest ciąża.

Do zatrucia pokarmowego dochodzi wskutek nieżytu żołądkowo-jelitowego spowodowanego:

• spożyciem nieświeżego, skażonego lub niedogotowanego pokarmu,
• wypiciem skażonego napoju,
• zakażeniem drogą fekalno-oralną,
• bezpośrednim kontaktem z osobą zakażoną lub jej wydzielinami,
• brakiem odpowiedniej higieny.

Najczęstszymi przyczynami zatrucia pokarmowego w ciąży są bakterie:

• salmonella – aby nie doszło do zarażenia, trzeba szczególnie uważać na świeżość spożywanych jajek, mleka i mięsa; bardzo łatwo o zakażenie, jeżeli znalazły się na nich odchody zwierzęce; zwłaszcza lato sprzyja rozprzestrzenianiu się bakterii,
• gronkowiec złocisty – bakteria „lubi" przebywać w lodach, kremach oraz mięsie i rybach, szczególnie w okresie wakacji trzeba uważać, gdyż rozmrażanie i zamrażanie pokarmów sprzyja rozprzestrzenianiu się bakterii,
• jad kiełbasiany (toksyna botulinowa) – to jedna z najsilniejszych trucizn, wytwarzana przez bakterie z rodzaju clostridium. Pojawia się na skutek dostania się do jedzenia zanieczyszczonej ziemi; trzeba uważać zwłaszcza na jakość spożywanych wędlin, konserw i przetworów z mięsa, ryb lub jarzyn; zatrucie może być śmiertelne, gdyż jad kiełbasiany uszkadza mózg,
• bakterie Yersinia, Listeria i Escherichia coli – najczęściej odpowiadają za zatrucie pokarmowego w warunkach domowych, mogą pojawić się w surowym mięsie, rybach, niepasteryzowanym mleku.

Wpływ zatrucia pokarmowego w ciąży na dziecko

Zatrucie pokarmowe w ciąży może poważnie zaszkodzić dziecku, jeśli wywołane jest przez niektóre bakterie (listeria).

Negatywny wpływ na płód ma także odwodnienie, do którego może dojść u ciężarnej - dziecko nie otrzyma wtedy odpowiedniej ilości substancji odżywczych.

Jeżeli kobieta w ciąży zaraziła się:

• bakterią listerii – (spożycie skażonego mleka, miękkich niepasteryzowanych serów, mięsa lub warzyw) to konsekwencje takiego zatrucia pokarmowego mogą być groźne dla dziecka. W przypadku listeriozy istnieje ryzyko przeniesienia zakażenia na płód. To może prowadzić do uszkodzeń mózgu lub wzroku, a nawet spowodować poród przedwczesny lub obumarcie wewnątrzmaciczne. Z uwagi na ryzyko listeriozy kobiety w ciąży powinny unikać spożywania niepasteryzowanych serów pleśniowych i tzw. dań gotowych do spożycia.
• norowirusem – w rzadkich przypadkach może dojść do niedożywienia płodu (hipotrofii płodu).
• bakterią E.coli – ryzyko dla dziecka jest niskie, ale u ciężarnej może dojść do uszkodzenia nabłonka naczyń krwionośnych lub niewydolności nerek.
• salmonellą – u kobiety może dojść do zapalenia opon mózgowych, reaktywnego zapalenia stawów lub bakteremii (przedostania się bakterii do krwi, a wraz z nią do różnych narządów).

Leczenie zatrucia pokarmowego w ciąży domowymi sposobami

Ciężarna musi przede wszystkim zadbać o odpowiednie nawodnienie organizmu, aby wskutek wymiotów i biegunki nie doszło do jego odwodnienia.

Ciężarna z zatruciem pokarmowym powinna:

• pić niegazowaną wodę źródlaną, często i w niewielkich ilościach, aby systematycznie uzupełniać straty płynów,
• unikać przez kilka godzin jedzenia – z powodu kilkugodzinnej głodówki zarówno kobiecie, jak i dziecku w brzuchu nic złego nie grozi,
• regenerować siły poprzez odpoczynek.

