To, czy każdy z naszych sześciu zmysłów będzie dostatecznie rozwinięty, zależy w dużej mierze od tego, jak dobrze zaopiekujemy się nim w dzieciństwie. Do standardowego zestawu zmysłów - węch, smak, wzrok, słuch i dotyk - dodajemy też zmysł równowagi, niezwykle ważny już w najwcześniejszych miesiącach życia.
A kiedy zacząć stymulowanie zmysłów dziecka? Najlepiej od samego początku – dziecko ćwiczy m.in. zmysł słuchu już w łonie mamy, gdzie słyszy jej głos i bicie serca. Dzięki stymulacji zmysłów w mózgu tworzą się nowe połączenia nerwowe. Nawet zwyczajne codzienne czynności, takie jak zmiana pieluchy czy kąpiel są świetną okazją do rozwijania zmysłów dziecka. Warto wykorzystać każdą okazję! A jeśli włączymy do tego zabawę, nasz malec będzie zachwycony.
W co się bawić? Wybierz coś dla siebie i swojego dziecka spośród naszych propozycji dla rozwijania każdego z sześciu zmysłów dziecka.
Tekst powstał w ramach akcji Miasteczko Zmysłów, którego Partnerem jest: 
Niemowlę:
Załóż dziecku mięciutkie skarpetki z grzechotkami (bez problemu kupisz je w sklepie z artykułami dla niemowląt, możesz je też zrobić samodzielnie, przyszywając do skarpetek np. dzwoneczki). Będzie zachwycone i zafascynowane dźwiękami, które wydają jego stopy, a przy okazji będzie stymulowało zmysł wzroku, wodząc oczyma za kolorowymi grzechoczącymi ozdobami na stópkach.
Pamiętaj, że każdy moment jest dobry, żeby rozwijać zmysł słuchu u niemowlęcia. Mów do niego jak najwięcej. Opowiadaj o tym, co robisz np. podczas kąpieli i spacerów, zmieniaj ton głosu, odpowiadaj na dźwięki, które wydaje twoje dziecko. To będą wasze pierwsze rozmowy. Już od pierwszych dni śpiewaj też dziecku piosenki – te najprostsze, np. "Wlazł kotek na płotek" czy "Jadą, jadą misie", będą doskonałe na początek.
Roczne dziecko:
Weź grającą zabawkę dziecka lub pozytywkę i pokaż ją maluchowi, a następnie ukryj gdzieś w pokoju. Zaproś dziecko do zabawy, zachęcając, by znalazło grający przedmiot. Nie będzie chciało przerwać zabawy!
Możesz też zbudować domową perkusję z garnków i łyżek. Zademonstruj dziecku, że używając różnej siły, uda się wam wydobyć dźwięki o różnym natężeniu głośności.
W tym okresie życia dziecko bardzo chętnie słucha też wierszyków i piosenek. Często recytuj z przesadną intonacją ("Lokomotywa" Juliana Tuwima nadaje się idealnie!), śpiewaj, zachęcaj do tańca.
Dwulatek:
Zbierz różne instrumenty dziecięce: grzechotkę, dzwoneczki, tamburyno, marakasy itd. i pokaż je dziecku. Możesz do tej kolekcji dołączyć też szeleszczące reklamówki i stare gazety. Przykryj instrumenty kocem, usiądź obok dziecka i zadźwięcz jednym z przedmiotów. Zadaniem dziecka będzie wskazanie lub nazwanie instrumentu, który właśnie usłyszało.
W letnie dni możecie pobawić się w pewną wariację tej zabawy. Usiądźcie na kocu w parku lub ogrodzie, poproś dziecko, żeby zamknęło oczy i opowiadało ci o tym, co słyszy: wiatr, samochód, psa, ptaki itd.
Niemowlę
Świetną zabawą rozwijająca zmysł dotyku u niemowląt są masaże ciała. Niemowlęta uwielbiają delikatne masażyki. Dmuchaj delikatnie na skórę dziecka, głaszcz ją piórkiem i dłonią. Delikatne głaskanie i łaskotanie podziała relaksująco nie tylko na dziecko, ale i na ciebie. Oprócz poczucia bliskości i budowania więzi, będziecie stymulować jego zmysł dotyku. Przyda ci się oliwka i kojąca muzyka (rozwijanie zmysłu słuchu – czyli 2w1!). Świetne są rytmiczne wierszyki do powtarzania podczas masowania dzieci, np. "sroczka kaszkę warzyła".
Roczne dziecko:
Dzieci uwielbiają odkrywać nowe faktury przedmiotów i są bardzo wrażliwe na różnice temperatur. Do pudełka lub worka schowaj przedmioty o różnej fakturze: szorstkie, miękkie, gładkie, śliskie i włochate. Poproś dziecko, by włożyło rączkę do pudełka lub woreczka i bez podglądania dotykało schowanych przedmiotów. Ta fascynująca zabawa świetnie stymuluje zmysł dotyku!
