Na czym polega władza rodzicielska?

Czym jest władza rodzicielska?

Władza rodzicielska oznacza sprawowanie opieki przez rodziców (rodzica) nad małoletnim dzieckiem. Nie jest ona jednak dana raz na zawsze. Ograniczenie, pozbawienie lub zawieszenie władzy rodzicielskiej może być orzeczone przez sąd, m.in. w wyroku orzekającym rozwód, separację lub unieważnienie małżeństwa.

Zakres władzy rodzicielskiej

Pojęcie władzy rodzicielskiej oraz jej zakres są opisane w Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym. W świetle tych przepisów władza rodzicielska to jednocześnie prawo i obowiązek rodziców do sprawowania opieki nad dzieckiem oraz jego majątkiem, a także do wychowania dziecka z poszanowaniem jego godności i praw. Dziecko, które pozostaje pod opieką rodziców, jest im winne posłuszeństwo, a w sprawach, w których może samodzielnie podejmować decyzje i składać oświadczenia woli, powinno wysłuchać opinii i zaleceń rodziców formułowanych dla jego dobra.
Najważniejszą zasadą dotyczącą władzy rodzicielskiej jest to, że powinna być ona wykonywana tak, jak tego wymaga dobro dziecka i interes społeczny.
Rodzice wykonujący władzę rodzicielską zobowiązani są, przed podjęciem decyzji w ważnych sprawach dotyczących dziecka lub jego majątku, do wysłuchania jego zdania (jeżeli rozwój umysłowy, stan zdrowia i stopień dojrzałości dziecka na to pozwala) oraz uwzględnienia – w miarę możliwości – jego rozsądnego życzenia.

Warto wiedzieć: Wyjazd dziecka za granicę – czy potrzebna jest zgoda obojga rodziców?

Ważne! Jeżeli władza rodzicielska przysługuje obojgu rodzicom, każde z nich jest zobowiązane i uprawnione do jej wykonywania. Jednakże o istotnych sprawach dziecka, rodzice rozstrzygają wspólnie; przy braku porozumienia między nimi rozstrzyga sąd opiekuńczy.

Rodzice wychowujący dziecko, pozostające pod ich władzą rodzicielską, zobowiązani są do troszczenia się o fizyczny i duchowy rozwój dziecka i przygotowania go należycie do pracy dla dobra społeczeństwa (odpowiednio do jego uzdolnień).
Czas trwania władzy rodzicielskiej jest ograniczony. Dziecko pozostaje pod opieką rodziców do osiągnięcia pełnoletności.
Jeżeli chodzi o sprawy związane z majątkiem dziecka, rodzice zobowiązani są zarządzania nim z należytą starannością. Warto tu jednak dodać, że zarząd majątku nie obejmuje zarobku dziecka ani przedmiotów oddanych mu do swobodnego użytku. Rodzice nie mogą bez zezwolenia sądu opiekuńczego dokonywać czynności przekraczających zakres zwykłego zarządu ani wyrażać zgody na dokonywanie takich czynności przez dziecko.

Warto przeczytać: Władza rodzicielska po rozwodzie – kto rozstrzyga w tej sprawie?

[CMS_PAGE_BREAK]

Reprezentowanie dziecka a władza rodzicielska

Rodzice, sprawujący opiekę nad dzieckiem, to tzw. ustawowi przedstawiciele dziecka. Każde z nich – jeśli władzę sprawują oboje rodzice – może działać samodzielnie jako reprezentant prawny dziecka. Są jednak pewne wyjątki od tej sytuacji, ściśle określone przez prawo. Żadne z rodziców nie może reprezentować dziecka:

• przy czynnościach prawnych między dziećmi pozostającymi pod ich władzą rodzicielską;
• przy czynnościach prawnych między dzieckiem a jednym z rodziców lub jego małżonkiem, chyba że czynność prawna polega na bezpłatnym przysporzeniu (działaniu, które prowadzi do powstania korzyści majątkowej – przyp. red.) na rzecz dziecka albo gdy dotyczy należnych dziecku od drugiego z rodziców środków utrzymania i wychowania.

