Reklama

Rozszerzanie diety to wprowadzanie do menu niemowlaka nowych pokarmów, które dietetycy nazywają pokarmami uzupełniającymi. Ten nowy etap w karmieniu dziecka rozpoczyna się mniej więcej w połowie pierwszego roku życia. Jednak co najmniej do końca pierwszego roku mleko matki lub modyfikowane nadal stanowi podstawę diety niemowlaka.

Reklama

Zalecenia dotyczące rozszerzania diety, znane również pod nazwą schemat żywienia niemowląt, co pewien czas się zmieniają. Ostatnia aktualizacja zasad żywienia zdrowych niemowląt miała miejsce w styczniu 2021. Jej autorem było Polskie Towarzystwo Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci (PTGHiŻ). Wyjaśniamy, kiedy i jak rozszerzać dietę niemowlaka, zgodnie z zaleceniami ekspertów.

Spis treści:

Kiedy rozszerzać dietę niemowlaka?

Zdaniem ekspertów, rozszerzanie diety, czyli podawanie innych produktów niż mleko mamy lub mleko modyfikowane, można rozpocząć już od 17 tygodnia życia dziecka (początek 5. miesiąca), ale nie później niż w 26 tygodniu (początek 7 miesiąca). To właśnie wtedy dziecko zwykle jest gotowe do przyjmowania pokarmów innych niż mleko.

U większości dzieci wprowadzenie dodatkowych pokarmów do diety wskazane jest około 6 miesiąca, ponieważ to wtedy rośnie u niemowląt zapotrzebowanie na składniki odżywcze. Wielu ekspertów zaleca, by do 6. miesiąca życia dziecko było karmione wyłącznie piersią.

Warto pamiętać, że to, kiedy rozszerzymy dietę niemowlęcia może być również kwestią indywidualną.

Wstrzymaj się z rozszerzaniem diety niemowlęcia, kiedy dziecko:

  • nie potrafi jeszcze żuć,
  • nie siedzi samodzielnie,
  • nie chwyta rączką jedzenia,
  • wypluwa podawany pokarm,
  • nie jest zainteresowane jedzeniem.

Dziecko jest gotowe do rozszerzania diety, gdy:

  • opanuje umiejętność siedzenia z podparciem,
  • kontroluje ruchu głowy i szyi,
  • jest w stanie jeść z łyżeczki (zanika odruch wypychania językiem).

Wcześniejsze rozszerzanie diety (od 17 tygodnia) jest możliwe, jeśli:

  • lekarz zdiagnozuje u dziecka niedobór żelaza i ryzyko anemii,
  • dziecko wykazuje gotowość do przyjmowania nowych pokarmów (w takiej sytuacji można wcześniej zacząć rozszerzać dietę, ale można też dalej karmić dziecko piersią do ukończenia przez nie 6 miesiąca życia).

Jak rozszerzać dietę niemowlaka – najważniejsze zasady:

  • Nowości wprowadzaj pojedynczo, w małych ilościach, co kilka dni – dzięki temu możesz obserwować, czy niemowlę dobrze na nie reaguje.
  • Podawaj dziecku nowe produkty w ciągu dnia – ułatwi to obserwację ewentualnych niepożądanych reakcji na nowość w diecie.
  • Nie dosalaj i nie dosładzaj dań dla dziecka – cukier i sól to przyprawy niezalecane w diecie niemowląt i małych dzieci.
  • Zawsze podawaj tylko świeże i dobrej jakości jedzenie – przewód pokarmowy niemowlęcia jest niedojrzały, a przez to bardzo wrażliwy.
  • Ty decydujesz, co i kiedy zaczniesz podawać dziecku – ale to dziecko decyduje o tym, czy to zje i ile zje.
  • Nie zmuszaj do jedzenia – jeśli niemowlę stanowczo odmawia spróbowania nowego pokarmu, spokojnie zaczekaj, aż będzie na to gotowe. Zaakceptowanie niektórych smaków następuje dopiero po kilkunastu próbach.
  • Kontynuuj karmienie piersią – rozszerzanie diety nie oznacza, że należy zrezygnować z podawania dziecku mleka mamy.