Dwulatek:
Zaproponuj dwulatkowi zabawę wymagającą dotykania rzeczy o różnej konsystencji. Przygotujcie masę solną (dwie szklanki wody i szklanka soli), wyrabiajcie ciasto i formujcie z niej różne kształty. Stwórz dziecku wiele okazji do zabawy ciastoliną, piaskoliną, a nawet błotem, wodą, piaskiem itp. Przesypujcie drobny makaron do butelek i pobawcie się w dotykanie różnorodnych produktów spożywczych: mąki, ziarenek kawy, kaszy, ryżu, makaronów różnych kształtów i rozmiarów.
Niemowlę:
Już od pierwszych tygodni życia dziecka możesz wykorzystać wiele codziennych sytuacji do zabaw wspierających rozwój wzroku (więcej o wzroku niemowlęcia przeczytasz tutaj). Podczas zmiany pieluchy, kiedy dziecko leży w wózku na spacerze lub kiedy odpoczywacie sobie leżąc razem na łóżku, rób do malucha dziwne miny – śmieszne, zdziwione, groteskowe. Zobaczysz, z jaką fascynacją i radością dziecko będzie reagować na zmiany w wyrazie twojej twarzy.
Możesz też powoli przesuwać zabawkę przed oczami niemowlęcia – będzie wodzić za nią oczyma, przy okazji ćwicząc koordynację ruchów głowy i oczu. W pierwszych miesiącach życia dziecka do stymulowania wzroku najlepiej będą sprawdzać się zabawki i przedmioty o mocno kontrastowych kolorach: idealne są np. czarno-białe książeczki.
Roczne dziecko:
Oprócz uwielbianej przez dzieci zabawy w "a kuku!", podczas której chowasz twarz za swoimi dłońmi czy szalem (ta zabawa nadaje się już dla niemowląt!) albo chowasz ulubioną zabawkę dziecka pod poduszką, w pudełku etc., a pokazując się/ją wykrzykujesz radośnie "a kuku!", możecie pobawić się inną, nieco bardziej zaawansowaną wersję odnajdowania przedmiotów. Na stoliku ułóż trzy miseczki, pod jedną z nich schowaj drobny przedmiot (np. klocek lub piłeczkę) i poproś dziecko, żeby obserwowało, co stanie się z ukrytym fantem. Zamień miseczki miejscami, przesuwając je po blacie. Czy dziecku uda się odgadnąć, gdzie ukryła się zabawka?
Dwulatek:
Dobrą zabawą rozwijającą zmysł wzroku (i dotyku jednocześnie!) jest malowanie palcami. Potrzebne wam będą farbki do malowania palcami, papier i łatwy dostęp do bieżącej wody, żeby bez problemu umyć rączki (buzię/włosy) po skończonej zabawie. Jeśli masz problem z brudzeniem się (wiemy, że wielu dorosłych go ma!) przebierz najpierw dziecko w ubranka, których nie będzie ci żal, jeśli się pobrudzą lub załóż mu specjalny fartuszek do malowania farbami. Jeśli w domu jest ciepło, pozwól dziecku malować w samej bieliźnie, a zabawę farbami zakończcie inną, też świetnie stymulującą zmysły: kąpielą w wannie!
Daj dziecku dużą kartkę brystolu lub rozłóż na stole spory arkusz papieru pakowego - do tego farbki do malowania palcami i pozwól maluchowi rozwinąć wodze fantazji. Jeśli chcesz nadać zabawie jakieś ramy, możesz narysować na kartce linie proste, spirale, fale i poprosić dziecko, żeby odbijało na nich paluszki – różnokolorowe plamki będą się pięknie prezentować i cieszyć oczy, a maluch poćwiczy przy okazji motorykę.
Niemowlę:
Rozszerzanie diety dziecka i wprowadzanie pokarmów stałych to świetna okazja do zabaw, które nie tylko pozwolą maluchowi wyrosnąć na smakosza, ale będą też stymulować rozwój zmysłu smaku. Im więcej smaków dziecko pozna w pierwszych latach życia, tym mniej będzie grymasić przy jedzeniu w przedszkolu czy szkole. Na początek zaproponuj niemowlęciu zabawę w poznawanie nowych smaków i konsystencji warzyw i owoców. Połóż na blacie krzesełka do karmienia kawałek ugotowanej marchewki, kilka ziarenek groszku, fragment jabłka czy różyczkę brokuła. Zachęć do próbowania i smakowania. Pamiętaj, żeby nie zostawiać dziecka samego - zanim nauczy się dobrze gryźć, może zakrztusić się kawałkiem jedzenia. Ta zabawa ma jeszcze jedną zaletę: uczy właśnie gryzienia, a niektóre dzieci mają z tym na początku prawdziwe trudności!
