Litosfera
Adobe Stock/ Naeblys
Geografia

Co to jest litosfera?

Przed nami kolejna lekcja geografii, w której odpowiemy na pytanie: co to jest litosfera. Poznaj jej budowę oraz rodzaje.

Słowo „litosfera” pochodzi z języka greckiego i powstało przez złączenie dwóch wyrazów: λίθος (litos), czyli kamień oraz  σφαῖρα (sphaîra), co oznacza kulę. W dosłownym tłumaczeniu oznacza to więc kamienną kulę. Na ile takie tłumaczenie jest zgodne z prawdą?

Spis treści:

  1. Co to jest litosfera?
  2. Budowa litosfery
  3. Litosfera a skorupa ziemska
  4. Rodzaje litosfery
  5. Płytowa budowa litosfery

Co to jest litosfera?

Litosfera (zwana także sklerosferą) to zewnętrzna warstwa skorupy ziemskiej. Obejmuje skorupę ziemską i górną część płaszcza Ziemi, którą rozdziela powierzchnia nieciągłości Moho. Fizycznie litosfera jest o wiele bardziej krucha i sztywna w porównaniu do astenosfery, która jest położona niżej.

Jej grubość wynosi od 10 do 100 km, a maksymalna temperatura dochodzi do nawet 700 °C w dolnych warstwach. Litosfera podzielona jest na ruchome względem siebie płyty tektoniczne.

Budowa litosfery

Chemiczna budowa litosfery

W swoim składzie chemicznym litosfera ma m.in. cząsteczki krzemu, żelaza, magnezu, aluminium, potasu, wapnia, sodu i oczywiście tlenu.

Pierwiastki lekkie takie jak: tlen, krzem, aluminium czy krzem występują w górnej warstwie litosfery. Głębiej można znaleźć m.in. żelazo czy magnez.

Minerały i skały zawarte w litosferze

W litosferze można znaleźć skały i minerały.

Minerały, które można znaleźć w skorupie ziemskiej, powstają bez ingerencji człowieka i mają zwykle formę substancji stałej. Wśród nich można wyróżnić m.in. złoto, grafit, węgiel czy srebro.

Skały, które można znaleźć w skorupie ziemskiej można podzielić ze względu na ich pochodzenie na:

  • skały magmowe:

    • głębinowe

    • wylewne

  • skały osadowe:

    • okruchowe

    • organogeniczne

Litosfera a skorupa ziemska

Termin skorupa ziemska jest często używany jako zamiennik terminu litosfera. Jest to błąd. Litosfera jest znacznie szerszym terminem, gdyż oprócz skorupy ziemskiej obejmuje także górną część płaszcza ziemi, czyli jest także związana z hydrosferą, biosferą oraz atmosferą. Przyjmuje się, że litosfera sięga do 100 km w głąb płaszcza Ziemi.

Rodzaje litosfery

Rozróżniamy dwa rodzaje litosfery: litosferę oceaniczną i litosferę kontynentalną.

Litosfera oceaniczna

To rodzaj litosfery, który występuje pod oceanami. Jest znacznie grubsza i o wiele starsza od litosfery kontynentalnej. Najstarsze skały mają 3,8 mld lat.

Litosfera oceaniczna składa się z:

  • skorupy oceanicznej, która ma grubość około 6-12 km,

  • warstwy perydotytowej, która ma grubość około 50 km, a w swojej dolnej części podlega upłynnieniu i wchodzi w skład astenosfery. Zbudowana jest z perydotytu, który powstaje w skutek rozrostu dna oceanicznego.

Skorupę oceaniczną rozróżnia się na trzy warstwy:

  • warstwę osadową,

  • warstwę pośrednią,

  • warstwę bazaltową.

Litosfera kontynentalna

To rodzaj litosfery, który występuje w częściach globu zajętych przez płyty kontynentów.

Litosfera kontynentalna składa się z:

  • skorupy kontynentalnej, której grubość wynosi od 15 do 80 km.

  • warstwy perydotytowej, której grubość pod kontynentami wynosi około 80 km.

Skorupa kontynentalna może zostać podzielona na :

  • warstwę osadową,

  • warstwę granitową,

  • warstwę bazaltową.

Warstwy skorupy oceanicznej i kontynentalnej różnia się od siebie właściwościami fizycznymi i chemicznym składem.

Uwaga: W niektórych publikacjach naukowych oprócz litosfer: kontynentalnej i oceanicznej wyróżnia się także litosferę suboceaniczną (paraoceaniczną) jest ona strefą przejściową pomiędzy ww. warstwami litosfery. Zawiera ona bardzo cienką warstwę granitową.

