Coraz więcej par ma kłopoty z zajściem w ciążę. Starania o dziecko trwają długo, a każdy kolejny miesiąc oczekiwania na upragnione dwie kreski na teście, to stres. Zaczynają się poszukiwania przyczyny niepłodności, badania (np. poziomu TSH tarczycy), wizyty u lekarzy (ginekologa, androloga, endokrynologa).
Zobacz: Nowa metoda leczenia niepłodności już dostępna w Polsce
Bywa, że przyczyną braku ciąży jest... nadmiar sportu. To prawda, że umiarkowana aktywność przed ciążą wspomaga płodność kobiety i płodność mężczyzny, jednak zbyt duży wysiłek może powodować niepłodność. Jak zatem ustalić bezpieczną granicę? Skąd wiedzieć, ile zajęć fitness lub treningów biegania to za dużo dla starających się o dziecko? Postanowiliśmy zapytać eksperta. O tym, jak sport wpływa na płodność opowiedział nam dr n. med. Dariusz Mercik – ginekolog i endokrynolog z Kliniki Leczenia Niepłodności i Diagnostyki Prenatalnej Gyncentrum w Katowicach.
Uprawianie sportu ma dobroczynny wpływ na zdrowie, samopoczucie oraz figurę. Kobiety w coraz większym stopniu angażują się w aktywność fizyczną: wykupują karnety na siłownię, zapisują na obozy fitness, chodzą na zajęcia z crossfitu czy biegają w maratonach. Uprawiając sport w nadmiarze ryzykują jednak nie tylko kontuzją czy wycieńczeniem, ale i... spadkiem płodności.
Badania przeprowadzone m.in. na norweskim University of Science and Technology potwierdzają, że przy nadmiernej aktywności fizycznej szanse na macierzyństwo są 3 razy niższe. Jest to szczególnie istotna kwestia dla par, które wiele lat bezskutecznie starają się o dziecko.
Winne temu są zbyt forsowne ćwiczenia, które wyzwalają niekorzystne dla płodności procesy. Widać to doskonale na przykładzie kobiet wyczynowo uprawiających sport, które mają problem z zajściem w ciążę. Dlaczego tak się dzieje? Wszelkie skrajności w przypadku aktywności fizycznej – czyli np. bardzo intensywne treningi – mają negatywny wpływ na kobiecą płodność. Po pierwsze, wzmożony i długotrwały wysiłek zaburza delikatną równowagę hormonalną i rytm cyklu kobiety, którego regularność jest kluczowa dla zapłodnienia. Im mniej regularny cykl ma kobieta – średnio to 28-30 dni – tym mniejsze szanse na zajście w ciążę. Problemem jest też brak owulacji, który może wystąpić po latach intensywnych treningów. Wynikający z tego niedobór estrogenów nie tylko uniemożliwia zajście w ciążę, ale może mieć poważne konsekwencje zdrowotne takie jak osteoporoza czy nawet zawał serca.
Poznaj: 4 najczęstsze problemy z miesiączką
Tak. Nawet bieganie rekreacyjne może być potencjalnie ryzykowne dla kobiet starających się o dziecko. 19-30 km na tydzień – już taki dystans wystarczy, aby u kobiety mogło dojść do pogorszenia rozwoju pęcherzyków jajnikowych, spadku produkcji estrogenów i progesteronu oraz braku owulacji.
W pewnym sensie tak. Zbyt ekstremalne podejście do ćwiczeń może prowadzić do niedowagi. Problemy z zajściem w ciążę dotyczą m.in. biegaczek długodystansowych, tancerek baletowych czy kobiet uprawiających gimnastykę artystyczną, które mają niedobór tkanki tłuszczowej i restrykcyjną dietę. Nieadekwatne uzupełnianie rezerw energetycznych wprowadza cały organizm w stan „głodu”. Mózg odbiera to jako niekorzystny moment na ciążę i wprowadza układ rozrodczy w stan uśpienia.
Same ćwiczenia nie powodują bezpłodności, to najczęściej wypadkowa wielu czynników: genetyki, niedoborów kalorycznych, wycieńczenia powysiłkowego oraz niedowagi. Wszelkie anomalie tzw. BMI (wskaźnik masy ciała) będą skutkować kłopotami z zajściem w ciążę. Choć jeśli BMI kobiety utrzymuje się w normie, to większości przypadków nawet przebiegnięty maraton nie powinien być przeszkodą.