Rozszerzanie diety niemowlaka krok po kroku

Kolejność wprowadzania nowych pokarmów do diety niemowlaka jest dość dowolna, możesz ją modyfikować, kierując się kilkoma podanymi niżej zasadami, które pomogą w wyrabianiu odpowiednich nawyków i upodobań smakowych:

  1. Warzywa wprowadź przed owocami. Ze względu na wyrazisty smak i aromat dzieci akceptują warzywa trudniej niż owoce (jeśli zaczniesz od owoców, potrzeba będzie więcej prób, aby dziecko polubiło warzywa). Na początku najlepiej podać dziecku warzywa zielone (np. brokuł), gotowane i zmiksowane. Potem w kilkudniowych odstępach wprowadzaj inne warzywa, np. dynię, marchewkę lub ziemniaka. Czytaj więcej o warzywach podczas rozszerzania diety dziecka.
  2. Owoce nie wcześniej niż dwa tygodnie po warzywach. Oczywiście mogą pojawić się w diecie dziecka i później, ale minimalny dwutygodniowy odstęp między warzywami i owocami jest konieczny, żeby dziecko chciało wracać do smaku warzyw. Jako pierwsze owoce możesz podać niemowlakowi jabłko, morele, brzoskwinie, banany, gruszki, truskawki, najpierw w postaci musu, potem rozdrobnione, a następnie w cząstkach do samodzielnego jedzenia (chyba że stosujesz metodę BLW – wtedy zgodnie z jej zasadami). Dzieci do ukończenia 1 roku życia nie powinny dostawać soków owocowych.
  3. Kaszki (również te zawierające gluten) możesz podawać od samego początku rozszerzania diety – jako pierwsze, niemowlę może jeść kaszki ryżowe, kukurydziane, jaglane ale i te glutenowe (np. kaszka manna). Według aktualnych zaleceń nie ma konieczności opóźnionego podawania glutenu, dziecko może dostać kaszkę glutenową nawet w 5 miesiącu (co więcej – dziecko powinno zetknąć się z glutenem do 12 miesiąca).
  4. Mięso może być jednym z pierwszych produktów – powinno być chude, np. cielęcina, drób, królik, wołowina, jagnięcina. Na początku najlepiej podawać dziecku tylko mięso gotowane, potem może być również pieczone. Aż do 3 roku życia dziecko nie powinno jeść kiełbas, parówek, podrobów i konserw mięsnych.
  5. Niemowlę może jeść ryby – są dobrym źródłem cennego DHA. Należy podawać je 1-2 razy w tygodniu. Wskazane jest obserwowanie reakcji dziecka. Polecane gatunki to śledź atlantycki, łosoś norweski hodowlany, szprot, sardynki, pstrąg hodowlany, flądra, dorsz, makrela atlantycka i morszczuk. Niemowlęta nie powinny jeść ryb drapieżnych, takich jak miecznik, rekin, makrela królewska, tuńczyk, płytecznik (czytaj więcej o rybach w diecie niemowlaka).
  6. Nie ma podstaw, by opóźniać podawanie jaj – produkty potencjalnie alergizujące można wprowadzać do diety dziecka od samego początku (dotyczy to także uchodzących za mocno alergizujące orzeszków ziemnych). Zgodnie z aktualną wiedzą dziecko może jeść od początku żółtko jaja i białko. Jajo dla niemowlaka musi być jednak gotowane przez 10-15 minut. Dziecko powinno zjadać jedno małe jajo nie częściej niż 2 razy w tygodniu.
  7. Niemowlę może otrzymywać zdrowe tłuszcze – w diecie dzieci w pierwszym roku życia może pojawić się masło, oleje roślinne (np. z oliwek, rzepaku). W najnowszych zaleceniach eksperci wymienili również margaryny miękkie z małą zawartością przemysłowo wytwarzanych tłuszczów trans.
  8. Pieczywo - możesz je podać dziecku między 6 a 8 miesiącem życia.