Płytowa budowa litosfery

Według teorii tektoniki płyt, litosfera jest podzielona na płyty, które cały czas poruszają się względem siebie. Przyczyną ruchu płyt litosfery są prądy zachodzące w płaszczu Ziemi. Granicami płyt litosfery są rowy oceaniczne oraz doliny ryfowe.

Największe płyty litosfery

  • płyta pacyficzna,

  • północnoamerykańska,

  • południowoamerykańska,

  • indoaustralisjka,

  • euroazjatycka,

  • afrykańska,

  • antarktyczna.

Redakcja poleca

REKLAMA
Nasze akcje
częste oddawanie moczu u dziecka
Zakupy
Szukasz najlepszego nocnika dla dziecka? Sprawdź nasz ranking!
Współpraca reklamowa
Kobieta czyta książkę
Zakupy
Tej książce ufają miliony rodziców! Czy masz ją na półce?
Współpraca reklamowa
łojotokowe zapalenie skóry
Pielęgnacja
Test zakończony sukcesem! 99% osób poleca te kosmetyki
Współpraca reklamowa
Polecamy
Porady
Ile dać na Chrzest?
Święta i uroczystości
Ile dać na chrzest w 2024 roku? (ile od dziadków a ile od chrzestnej, chrzestnego i gości) 
Luiza Słuszniak
wierszyki o wiośnie
Gry i zabawy
Wiersze o wiośnie: piękne utwory znanych poetów i krótkie rymowanki dla dzieci
Ewa Janczak-Cwil
cytaty na komunię
Cytaty i przysłowia
Cytaty na komunię świętą: piękne i mądre, Jana Pawła ll, cytaty z Biblii
Joanna Biegaj
Rocznica Komunii Świętej – prezenty
Święta i uroczystości
Rocznica Komunii świętej – co z tortem i prezentami? I czy udział w rocznicy komunii jest obowiązkowy? 
Małgorzata Sztylińska-Kaczyńska
5 dni opieki na dziecko
Prawo i finanse
5 dni opieki nad dzieckiem: od kiedy, ile płatne? Przepisy 2024
Joanna Biegaj
ospa u dziecka a wychodzenie na dwór
Zdrowie
Ospa u dziecka a wychodzenie na dwór: jak długo będziecie w domu? Czy podczas ospy można wychodzić?
Milena Oszczepalińska
chłopiec, dziecko, krzyk, złość
Wychowanie
Agresywne dziecko w przedszkolu: co robić, gdzie zgłosić?
Magdalena Drab
Cytaty na chrzest
Cytaty i przysłowia
Cytaty na chrzest: piękne sentencje i złote myśli z okazji chrzcin
Milena Oszczepalińska
Szkoła w Chmurze: kto może z niej skorzystać?
Edukacja
Szkoła w Chmurze: na czym polega, czy jest legalna i kto może z niej skorzystać?
Małgorzata Sztylińska-Kaczyńska
jak ubierać niemowlę na spacer wiosną
Pielęgnacja
Jak ubierać niemowlę wiosną: w kwietniu, w maju i przy 20 stopniach [LISTA UBRANEK]
Magdalena Drab
Przedszkolaki powinny się bawić, a nie ciągle uczyć
Edukacja
Przedszkolaki coraz częściej potrafią czytać i pisać, ale mają zaburzenia sensoryczne. Gdzie tkwi błąd?
Milena Oszczepalińska
dziecko ciągle choruje
Zdrowie
Dziecko ciągle choruje: nawracające zapalenie oskrzeli i infekcje gardła [CO ROBIĆ?]
Magdalena Drab
Pełne szpitale RSV
Aktualności
Lekarz mówi wprost: dziecko z RSV i z dusznością umrze, jeśli nie trafi do szpitala
Ewa Janczak-Cwil
wpływ telewizji na rozwój dziecka
Wychowanie
Wpływ telewizji na rozwój dziecka – negatywne i pozytywne skutki oglądania telewizji
Aneta Grinberg
morfologia u dzieci
Zdrowie
Morfologia u dzieci – jak czytać wyniki krwi [NORMY]
Ewa Janczak-Cwil
znieczulenie podpajęczynówkowe
Poród naturalny
Znieczulenie podpajęczynówkowe najczęściej stosowane podczas cesarskiego cięcia [zalety i wady]
Agnieszka Majchrzak
Urlop ojcowski
Prawo i finanse
Urlop ojcowski 2024: ile dni i ile płatny? Dokumenty i wniosek o urlop dla ojca
Magdalena Drab
kiedy wkładać dziecku czapkę
Zdrowie
Kiedy wkładać dziecku czapkę? I czy przewianie uszu to mit? [PEDIATRA WYJAŚNIA]
Małgorzata Wódz

Strefa okazji i inspiracji

REKLAMA