Zobacz: Kalkulator BMI
Badania wykazały, że ponad 4 godziny intensywnych ćwiczeń aerobowych w tygodniu mogą zmniejszyć szansę zajścia w ciążę u kobiet poddanych zapłodnieniu in vitro. Także w trakcie leczenia bezpłodności najlepiej unikać intensywnego wysiłku fizycznego, ponieważ wpływa on negatywnie na pracę jajników, które mogą być powiększone poprzez przyjmowanie leków stosowanych w terapii. Podobnie sprawa wygląda u mężczyzn, u których zbyt intensywne treningi zaburzają produkcję plemników. Jedno z badań potwierdziło, że kolarze, którzy pokonywali ponad 180 mil (290 km) tygodniowo mieli nietypowo ukształtowane plemniki, zaś przetarcia od siodełka i przegrzewanie jąder obniżały męską płodność.
Najlepszą opcją jest umiarkowana aktywność. Jedno z zagranicznych badań opublikowanych na łamach „Obstetrics & Gynecology” podaje, że u kobiet, które miały min. 30 lub więcej minut wzmożonej aktywności na dobę, ryzyko niepłodności z powodu zaburzeń owulacji było mniejsze.
Regularne ćwiczenia to m.in. optymalizacja pracy układu rozrodczego – dzieje się to poprzez stymulowanie gruczołów wydzielania wewnętrznego do produkcji hormonów odpowiedzialnych za wzrost komórki jajowej. Odpowiednia dawka ruchu usprawnia też metabolizm i poprawia przepływ krwi do macicy i jajników, co z kolei optymalizuje produkcję komórek jajowych, pomaga utrzymać prawidłową wagę ciała i zmniejszyć stres, niekorzystny dla płodności. Wszystkie te czynniki mają pozytywny wpływ na układ rozrodczy i przygotowują organizm do ciąży.
Z medycznego punktu widzenia, dla osób o stabilnej wadze, optymalne są treningi umiarkowane np. max. 1 godzina 3-4 razy w tygodniu lub 5 razy w tygodniu po ok. 30 minut. Taka porcja ruchu działa korzystnie na układ rozrodczy.
Warto wybierać takie rodzaje aktywności czy dyscypliny, które działają rekreacyjnie, nie wymagają dużego wysiłku. Zamiast codziennych treningów crossfitu, triathlonu czy godzin spędzanych na bieżni, wybierzmy te mniej wymagające: spacery, fitness, jogę, pływanie czy jazdę na rowerze.
Wszystkie kobiety planujące staranie się o dziecko powinny przed regularnymi treningami skonsultować się z lekarzem. Specjalista oceni ich stan pod kątem planowania macierzyństwa: m.in. rezerwę jajnikową (badanie AMH), anatomię narządu rodnego, regularność cykli oraz jakość nasienia partnera. Wtedy dopiero może się okazać, że za problemami z zajściem w ciążę stoją zbyt częste treningi, które są dobre dla figury, ale nie dla kobiecej płodności.
Poznaj: 12 badań, które trzeba zrobić przed ciążą
Wpływ diety w okresie przedkoncepcyjnym na zdrowie mamy i rozwój dziecka Zdrowie dzieci formuje się jeszcze przed narodzeniem i zależy od stanu odżywienia mamy. Dzieje się to między innymi za pomocą modyfikacji epigenetycznych, czyli wpływu na aktywność genów przyszłego dziecka poprzez czynniki matczyne. Poprzez zmiany w diecie jeszcze przed poczęciem możemy oddziaływać na przebieg ciąży i zmniejszyć ryzyko powikłań ciążowych i okołoporodowych. Dostarczenie określonych witamin i minerałów najważniejsze jest przed ciążą i na jej początku. Dlatego coraz częściej mówimy o tym, że planowanie ciąży, obok wyboru ginekologa prowadzącego i wykonania zalecanych badań, mądrze jest zacząć od analizy jadłospisu przyszłych rodziców oraz oceny stanu odżywienia, co możemy zrobić w gabinecie dietetycznym. Kiedy rozpocząć przygotowania? Trzy miesiące to minimalny okres, który pozwoli na właściwe odżywienie organizmu, ale optymalnie to sześć miesięcy, a nawet rok. Z raportów Centre for Maternal and Child Enquiries wynika, że brak opieki przedkoncepcyjnej wiąże się z większym ryzykiem powikłań w ciąży. Czynniki takie jak dieta matki i stan odżywienia, które mogą być modyfikowane przed poczęciem dziecka, mają ważny wpływ na środowisko wewnątrzmaciczne i rozwój płodu. Przykładowo więcej wielonienasyconych kwasów tłuszczowych w diecie przed ciążą oznacza lepszą dystrybucję tych kwasów tłuszczowych do płodu w trakcie ciąży, niż w przypadku spożywania ich większych dawek już w ciąży. Dlatego okres przedkoncepcyjny wydaje się być okresem krytycznym, w czasie, którego interwencje mogą prowadzić do szybkich korzyści zmniejszając ryzyko powikłań w ciąży i okresie okołoporodowym jak i zdrowotnych korzyści długoterminowych dla rozwoju dzieci. Podkreśla to WHO Global Action Plan for the Prevention and Control of Non-communicable Diseases 2013–2020 . Więcej...
