Motoryka, inaczej sprawność motoryczna, rozwija się u dziecka latami. Jest to proces skomplikowany i ma wiele etapów. Każde dziecko może zdobywać kolejne umiejętności ruchowe w swoim tempie, jednak istnieją pewne ramy czasowe, które pozwalają stwierdzić, czy motoryka dziecka rozwija się w prawidłowym tempie. To ważne, bo coraz większa sprawność umożliwia dziecku poznawanie świata i doświadczanie wielu różnych bodźców, od których zależy także rozwój intelektualny i emocjonalny malucha. W całym tym skomplikowanym procesie, jakim jest rozwój dziecka, dużą rolę odgrywa integracja sensoryczna. Jeśli kształtuje się prawidłowo, stymuluje zarówno rozwój motoryczny jak i intelektualny małego człowieka.
Spis treści:
1. Motoryka
4. Zaburzenia motoryki małej i dużej
5. Jak ćwiczyć motorykę dziecka
Sprawność ruchowa to efekt działania układu nerwowego i mięśniowego. Jeśli działają poprawnie, są właściwie skoordynowane, dziecko porusza się prawidłowo do swojego wieku. Aby tak się stało, mózg oraz znajdujące się w nim ośrodki ruchowe, a także nerwy przewodzące impulsy z i do mięśni, muszą funkcjonować prawidłowo. To samo dotyczy mięśni – powinny prawidłowo reagować na impulsy nerwowe, czyli w odpowiednim momencie napinać się lub rozluźniać.
Rozwój umiejętności motorycznych dziecka trwa u dziecka aż 4-5 lat, a zaczyna się już w czasie życia płodowego. Dopiero gdy maluch potrafi sprawnie biegać, skakać i chodzić, zaczyna się intensywny proces rozwoju motoryki małej, która polega na precyzyjnym używaniu mniejszych grup mięśniowych, np. dłoni. Jeśli wszystko przebiegnie prawidłowo, ok. 6 roku życia dziecko opanuje wszystkie sprawności motoryczne (i intelektualne), które pozwalają mu uczestniczyć w zajęciach szkolnych.
Motoryka dziecka rozwija się dwukierunkowo: dziecko zyskuje kontrolę nad ciałem etapami, sekwencyjnie. Pierwsza sekwencja to przejmowanie kontroli na częściami ciała w kierunku od głowy w dół ciała. Druga sekwencja to przejmowanie kontroli nad mięśniami w kierunku od części położonych bliżej środka ciała (kręgosłupa) do części położonych od niego najdalej (dłonie, stopy).
Początkowo motoryką dziecka kierują odruchy. Dopiero z czasem niemowlę zyskuje kontrolę nad swoim ciałem i może wykonywać ruchy dowolne, czyli takie, jakie chce wykonać. W pierwszym roku życia etapy rozwoju motoryki dużej nazywane są kamieniami milowymi. Dziecko powinno je osiągać na konkretnych etapach życia. Są to:
Oczywiście opanowanie wyżej wymienionych umiejętności motoryki dużej poprzedzone jest szeregiem innych aktywności ruchowych, mniej spektakularnych, ale niezbędnych dla osiągnięcia poszczególnych kamieni milowych w pierwszym roku życia.
Poniżej lista umiejętności, jakie opanowuje dziecko na poszczególnych etapach życia w ramach motoryki dużej. Podany wiek to moment, kiedy dziecko najpóźniej powinno opanować dane umiejętności
Motoryka mała, a więc sprawność dłoni dziecka, rozwija się początkowo w oparciu o odruchy, a dopiero później maluch zaczyna świadomie posługiwać się rękami. Widać to, obserwując, jak dziecko na poszczególnych etapach rozwoju chwyta dłonią przedmioty i jak chwyt ten staje coraz bardziej precyzyjny.
Podobnie jak w przypadku motoryki dużej, tak i mała motoryka rozwija się pewnymi etapami. Poniżej podajemy je w odniesieniu do wieku, w jakim dziecko powinno opanować konkretne umiejętności z zakresu motoryki małej.
Zaburzenia rozwoju ruchowego dziecka to zawsze sygnał do tego, aby skonsultować się ze specjalistą. Nie należy jednak wpadać w panikę, gdyż część opóźnień w rozwoju ruchowym dziecko nadrabia samoistnie. Jeśli jednak tego nie zrobi, zaburzenia ruchowe mogą się nasilać powodując utrwalenie się błędnych wzorców ruchu, co jest już trudne do skorygowania. Dlatego rodzice powinni pozwolić specjaliście ocenić, czy dziecko wymaga ćwiczeń stymulujących rozwój motoryczny, czy nie ma takiej potrzeby.