Jeśli wymioty i biegunka są nasilone, zamiast wody dobrze jest zastosować elektrolity, które od wody różnią się tym, że zawierają niezbędne organizmowi mikroelementy. Picie elektrolitów pomaga zapobiegać takim zjawiskom jak: ogólne osłabienie, zaburzenia rytmu serca, zawroty głowy, omdlenia, kurcze mięśni, które mogą wystąpić, gdy dojdzie do zaburzenia gospodarki elektrolitowej organizmu (o co nietrudno przy biegunce i wymiotach).

Wraz z ustępowaniem objawów zatrucia pokarmowego, zwłaszcza zatrucia bakteryjnego, dobrze jest przywrócić prawidłowa florę jelitową, w czym pomaga stosowanie probiotyków.

Co jeść podczas zatrucia pokarmowego w ciąży?

Ciężarna może stosować lekkostrawną dietę i jeść lekkostrawne jedzenie, w tym:

• biszkopty,
• sucharki,
• kleik,
• kisiel,
• marchwiankę,
• gotowany ryż z jabłkiem,
• gotowane mięso kurczaka.

Podczas zatrucia pokarmowego ciężarna powinna unikać surowych warzyw i owoców, a także tłustych, smażonych potraw, fast-foodów, ostrych przypraw. Dopiero kilka godzin po ustąpieniu objawów zatrucia pokarmowego można powrócić do normalnej diety.

Zatrucie pokarmowe w ciąży – kiedy do lekarza?

Jeżeli zastosowane środki nie zmniejszają skutków zatrucia pokarmowego i jego objawy utrzymują się przez wiele godzin, konieczna jest wizyta u lekarza.

Niewykluczone, że lekarz zleci hospitalizację lub dożylne podanie płynów i substancji odżywczych w kroplówce, albo uzupełnienie elektrolitów za pomocą środków dostępnych w aptece (zawierają glukozę, sód, potas, magnez i wapń).

Zatrucie pokarmowe w ciąży – kiedy do szpitala?

Ciężarna powinna szukać pomocy w szpitalu w przypadku pojawienia się takich objawów jak:

• odwodnienie – suche spojówki, język,
• senność,
• zaburzenia świadomości,
• uporczywe wymiotów,
• silne bóle brzucha,
• krwista biegunka,
• zaburzenia oddawania moczu.

Zapobieganie zatruciu pokarmowemu w ciąży

Przy zatruciu pokarmowym u ciężarnych mamy do czynienia z krótką listą środków leczenia, dlatego najlepiej sprawdza się zasada, że lepiej zapobiegać, niż leczyć.

Aby uniknąć zatrucia pokarmowego w ciąży, należy przestrzegać zasad higieny podczas przygotowywania, przechowywania i spożywania posiłków:

• unikać jedzenia surowych lub niedogotowanych mięs,
• nie pić niepasteryzowanego mleka lub soków,
• nie jeść pokarmów z niepewnych źródeł,
• nie pozostawiać jedzenia poza lodówką na dłużej niż 1-2 godziny,
• przechowywać mięso, ryby i warzywa oddzielnie, w wyznaczonych miejscach w lodówce,
• nie spożywać produktów rozmrożonych, a następnie ponownie zamrożonych,
• dokładnie myć mięso, warzywa i owoce przed gotowaniem,
• myć ręce przed przystąpieniem do gotowania,
• pilnować czystości przedmiotów kuchennych po przyrządzeniu posiłku – do obrabiania mięsa mieć oddzielną deskę do krojenia, często wymieniać gąbki do mycia naczyń i ściereczki,
• regularnie myć  lodówkę.

Źródło: Ernest Kuchar, Zatrucie pokarmowe, "Medycyna Praktyczna", 2017, recepta.pl

Zobacz także:

• Dolegliwości w ciąży – 8 najczęstszych dolegliwości, w zależności od trymestru ciąży
• Jak leczyć zatrucie pokarmowe u dziecka? Sprawdzone sposoby!
• Wymioty u niemowlaka: działaj szybko, aby nie doszło do odwodnienia