Zalety ćwiczenia w czasie ciąży Kobiety w ciąży często rezygnują z aktywności fizycznej z obawy o zdrowie dziecka. Niesłusznie! Z badań wynika, że ruch i ćwiczenia – w przypadku zdrowej ciąży, a nie zagrożonej! – nie mają wpływu na częstość poronień, porodów przedwczesnych czy nieprawidłowego rozwoju płodu. Udowodniono – i to wielokrotnie – że ćwiczenia zmniejszają u kobiet w ciąży ryzyko cukrzycy ciążowej , a także dolegliwości kostno-stawowe oraz pokarmowe (zapobiegają wzdęciom, zaparciom i obrzękom). Poza tym pomagają w porodzie, szybszym powrocie do formy w czasie połogu, wzmacniają mięśnie i pomagają zachować prawidłową postawę. Regularna gimnastyka poprawia nastrój i zapewnia spokojniejszy sen. Oczywiście dotyczy to kobiet, które są w ciąży niepowikłanej. Aktywność fizyczna może być podejmowana tylko po uzyskaniu zgody lekarza prowadzącego ciążę. Weźmie on pod uwagę dolegliwości ciążowe swojej pacjentki oraz jej aktywność przed porodem. Jeżeli nie ma przeciwwskazań, kobieta może ćwiczyć. Ważne by pamiętała, że aktywność fizyczna powinna być w tym stanie umiarkowana. Jakie formy aktywności fizycznej może uprawiać kobieta w ciąży? Do aktywności, które uważane są za bezpieczne do uprawiania w czasie ciąży, należą: szybki marsz, pływanie, spokojna jazda na rowerze, aerobik, pilates, joga, rower stacjonarny. Panie, które przed ciążą trenowały bieganie , mogą kontynuować lekkie, nieforsowane treningi po konsultacji z lekarzem prowadzącym. Kobiety wcześniej nieaktywne powinny zacząć od spokojnych kilkuminutowych ćwiczeń raz dziennie i co tydzień zwiększać czas aktywności o 5 minut. – Podczas wykonywania ćwiczeń przez kobiety ciężarne ważna jest równowaga, czyli tyle samo powtórzeń na lewą i prawą stronę ciała. Istotne jest również odpowiednie obuwie i...
Jaką rolę w przygotowaniu do ciąży ma prawidłowe odżywianie się? Badania prowadzone w ciągu ostatnich lat przez różne ośrodki naukowe potwierdzają związek pomiędzy odżywianiem a płodnością . Utrzymanie dobrej kondycji i dobrego stanu zdrowia korzystnie wpływa na zapłodnienie i ciążę. Odpowiednia dieta , dzięki której dostarczamy organizmowi potrzebnych składników, reguluje produkcję hormonów, owulację , ma wpływ na funkcjonowanie narządów rozrodczych oraz jakość nasienia. To, co jemy, ma również znaczenie dla prawidłowego zagnieżdżenia zarodka w jamie macicy oraz jego rozwoju. Lepsze efekty przynosi także terapia związana z leczeniem niepłodności, gdy pacjent jest w ogólnie dobrym stanie zdrowia. Istnieje więc wiele powodów, by planując ciążę , przyjrzeć się dokładnie temu, co mamy na talerzu. Ważne, by jeść zdrowo, urozmaicać codzienny jadłospis, unikać konserwantów i produktów przetworzonych. Te podstawowe zasady dotyczą, oczywiście, obydwojga partnerów. Jak na płodność wpływa waga, szczególnie otyłość lub niedowaga? Udowodniono, że zarówno otyłość, jak i niedowaga mogą prowadzić do kłopotów z zajściem w ciążę. Źle zbilansowana dieta może zachwiać gospodarkę hormonalną organizmu kobiety, a w konsekwencji zakłócać cykl menstruacyjny i owulację. Otyłość prowadzi do zmian w komórce jajowej, polegających na zaburzeniu jej metabolizmu, co utrudnia zajście w ciążę . Ale również panie o zbyt niskim wskaźniku BMI , czyli za niskim stosunku masy ciała do wzrostu i niedowadze, mogą mieć problemy z płodnością . Jeśli są zbyt szczupłe, w skrajnych przypadkach może dojść nawet do zatrzymania owulacji. Dlatego też tak ważne jest, by przygotowując się do ciąży, unormować wagę oraz przestawić się na odpowiednią dietę, opartą na pełnowartościowych składnikach. Czytaj też: Za dużo, za mało kilo -...