W pierwszym roku życia najsilniejszym bodźcem stymulującym rozwój motoryki dziecka jest jego ciekawość świata. Jeśli niemowlę ma uszkodzony centralny układ nerwowy, może to ograniczać ciekawość świata, a więc i zdobywanie kolejnych umiejętności ruchowych.
Oceniając, czy dziecko rozwija się prawidłowo, zwraca się szczególna uwagę na jego głowę oraz oś długą ciała, a więc na kręgosłup. Stanowią one tzw. organ osiowy. Prawidłowa jego stabilizacja jest podstawą do rozwoju innych umiejętności, np. tworzenia punktów podparcia, osiągania pozycji pionowej, swobodnego poruszania rękami i nogami. Dlatego jako jedną z pierwszych rzeczy u niemowląt ocenia się symetrię ciała. Jeśli jest zachowana, miednica i głowa nie odchylają się do tyłu lub w bok albo nie są wiotkie, dziecko jest na dobrej drodze.
Niepełne otwieranie dłoni lub zaciśnięte piąstki także mogą świadczyć o zaburzeniach motoryki. Z kolei w obrębie nóżek można wtedy zaobserwować wyprost kolan i bioder ze zgięciem podeszwowym stóp lub wyprost kolana i biodra z rotacją wewnętrzną i przywiedzeniem uda.
Kolejnym objawem zaburzeń w rozwoju motoryki są przetrwałe ponad 3 miesiąc życia odruchy noworodkowe, np. Moro. Uniemożliwiają one podejmowanie przez dziecko świadomej aktywności ruchowej.
Specjaliści wśród głównych objawów opóźnienia rozwoju motorycznego dziecka wymieniają zaburzenia napięcia mięśniowego:
Innymi objawami nieprawidłowo kształtującej się motoryki są:
Dzieli się je na czynniki wewnętrzne, np. genetyczne, uszkodzenia układu nerwowego) i zewnętrzne, np. nieprawidłowe warunki, w jakich wzrasta dziecko.
Czynnikami wewnętrznymi mogą być: wady i choroby genetyczne, uszkodzenia układu nerwowego powstałe w życiu płodowym, w czasie porodu lub już po narodzinach. Wiele zależy od tego, co uległo uszkodzeniu, w jakim stopniu i na jakim etapie życia. Czynniki zewnętrzne, które mogą zakłócać rozwój motoryki, np. to brak bodźców i choroby.
Co zaburza rozwój motoryki:
Przed wszystkim, jeśli dziecko jest zdrowe (nie ma uszkodzeń układu nerwowego), należy mu stworzyć odpowiednie warunki do rozwoju – bezpieczne miejsce do podejmowania aktywności ruchowej oraz bodźce stymulujące dziecko do jej podejmowania (np. mata edukacyjna dla niemowląt).
Są to przede wszystkim najróżniejsze gry i zabawy ruchowe dla dzieci. Ich celem jest to, aby dziecko poznało swoje ciało – umiało je odczuwać i określać położenie jego części w przestrzeni. Do tego celu można wykorzystywać zabawy przed lustrem, np. dotykanie różnych części ciała, poruszanie nimi i obserwowanie, gdzie się znajdują.
Dobrym pomysłem są też zabawy muzyczno-ruchowe, zabawy w przemieszczanie różnych przedmiotów, rzucanie nimi do celu, łapanie ich, turlanie się po podłodze, pokonywanie torów przeszkód, naśladowanie sposobu poruszania się różnych zwierząt, zabawa w chowanego.
Tutaj także jest mnóstwo różnych możliwości – od bazgrania po kartkach po rysowanie szlaczków. Małą motorykę wspierają następujące ćwiczenia:
Celem takich ćwiczeń na małą motorykę jest poprawa kontroli nad napięciem mięśni w obrębie rąk i dłoni. Polega to na używaniu odpowiedniej siły, rozluźnianiu mięśni i napinaniu ich, kontrolowaniu mięśni od barku aż po końce palców oraz na nauce wykonywania płynnych i precyzyjnych ruchów cała ręką jak i palcami dłoni.
