Reklama

Spójnik to część mowy. Co do tego nie ma żadnych wątpliwości, mimo że spójnik zasadniczo różni się od rzeczownika, przymiotnika czy liczebnika i to już na pierwszy rzut oka. Prócz tego, że spójniki bardzo często są bardzo krótkimi wyrazami (nawet takimi złożonymi z jednej lub dwóch liter), to jeszcze: nie odmieniają się ani przez rodzaje, ani przez przypadki. Z reguły nie występują też samodzielnie.

Reklama

Spis treści:

Spójnik – co to takiego?

Spójnik to nieodmienna i niesamodzielna część mowy, która łączy elementy wypowiedzi (spaja je ze sobą lub przeciwstawia sobie). Spójniki łączą wyrazy lub zdania, tak by miały pożądany sens.

Spójnik nieprzypadkowo ma nazwę pochodzącą od słowa „spajać”, czyli łączyć. Bez spójników wiele wypowiedzi brzmiałoby mało spójnie.

Wszystkie spójniki w języku polskim:

a, albowiem, aby, acz, aczkolwiek, ale, albowiem, ani, aż, ażeby, bodaj, byś, bo, byle, choć, choćby, chociaż, czy, czyli, dlatego, dopóki, dopóty, dotąd, gdy, gdyby, i, iż, iże, jak, jakby, jakkolwiek, jako, jakoby, jednak, jednakowo, jednakowoż, jednakże, jeśli, jeżeli, kiedy, kim, lecz, ledwie, lub, mianowicie, nadto, natomiast, ni, niby, niczym, niemniej, nim, niż, niźli, oraz, póki ponieważ, póty, prawda, skoro, taki, toż, tylko, tudzież, vel, wprawdzie, więc, wszelako, zaledwie, zamiast, zarówno, zanim, zaś, zatem, że, żeby

Warto pamiętać, że prócz spójników możemy spotkać się z tzw. frazami spójnikowymi , jak np.: a w szczególności, podczas gdy, innymi słowy, oprócz tego, w przeciwnym razie, w związku z czym, chyba że, to znaczy, żeby tylko.

Przykłady zdań z użyciem spójników:

  • Magda i Ewa spóźniły się na kolację.
  • Niebo się zachmurzyło, więc wzięliśmy ze sobą parasolki.
  • Na piknik możemy wziąć babeczki albo drożdżówki. Ale nie mamy żadnych owoców.
  • Marcinowi zależy na dobrych ocenach, ale nie za wszelką cenę. Tymczasem Ania zrobi wszystko, by dostać piątkę.
  • Jeśli Kasia nie odbiera telefonu, to znaczy, że jest bardzo zajęta.

Jakie są spójniki w języku polskim?

W języku polskim występują spójniki współrzędne i podrzędne.

Spójniki współrzędne dzielimy na:

Spójniki łączne

a, i, ni, ani, zarazem, też, także, oraz – ich zadaniem jest łączyć elementy wypowiedzi, które wskazują na pewien związek (czasowy, przestrzenny, sytuacyjny) np.:

Ania i Agnieszka uwielbiają wędrówki po górach.
Ania uwielbia chodzić po górach a Tomek woli leniuchować na plaży.
Ni stąd, ni zowąd dobiegł ich dziwny odgłos.
Jego siostra nie lubi herbaty ani kawy.
Nie zapomnijcie szalików, czapek, rękawiczek oraz ciepłych swetrów.

Spójniki rozłączne

lub, albo, bądź (łączą elementy wykluczające się), np.

Chciałabym zamówić tort bezowy z malinami albo czekoladowy z orzechami.
Przynieś ze spiżarni jeden lub swa słoiczki konfitur.
Zrób tak jak podpowiada ci sumienie bądź intuicja.

Spójniki wynikowe

zatem, dlatego, więc, stąd, toteż (łączą elementy, które wynikają jeden z drugiego), np.