Ile powinno jeść niemowlę?

Zacznij od podania dziecku 3-4 łyżeczek nowego pokarmu. Jeśli niemowlę dobrze toleruje nowość, można stopniowo zwiększać porcję, aż maluch będzie mógł zjeść około 150–180 ml, później 190–220 ml posiłku w miseczce. Na początku zwykle jeden posiłek mleczny zostaje zastąpiony pokarmem uzupełniającym.

Uwaga. To wartości orientacyjne. Przypominamy, choć to rodzic decyduje, co i kiedy poda dziecku, to ono decyduje, czy i ile zje.

Jaka konsystencja pokarmów podczas rozszerzania diety?

  • Pierwsze 3-4 dni podawania nowości np. zupki jarzynowej, konsystencja powinna być prawie płynna, tylko nieco bardziej gęsta niż mleko, musi łatwo spływać z łyżeczki.
  • Po kilku dniach danie dla niemowlaka powinno przypominać gładką papkę, na początku rzadszą, a potem gęstszą (posiłki możesz miksować lub przecierać).
  • Od ok. 8. miesiąca życia dziecka nie należy miksować dań dla niemowlęcia na gładko (nie przeciągaj etapu karmienia papkami, im później wprowadzisz dania z grudkami i kawałkami, tym trudniej dziecko je zaakceptuje). Gdy gotujesz zupkę dla niemowlaka warzywa przed ugotowaniem zetrzyj na drobnej tarce. Taka nauka, gdy powoli i stopniowo zmienia się konsystencja jedzenia, jest ważna, bo przybliża dziecko coraz bardziej do dorosłych konsystencji. W 8 miesiącu dziecko może próbować jeść pokarmy rączką.
  • W 9–10. miesiącu życia konsystencja potraw powinna zachęcać do gryzienia i żucia. Warzywa na zupkę ścieraj na grubej tarce lub ugotowane rozgniataj widelcem (muszą być bardzo miękkie), a mięso drobno siekaj nożem.
  • Obiad dla 11–12-miesięcznego niemowlaka powinien się składać z dwóch dań: rzadszej zupy i małego pulpeta z jarzynką.

Schemat żywienia niemowląt - etapy rozszerzania diety

Niemowlę 0-6 miesięcy. Potrafi ssać i połykać. Powinno przyjmować wyłącznie mleko matki lub mleko modyfikowane. Dziecka nie dopaja się wodą, herbatkami, sokami. Mleko podaje się na żądanie i stanowi ono jedyny pokarm (wyjątkiem jest sytuacja, gdy zaczynamy rozszerzać dietę od 17 tygodnia).

Niemowlę w wieku 6-7 miesięcy. Na ogół siedzi z podparciem, potrafi rozdrabniać miękki pokarm językiem, otwiera usta do zbliżającej się łyżeczki, ma słabszy odruch wymiotny. Może jeść pokarmy gładkie lub miękkie, może dostawać bezpieczne pokarmy do rączki. W tym wieku dziecko nadal należy karmić piersią lub mlekiem modyfikowanym na żądanie. Poza mlekiem dziecku podaje się 2-3 posiłki uzupełniające.

Przykłady pokarmów:

  • kasze podawane na łyżeczce,
  • produkty zbożowe, np. pieczywo w niewielkich kawałkach podawane do rączki,
  • warzywa w postaci purre lub miękkich kawałków (ugotowane),
  • masło, oleje roślinne, zmielone pestki i orzechy,
  • mięso, jaja ryby, nasiona roślin strączkowych,
  • naturalne przetwory mleczne,
  • woda do picia bez ograniczeń.