Sprawdź także:
Jak telewizja wpływa na rozwój dziecka? Nie ma na to pytanie jednoznacznej odpowiedzi. Negatywne skutki oglądania telewizji są przede wszystkim efektem błędów, jakie popełniają rodzice czy opiekunowie. Nie bez winy jest też sposób realizacji programów telewizyjnych. Odpowiedni ich dobór i dawkowanie czasu, jakie dziecko spędza przed telewizorem, ma kluczowe znaczenie. Bo telewizja może mieć też pozytywny wpływ na dziecko. Wpływ telewizji na małe dziecko Duża ilość czasu spędzanego na oglądaniu telewizji może być szczególnie niekorzystna dla rozwoju młodszych dzieci. Maluchy nie odróżniają fikcji od rzeczywistości, a nadmiar informacji sprawia, że ich mózg musi je selekcjonować i robi to po najmniejszej linii oporu – przyswaja tylko najprostsze z nich. Dzieje się to poza świadomością dziecka, gdyż ono samo jeszcze nie umie spośród natłoku informacji wybrać najważniejszych. Jego mózg chłonie te najłatwiejsze do zrozumienia. To w przyszłości może skutkować tym, że dziecko będzie niechętnie mierzyć się z wyzwaniami intelektualnymi i nie rozwinie umiejętności koncentracji. Maluch ma także skłonność do naśladowania zachowań postaci pokazanych w programach telewizyjnych, także postaci z kreskówek. Jeśli weźmie się pod uwagę fakt, że nawet w bajkach dla dzieci pojawiają się postaci prezentujące agresywne zachowania, czy zachowujące się złośliwie, szyderczo albo wrogo, to należy liczyć się z tym, że dziecko „faszerowane’’ takimi treściami zacznie zachowywać się podobnie. Istnieje też ryzyko, że nie rozwinie się u niego w prawidłowy sposób empatia , która jest warunkiem udanych kontaktów społecznych. Negatywne skutki oglądania telewizji przez dzieci Amerykańskie Towarzystwo Pediatryczne (AAP) wymienia zgubne skutki oglądania telewizji przez małe dzieci w zbyt dużym wymiarze czasu: wycofanie się z kontaktów międzyludzkich i czyni dzieci...
Gdy dziecko beztrosko rzuca piłeczką, potrząsa grzechotką albo przytula pluszaka, tak naprawdę intensywnie się uczy. Czego? Na przykład panowania nad własnym ciałem, logicznego myślenia („Ojej! Potrząsnąłem grzechotką, a ona wydała z siebie dźwięk!”) i wyrażania emocji. Trójkąt Umiejętności Przedstawiamy kolekcję zabawek K's Kids . Każdy ich element został zaprojektowany w taki sposób, by wspierać rozwój dziecka. Aby rodzicom było łatwiej zrozumieć, w czym pomagają konkretne klocki, piłki czy maty, warto zapoznać się z tzw. Trójkątem Umiejętności . To prosty przewodnik, pokazujący w jakim obszarze rozwija się maluszek, gdy się nimi bawi. ROZWÓJ FIZYCZNY Na obszar rozwoju fizycznego dziecka składają się: zmysły – wzrok, słuch, dotyk, węch i smak, motoryka mała – m.in. precyzyjne chwytanie przedmiotów, ruchy warg i języka, motoryka duża – ruchy większych mięśni odpowiedzialnych za pracę ramion, nóg i całego ciała. Zabawki, które wspierają rozwój fizyczny, stymulują zmysły dziecka wyrazistymi, miłymi dla oka kolorami, różnorodnymi kształtami i ciekawymi fakturami poszczególnych elementów. To jednocześnie miłe dla ucha, interesujące dźwięki, np. melodie, szeleszczenie czy odgłosy zwierząt. Takie zabawki zachęcają dziecko do wykonywania precyzyjnych ruchów: chwytania, obracania zabawką w dłoniach, manipulowania nią na różne sposoby. Rozwijają również całe ciało, np. przekonując do raczkowania, schylania się, rzucania czy łapania. Domek Psa Patricka Ten bajecznie kolorowy sorter ma miękkie ściany i dach z otworami o różnych kształtach, do których dziecko dopasowuje mniejsze i większe klocki. W klapkę z postacią Psa Patricka wszyto od wewnętrznej strony bezpieczne lusterko. Zabawka ma także duży, wygodny uchwyt, dzięki któremu łatwo przenosić ją z miejsca na miejsce. Klocki Połącz i słuchaj...