W sytuacji, gdy żadne z rodziców nie może reprezentować dziecka pozostającego pod władzą rodzicielską, reprezentuje je kurator ustanowiony przez sąd opiekuńczy.

Ważne! Warto wiedzieć, że sąd opiekuńczy i inne organy władzy publicznej są zobowiązane udzielać pomocy rodzicom, jeżeli jest ona potrzebna do należytego wykonywania władzy rodzicielskiej. W szczególności każde z rodziców może zwrócić się do sądu opiekuńczego o odebranie dziecka od osoby nieuprawnionej, a także zwrócić się do sądu opiekuńczego lub innego właściwego organu władzy publicznej o zapewnienie dziecku opieki zastępczej.

Ograniczenie władzy rodzicielskiej

W praktyce niejednokrotnie dochodzi do sytuacji, w których władza rodzicielska przysługuje tylko jednemu z rodziców (np. gdy jedno z rodziców nie żyje albo nie ma pełnej zdolności do czynności prawnych).
To samo dotyczy sytuacji, gdy jedno z rodziców zostało pozbawione władzy rodzicielskiej albo gdy jego władza rodzicielska uległa zawieszeniu, np. w wyniku wyroku orzekającego rozwód, separację albo unieważnienie małżeństwa. Sąd może więc powierzyć wykonywanie władzy rodzicielskiej jednemu z rodziców, ograniczając władzę rodzicielską drugiego do określonych obowiązków i uprawnień w stosunku do osoby dziecka.

Ważne! W przypadku, gdy żadnemu z rodziców nie przysługuje władza rodzicielska albo jeżeli rodzice są nieznani, ustanawia się dla dziecka opiekę.

Ponadto sąd (w wyroku orzekającym rozwód, separację albo unieważnienie małżeństwa) może pozostawić władzę rodzicielską obojgu rodzicom, jeżeli przedstawili zgodne z dobrem dziecka porozumienie (tzw. plan wychowawczy) o sposobie wykonywania władzy rodzicielskiej i utrzymywaniu kontaktów z dzieckiem, i jest zasadne oczekiwanie, że będą współdziałać w sprawach dziecka.

Zobacz także: Kto przyjmuje spadek lub darowiznę w imieniu dziecka?

[CMS_PAGE_BREAK]

Pozbawienie władzy rodzicielskiej

Jeżeli władza rodzicielska nie może być wykonywana z powodu trwałej przeszkody albo jeżeli rodzice nadużywają władzy rodzicielskiej lub w sposób rażący zaniedbują swe obowiązki względem dziecka, sąd opiekuńczy może pozbawić rodziców władzy rodzicielskiej. Pozbawienie władzy rodzicielskiej może być orzeczone także w stosunku do jednego z rodziców.
Sąd może pozbawić rodziców władzy rodzicielskiej, jeżeli mimo udzielonej pomocy rodzice nie zastosowali się do zaleceń sądu, zwłaszcza, gdy rodzice trwale nie interesują się dzieckiem. W razie ustania przyczyny, która była podstawą pozbawienia władzy rodzicielskiej, sąd opiekuńczy może władzę rodzicielską przywrócić.
Pozbawienie władzy rodzicielskiej lub jej zawieszenie może być orzeczone także w wyroku orzekającym rozwód, separację albo unieważnienie małżeństwa. Przy czym, w sytuacji gdy wymaga tego dobro dziecka, sąd opiekuńczy może zmienić orzeczenie o władzy rodzicielskiej i sposobie jej wykonywania zawarte w wyroku orzekającym rozwód, separację bądź unieważnienie małżeństwa, albo ustalającym pochodzenie dziecka.

Podstawa prawna:
Ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (t.j. Dz. U. z 2012 poz. 788 z późn. zm)

Polecamy: Rozwód, ograniczenie praw ojca a śmierć matki