Niemowlę w wieku 7-12 miesięcy. Potrafi zgarnąć jedzenie z łyżeczki ustami, umie gryźć i żuć, próbuje jeść samodzielnie. Można podawać drobno posiekane pokarmy i miękkie podawane do ręki. W tym wieku dziecko nadal należy karmić piersią lub mlekiem modyfikowanym na żądanie. Pokarmy, jakie podaje się dziecku w 7-12 miesiącu, pozostają bez zmian w porównaniu do poprzedniego etapu, jednak ich konsystencja powinna być bardziej grudkowata. Na tym etapie kontynuuje się wprowadzanie nowych produktów, np. makaronów, kasz, owoców.

  • do końca 8 miesiąca życia – podaje się dziecku 2-3 posiłki uzupełniające (poza mlekiem),
  • od 9 miesiąca życia – 3-4 posiłki uzupełniające oraz 1-2 przekąski (poza mlekiem).

Dziecko w wieku 13-14 miesięcy. Potrafi już sprawnie żuć, a jego żuchwa jest już stabilna. Dziecko może jeść pokarmy z rodzinnego stołu, trzeba mu je tylko podawać w kawałkach mieszczących się w buzi i dających się w niej obrobić.
Dziecko w tym wieku karmi się piersią na żądanie, a jeśli chodzi o mleko modyfikowane, nie jest ono konieczne, o ile dieta dziecka zawiera produkty mleczne. Do końca drugiego roku życia dziecka powinno dziennie jadać 3-4 posiłki oraz 1-2 przekąski.

Rozszerzanie diety BLW

Rozszerzanie diety BLW rządzi się podobnymi prawami, jak tradycyjny sposób rozszerzania diety niemowlaka. BLW (Baby-Led Weaning) to jedynie nieco odmienny sposób, w jaki podaje się pokarmy dziecku. W żadnej z tych metod nie stosuje się ściśle określonej kolejności wprowadzania nowych pokarmów.

Rozszerzanie diety metodą BLW polega przede wszystkim na uczeniu dziecka samodzielnego jedzenia takich produktów jak gotowane warzywa, owoce, makaron, ryż i mięso. BLW mówi o tym, że dziecko powinno dostawać te pokarmy nie zmiksowane, ale w ich naturalnej konsystencji i kształcie, zatem rozszerzanie diety BLW wyklucza podawanie pokarmów dla niemowląt ze słoiczka.

Pozostałe zasady:

  • dziecko siada do stołu z całą rodziną,
  • niemowlę ma dostęp do tych samych produktów spożywczych, które znajdują się na talerzach pozostałych członków rodziny, jednak dla niego są one nieprzyprawiane,
  • dziecko samo wybiera produkty, które chce jeść i ich ilość,
  • zjada je samodzielnie, biorąc je do rączek.

Rozszerzanie diety – czego nie podawać niemowlęciu

Niemowlakowi nie należy podawać:

  • surowego mięsa, surowych jaj i ryb,
  • wędlin (szynka, parówki, kiełbasa itd. powinny pojawić się w diecie dziecka dopiero po ukończeniu 3 roku życia),
  • miodu (mogą jeść go dzieci po 1. urodzinach),
  • kopru włoskiego (jest niewskazany do 4. roku życia)
  • soków (nawet soki przecierowe polecane są po 1. urodzinach)
  • herbatek (najlepszym napojem dla niemowlaka jest woda)
  • mleka krowiego i jego niepasteryzowanych przetworów,
  • mleka koziego i owczego,
  • ryżu (dozwolone są kaszki ryżowe wyprodukowane dla dzieci)
  • „mleka’’ roślinnego (ryżowego, sojowego),
  • mleka smakowego (nie jest polecane aż do 5 roku życia)
  • miękkich serów dojrzewających,
  • grzybów leśnych,
  • cukru i soli,
  • niepokrojonych kuleczek wingorgon oraz innych małych i twardych produktów, których spożycie grozi zadławieniem.

Jak rozszerzać dietę alergika?