Marta dostała stypendium, zatem stać ją było na prezenty gwiazdkowe.
Michał bardzo zmarzł na wycieczce, dlatego zachorował.
Uważam, że to pomyłka, więc pozwól mi wyjaśnić.
Zachowuje się bardzo kulturalnie, stąd wniosek, że jest dobrze wychowanym człowiekiem.
Operacja się udała, toteż babcia szybko wyjdzie ze szpitala.

Spójniki przeciwwstawne

ale, a, jednak, tymczasem, natomiast (łączą elementy przeciwstawne wypowiedzi), np.

Lubił Hanię, ale czasem kompletnie nie mógł jej zrozumieć.
Chciał dobrze a wyszło jak zwykle.
To wypracowanie jest niezłe, jednak mogłeś pisać staranniej.
Myślałam, że Piotr jest w porządku, tymczasem okazał się kłamcą.
To co mówi, jest ciekawe, natomiast nie ma nic wspólnego z rzeczywistością.

Spójniki wyjaśniające

czyli, inaczej, znaczy, to jest, znaczy (łączą te elementy, z których wynika wyjaśnienie), np.

Jest rozsądną dziewczyną, czyli na pewno wybierze dobrze.
Spóźniłem się na pociąg, znaczy nie zdążyłem na czas.
Ktoś kulturalny, inaczej ktoś o dobrych manierach.
Wyjątkowy, to jest absolutnie niepowtarzalny i unikatowy.

Spójniki podrzędne

Są to spójniki, które zawsze tworzą zdanie podrzędne (lub równoważnik zdania). Należą do nich np. bowiem, ponieważ, choć, aby, że.

Przykłady spójników podrzędnych to:

  • Wrócę tu szybko, bowiem uważam to miejsce za przeurocze.
  • Kasia milczała, ponieważ postanowiła się nie wtrącać.
  • Piesek mimo choroby był bardzo wesoły, choć czasami widać było jego cierpienie.
  • Zostaw jej wiadomość, aby wiedziała, co się dzieje.
  • Magda zaczęła płakać na myśl, że to wszystko przez jej spóźnienie.

Uwaga: w języku polskim są spójniki, które – w zależności od kontekstu mogą należeć zarówno do grupy podrzędnych jak i współrzędnych. Przykładem może być spójnik a:

Te dwie sytuacje są jak niebo a ziemia. (zdanie współrzędne)
Wujek wyszedł z psem na spacer a ciocia chciała żeby najpierw pomógł jej zrobić jej sałatkę.

Spójniki a interpunkcja

W języku polskim istnieją reguły, które wyznaczają prawidłowy sposób stawiania przecinków. Jak to wygląda w przypadku zdań, w których występują spójniki?

Przecinków nie stawiamy przed spójnikami:

  • i – np. Magda i Kasia poszły na zakupy.
  • oraz, np. Rodzice dzieci z klas pierwszych oraz drugich zostali zaproszeni na spotkanie z wychowawcami
  • tudzież, np.
  • lub – np. Założę sukienkę w czerwono-zieloną kratkę lub tę granatową.
  • albo – np. Pójdę prosto na trening albo najpierw zrobię zakupy.
  • bądź – np. Wybierzesz jedną bądź drugą opcję.
  • czy – np. Kasia nie była pewna czy może liczyć na Martę.
  • ani, ni – np. Karol nie zabrał ze sobą rękawiczek ani szalika.
  • a – (gdy występuje w znaczeniu i, np. Skoszona trawa pachniała słodko a delikatnie).

Kiedy stawiamy przecinek przed spójnikami?

Z reguły za każdym razem, gdy w grę wchodzą pozostałe spójniki. Warto jednak pamiętać o wyjątkach. Przecinek przed spójnikami stawiamy gdy:

  • spójnik pełni rolę dopowiedzenia, np. Kasia uważa Magdę za przyjaciółkę, i to od dawna. Tomek jest bardzo dobry z matematyki, albo raczej genialny.
  • spójnik pojawia się podczas wyliczania, np. Karol lubi i kawę, i herbatę, i kakao, i colę. Latem byli nie tylko w górach, ale i nad morzem, i na Mazurach.

Zobacz także:

Reklama
Reklama
Reklama
Reklama