Roczne dziecko:
W drugim roku życia dziecka, kiedy poznało już różne smaki, a rozszerzanie diety jest praktycznie zakończone, możesz pobawić się z nim w rozpoznawanie różnych smaków. Przygotuj coś słodkiego, słonego, kwaśnego i gorzkiego i bawcie się razem obserwując reakcje dziecka na poszczególne smaki. Nie martw się, umami możesz chwilowo odpuścić. Możesz też pokazać dziecku, jak zmieni się smak, jeśli dodasz do wody odrobinę miodu lub soli.
Dwulatek:
Pobawcie się w zgadywanki: poproś dziecko, żeby zamknęło oczy, a ty wkładaj mu do ust różne kawałki jedzenia i poproś o odgadnięcie po smaku, co właśnie zjadło. Może to być kawałek ulubionego owocu, chleb, warzywo itd. Nie podawaj dziecku niczego, czego nie lubi lub czegoś o wyraźnie nielubianym przez dzieci smaku (np. sól, cytryna czy coś gorzkiego) – zniechęci je to do zabawy, a przy okazji nadwyręży jego zaufanie do ciebie i jedzenia, które mu podajesz.
Trzeci rok życia to też doskonały moment, żeby zaprosić dziecko do wspólnego przygotowywania prostych potraw, np. kanapek, sałatki owocowej, mieszania ciasta na babeczki. To najlepsza zabawa rozwijająca zmysły węchu i smaku!
Niemowlę:
Nie bombarduj dziecka silnymi zapachami - dotyczy to także mocnych perfum. Szybko zauważysz, że dzieci są wyjątkowo wrażliwe na silne zapachy. Mogą nawet zareagować płaczem na przebywanie w pomieszczeniach, w których specyficznie pachnie: np. w łazience, sklepie itd. Rozwijaj zmysł węchu u niemowlęcia na różne sposoby – daj mu powąchać roztarty listek mięty czy bazylii, podsuń pod nos roztartą w ręce truskawkę lub płatek róży.
Roczne dziecko:
Pobawcie się w odkrywanie świata przypraw: pokazuj dziecku różne zioła, których używasz w kuchni i zachęcaj do wąchania. Nazywaj wąchane przyprawy: to jest bazylia, to koperek, a tak pachnie curry. Poproś o wskazanie zapachów, które podobają się maluchowi najbardziej.
Podczas spacerów wąchajcie kwiaty, podczas kąpieli mydełka, szampony itp. - wszystko to pomoże stymulować zmysł węchu w przyjemny sposób.
Dwulatek:
Podobnie jak ze zmysłem smaku, tak i w przypadku rozwijania zmysłu zapachu dziecku może spodobać się zabawa w zgadywanie. Poproś je o zamknięcie oczu i podsuwaj pod nos pojemniki z różnymi produktami spożywczymi o mocnym zapachu, pudełko kremu, zakrętkę od twoich perfum i poproś o odgadnięcie i nazwanie zawartości. Jeśli dziecko nie mówi jeszcze swobodnie, niech wskaże odpowiedni produkt.
Niemowlę:
Trzymając dziecko w ramionach delikatnie unoś je i opuszczaj, obracając się jednocześnie wokół własnej osi. Bawcie się tak do dźwięków muzyki lub twojego śpiewu. To najlepsza pierwsza lekcja równowagi!
Dużo tańczcie. Na początek wybieraj spokojne utwory - stopniowo będziecie przechodzić od spokojnych pląsów do radosnego wirowania po pokoju. Prawda, że fajnie?
Roczne dziecko:
W tym okresie twoje dziecko zaczyna się uczyć pewnie chodzić – a nieco później biegać - zabawy rozwijające zmysł równowagi będą więc wyjątkowo przydatne. Daj dziecku plastikową skrzynkę z zabawkami (np. pluszakami) i pozwól mu chwycić ją z jednej strony – ty w tym czasie trzymaj ją z drugiej, tak żeby była stabilna. Delikatnie przesuwając ją do siebie, zachęcaj dziecko do utrzymywania równowagi (Uwaga! Ta zabawa nadaje się tylko dla dzieci, które potrafią już stać i mają za sobą pierwsze kroki. Niczego nie przyspieszamy!).
Kiedy dziecko opanuje już dobrze sztukę chodzenia, rozłóż na podłodze linę (np. skakankę, szeroką wstążkę, a nawet kabel od odkurzacza) i zachęć dziecko, żeby podążało wzdłuż jej kształtu: na początku linia może biec prosto, a po kilku próbach możesz ją układać tak, by się wiła, skręcała itd.
Dwulatek:
Zaproponuj dziecku zabawę w helikopter. Dwulatki ją uwielbiają! Zachęć dziecko na swoim przykładzie, żeby obracało się wokół własnej osi przez kilka sekund – będzie tym zachwycone! Poproś, by po zatrzymaniu si, spróbowało stać nieruchomo z zamkniętymi oczami. To doskonałe ćwiczenie na zmysł równowagi. I wciąga!
Drugie urodziny to także doskonały moment, by zaproponować dziecku rowerek biegowy – idealnie ćwiczy zmysł utrzymania równowagi, sprawiając przy tym wielką frajdę!