Tak samo jak w przypadku zdrowego dziecka. Nowe badania wykazały, że opóźnienie wprowadzenia nowych pokarmów do diety dziecka – zarówno zdrowego, jak i skłonnego do alergii – nie chroni przed rozwojem alergii pokarmowej. Co więcej, restrykcyjne diety eliminacyjne mogą negatywnie wpłynąć na zdrowie małego dziecka. W przypadku niemowląt, u których lekarz stwierdził już uczulenie na białka mleka krowiego, nowości wprowadza się tak, jak u niealergicznych dzieci – czyli po 4 miesiącu, ale nie później niż po ukończeniu szóstego. Najlepiej skonsultować tę decyzję z pediatrą (a jeszcze lepiej z alergologiem), który zna dziecko i obserwuje, w jaki sposób objawia się u niego choroba. Pokarmy wyklucza się z diety niemowlęcia dopiero, gdy okaże się, że u dziecka pojawiły się objawy uczulenia.

Suplementacja witaminami w pierwszym roku życia

Suplementacja witamin w okresie niemowlęcym ma kluczowe znaczenie w zapobieganiu występowania chorób wynikających z niedoboruwitamin. Dotyczy to przede wszystkim prawidłowej suplementacji witaminami D oraz K. Podawanie innych witamin uzależnione powinno być od stanu zdrowia dziecka, sposobu karmienia i rozszerzania diety, chorób współistniejących i wyników badań wykonywanych w razie potrzeby.

Witamina D3 zapobiega krzywicy i zapewnia prawidłowy wzrost kości. Witamina K zapobiega krwawieniom z niedoboru witaminy K w okresie noworodkowym i niemowlęcym (VKDB), na które są narażone w szczególności dzieci matek, które przechodziły w ciąży cholestazę.

Suplementacja niemowląt – zasady:

  • witamina D3 – 400 j.m. na dobę od pierwszych dni życia,
  • witamina K – od od 15. dnia życia dzieci karmione piersią, urodzone o czasie lub po 34. tygodniu ciąży powinny otrzymywać witaminę K w dawce 150 µg/dobę do końca 3. miesiąca życia. Dzieci urodzone przed 34. tygodniem ciąży i karmione piersią powinny w tym samym okresie otrzymywać witaminę K w dawce 25 µg/dobę.
  • DHA – po konsultacji z lekarzem, jeśli niemowlę nie jest karmione mlekiem mamy.

Suplementację innymi witaminami czy preparatami multiwitaminowymi należy zawsze skonsultować z pediatrą.

Źródło:

1. Zasady żywienia zdrowych niemowląt, Stanowisko Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci, Standardy Medyczne, Pediatria 2021, tom 18
2. Borszewska-Kornacka MK, Czech-Kowalska J, Czerwionka-Szaflarska M, Dobrzańska A, Helwich E, Jackowska T, Jankowska-Zduńczyk A, Peregud-Pogorzelski J, Socha P, Walkowiak J. Zalecenia dotyczące profilaktyki krwawienia z niedoboru witaminy K. Standardy Medyczne, Pediatria 2016; 13:26-37.,
3. Sabine L. Vriezinga, M.D., Renata Auricchio, M.D., Enzo Bravi, M.S., Gemma Castillejo, M.D., Anna Chmielewska, M.D., Ph.D., Paula Crespo Escobar, B.Sc., Sanja Kolaček, M.D., Ph.D., Sibylle Koletzko, M.D., Ph.D., Ilma R. Korponay-Szabo, M.D., Ph.D., Eckart Mummert, Ph.D., Isabel Polanco, M.D., Ph.D., Hein Putter, Ph.D., et. al. Randomized Feeding Intervention in Infants at High Risk for Celiac Disease
4. D. Pokorna-Kałwak, U. Grata-Borkowska, Suplementacja witamin u niemowląt i małych dzieci, forumpediatrii.pl,

Zobacz też:

Reklama
Reklama
Reklama
Reklama
Loading...