„Nie” z przymiotnikami: kiedy piszemy razem, a kiedy osobno?
Choć zasady pisowni „nie” z przymiotnikami mogą wydawać się skomplikowane – w rzeczywistości łatwiej je zapamiętać, niż myślisz.
Zanim przejdziemy do tego, jak prawidłowo pisać „nie” z przymiotnikami, warto przypomnieć sobie, co to jest przymiotnik. Wiedząc, czym charakteryzuje się ta odmienna część mowy, opanowanie zasad pisowni przymiotników z przeczeniem „nie” powinno pójść jak z płatka.
Spis treści:
- Kiedy „nie” z przymiotnikami piszemy razem?
- Kiedy „nie” z przymiotnikami piszemy oddzielnie?
- Trzy kolejne zasady pisowni rozłącznej „nie" z przymiotnikami
Kiedy „nie” z przymiotnikami piszemy razem?
Aby wiedzieć, kiedy „nie” z przymiotnikami piszemy razem, a kiedy osobno – wystarczy ustalić, w jakim stopniu występuje dany przymiotnik.
Zasady łącznej pisowni „nie” z przymiotnikiem dotyczą przymiotników w stopniu równym. Co to znaczy? Wszystko wyjaśni się, gdy przypomnimy sobie wiadomości dotyczące stopniowania przymiotników, które mogą występować w trzech stopniach: równym, wyższym i najwyższym. Na przykład przymiotnik ładny występuje w stopniu równym, podczas gdy ładniejszy to już stopień wyższy, a najładniejszy – stopień najwyższy. Inne przykłady to:
- Dobry (stopień równy) – lepszy (stopień wyższy) – najlepszy (stopień najwyższy)
- Jasny (stopień równy) – jaśniejszy (stopień wyższy) – najjaśniejszy (stopień najwyższy)
- Wczesny (stopień równy) – wcześniejszy (stopień wyższy) – najwcześniejszy (stopień najwyższy)
- Mały (stopień równy) – mniejszy (stopień wyższy) – najmniejszy (stopień najwyższy)
- Ciekawy (stopień równy) – ciekawszy (stopień wyższy) – najciekawszy (stopień najwyższy)
Teraz z pewnością łatwiej będzie zrozumieć, dlaczego poniższe przymiotniki pisze się łącznie z przeczeniem „nie”:
Zobacz także
- Nieładny (bo: ładny to stopień równy przymiotnika, wyższy – ładniejszy, najwyższy: najładniejszy)
- Niesmaczny (bo: smaczny to stopień równy przymiotnika, wyższy – smaczniejszy, najwyższy – najsmaczniejszy)
- Niegrzeczny (bo: grzeczny to stopień równy przymiotnika, wyższy to – grzeczniejszy, a najwyższy – najgrzeczniejszy
Inne przykłady przymiotników, które piszemy łącznie z „nie” to: niebezpieczny, niedobry, niejasny, nieprzytomny, itp.
Kiedy „nie” z przymiotnikami piszemy oddzielnie?
„Nie” z przymiotnikiem piszemy oddzielnie, gdy przymiotnik ten jest w stopniu wyższym lub najwyższym.
- To był nie najlepszy wynik Tomka w biegach na orientację.
- Magda okazała się nie najsprawniejszą kucharką.
- Ta czerwona sukienka jest nie piękniejsza od tej białej.
- A nie rozsądniejszym rozwiązaniem byłoby wynająć przewodnika?
- Syn cioci był dziś wcale nie grzeczniejszy niż ostatnio.
Trzy kolejne zasady pisowni rozłącznej „nie” z przymiotnikami
To nie koniec zasad normujących oddzielną pisownię przeczenia „nie” i przymiotnika. Kiedy jeszcze „nie” z przymiotnikami piszemy oddzielnie?
Po pierwsze – „nie” z przymiotnikami piszemy oddzielnie wtedy, gdy w wypowiedzi wprowadzamy przeciwstawienie, oto przykłady:
- Wyprawa w góry wymaga nie silnego, ale bardzo silnego charakteru.
- Obraz tego artysty jest nie ładny, a piękny!
- Szarlotka mamy jest nie dobra, a przepyszna…
Jak widać – w wypowiedziach, w których mamy do czynienia z przeciwstawieniem, zasada pisowni łącznej „nie” z przymiotnikiem w stopniu równym, w ogóle nie obowiązuje.
Po drugie – „nie” z przymiotnikami piszemy oddzielnie wtedy, gdy przeczenie „nie” występuje pomiędzy identycznymi formami przymiotników (ze względu na przeciwstawny charakter drugiej części zdania) jak np.:
- Obiad smaczny czy nie smaczny, ale zjeść trzeba.
- A jakie to ma znaczenie: ładny czy nie ładny charakter pisma?
- Nie mam pojęcia, czy te perfumy były kwiatowe czy nie kwiatowe, nie znam się.
Po trzecie – „nie” z przymiotnikami piszemy oddzielnie, gdy w wypowiedzi występuje spójnik „ani”, np.:
- Ta zupa jest nie gorąca, ani nie zimna.
- Kupmy prezent, która będzie ani nie drogi, ani nie tani.
- Hotel był ani nie luksusowy, ani nie obskurny.
Teraz już wiesz, kiedy „nie” z przymiotnikami należy pisać razem, a kiedy osobno. Zawsze, gdy pojawiają się wątpliwości dotyczące pisowni „nie” z przymiotnikami, warto najpierw przypomnieć sobie zasady związane ze stopniowaniem przymiotników. W drugiej kolejności – dobrze upewnić się, czy w wypowiedzi nie mamy do czynienia z „haczykiem” w związku z występowaniem: przeciwstawienia, identycznych form przymiotników lub spójnika „ani”.
Zobacz także: