Organizm niemowlęcia jest bezbronny wobec wielu drobnoustrojów, dlatego potrzebuje wsparcia w postaci szczepień ochronnych. Pierwsze profilaktyczne zastrzyki maluszki otrzymują jeszcze w szpitalu. Pozostałe szczepienia rozpoczynają się od około 2. miesiąca życia.
Często rodzice zastanawiają się, czy nie jest to za wcześnie? Czy nie lepiej poczekać ze szczepieniami aż układ odporności nieco dojrzeje? Lekarze tłumaczą, że jest odwrotnie. To właśnie najmłodsze dzieci najbardziej wymagają ochrony w postaci szczepień. Ich przesuwanie na późniejszy wiek porównują do zapinania pasów w samochodzie wtedy, kiedy zjeżdża się z ruchliwej autostrady na spokojną ulicę. Największe ryzyko groźnych chorób zakaźnych czyha na malucha w pierwszych miesiącach i latach życia, dlatego ze szczepieniami lepiej nie zwlekać, tylko stosować je w zalecanym terminie.
Dzięki szczepieniom udało się istotnie zmniejszyć zapadalność na takie choroby zakaźne jak choćby odra, polio czy różyczka, które często dotykały dzieci. To także najskuteczniejsza ochrona przeciwko zakażeniom meningokokowym, których największe ryzyko jest u najmłodszych dzieci. Aż ¾ wszystkich chorych na inwazyjną chorobę meningokokową ma mniej niż 5 lat, przy czym najczęściej są to maluszki w pierwszym roku życia. Dlatego szczepienia przeciw meningokokom są zalecane już od ukończenia 2. miesiąca życia. W związku z tym, że najwięcej przypadków zakażeń w Polsce wywołują meningokoki typu B, to eksperci radzą, by w pierwszej kolejności szczepić przeciw temu typowi bakterii.
Obawy rodziców budzi także zagadnienie, czy tych szczepień, zwłaszcza w pierwszym roku życia malca, nie jest za dużo i czy przypadkiem nadmiar – zamiast pomóc – nie zaszkodzi. Badania kliniczne potwierdzają, że nowoczesne szczepionki, dzięki zastosowaniu nowych technologii, są bezpieczne i skuteczne. Nawet te, które chronią przed kilkoma chorobami, zawierają mniej antygenów niż ich starsze odpowiedniki. W preparacie znajdują się bowiem nie całe wirusy i bakterie, a ich oczyszczone fragmenty. Wytworzenie odporności wobec nich nie stanowi dla organizmu zdrowego dziecka dużego obciążenia.
Jeśli nie ma więc medycznych przeciwwskazań, podczas jednej wizyty szczepiennej możliwe jest podanie różnych szczepionek. Proces ten nazywa się koadministracją i jednym z krajów, w którym jest ona powszechna, jest Wielka Brytania. Większość szczepień jest darmowa a w związku z tym, że publiczna opieka zdrowotna (NHS) oferuje przede wszystkim skojarzone szczepienia, powszechne jest podanie kilku zastrzyków. Oznacza to mniej ukłuć a jednocześnie zapewniona jest szersza ochrona. Potwierdzają to dane zebrane we wrześniu 2019 roku podsumowujące stan zaszczepienia szczepionką wysokoskojarzoną 5 w 1 (przeciw błonicy, tężcowi, krztuścowi, poliomyelitis, Hib), pneumokokom, rotawirusom, meningokokom grupy B, meningokokom grupy C oraz grypie.
O potrzebie koadministracji szczepień, zwłaszcza w dobie pandemii COVID-19, mówią też epidemiolodzy i lekarze w Polsce. Podanie kilku zastrzyków na jednej wizycie zwiększa bowiem szanse na terminową realizację kalendarza, a z drugiej strony zmniejsza liczbę wizyt w poradni, a więc ryzyko zakażenia koronowirusem. Pandemia sprawiła, że szczepienia zalecane stały się jeszcze bardziej potrzebne. Nie tylko przeciwko częstym chorobom, jak np. grypa, ale również rzadszym, jak inwazyjna choroba meningokokowa. Pierwsze jej objawy przypominają przeziębienie, a rozwija się błyskawicznie i w ciągu zaledwie 24 godzin może doprowadzić do stanu zagrażającego zdrowiu, a nawet życiu.
Podając szczepienie zgodnie z wytycznymi, lub najwcześniej jak to możliwe (mogą nastąpić przesunięcia na skutek okoliczności zdrowotnych, np. silnej infekcji u maluszka lub transfuzji krwi po porodzie) zapewniamy małemu organizmowi ochronę. Bakterie czy wirusy mogą nas dopaść w każdym wieku. Tym bardziej w okresie niemowlęcym, kiedy nie potrafimy się bronić! A przejście choroby we wczesnym wieku wpływa na stan zdrowia przez całe życie. Przykładowo, poświnkowe zapalenie opon mózgowych może prowadzić do utraty słuchu. Przed wprowadzeniem powszechnych szczepień przeciwko śwince była to główna przyczyna nabytej głuchoty. Dziś na szczęście to się zmieniło, choć wciąż istnieją choroby zakaźne, które poważnie zagrażają najmłodszym.
Bardzo poważne są na przykład skutki inwazyjnej choroby meningokokowej. To powikłania dotyczące różnych narządów, jak choćby niewydolność nerek, ale również powikłania neurologiczne (głuchota, padaczka, niedowład) i psychiczne (trudności w nauce, zaburzenia koncentracji, opóźniony rozwój intelektualny).
Jak tłumaczy dr n. med. Alicja Karney z Fundacji Instytutu Matki i Dziecka (IMiD) w Warszawie:
Chcąc wykluczyć oraz zminimalizować ryzyko choroby i jej powikłań w tym także śmierci nie ma innej możliwości. Szczepienia są bowiem najbardziej optymalnym sposobem ochrony organizmu przed zakażeniami.
Dowiedz się więcej o meningokokach >>> Zaszczep Zdrowiem
Artykuł powstał w ramach współpracy przy kampanii „Wyprzedź meningokoki”
Sepsa, inaczej posocznica lub endotoksemia, nie jest jednostką chorobową – to zespół objawów towarzyszących silnemu zakażeniu ogólnemu organizmu. Najczęściej bakteryjnemu, rzadziej wirusowemu czy grzybiczemu. W wyniku tego zakażenia dochodzi do niewydolności wielu ważnych dla życia narządów takich, jak: nerki, wątroba, serce i płuca. Ciężka sepsa rozwija się bardzo gwałtownie i może doprowadzić do zgonu w ciągu kilku godzin. Jak się objawia sepsa? Sepsa rozwija się stopniowo – zanim dojdzie do zakażenia ogólnego organizmu, możemy mówić o stanie zapalnym. Z pojedynczymi (gorączka, obrzęk czy ból) organizm jest w stanie sobie poradzić, jednak gdy dochodzi do tzw. niewydolności wielonarządowej, ma z tym problem. Dlatego konsekwencją sepsy często jest zgon. Według szacunków Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), każdego roku z powodu sepsy umiera co najmniej 6-8 milionów osób. W Polsce to nawet 50 000 rocznie. W jednakowym stopniu zagrożenie może dotyczyć dorosłych, jak i dzieci. Dowiedz się więcej o meningokokach >>> Zaszczep Zdrowiem Jak dochodzi do zakażenia? Sepsa nie jest zakażeniem typowo szpitalnym, głównie dotyczącym osób dorosłych, w tym starszych. Nawet 80% przypadków zakażeń powodujących sepsę występuje w warunkach pozaszpitalnych! W takim przypadku najczęściej są to zakażenia pneumokokami, pałeczką hemofilną typu B oraz meningokokami. Te ostatnie są najgroźniejsze. Meningokoki wywołują inwazyjną chorobę meningokokową – w ponad 80% jej przypadków występuje sepsa i nawet w ciągu 24 godzin może dojść do śmierci pacjenta. Sepsa meningokokowa przebiega gwałtownie, grozi śmiercią lub kalectwem. Jak tłumaczy prof. dr hab. Andrzej Kübler z Uniwersyteckiego Szpitala Klinicznego we Wrocławiu: „Rozpoznanie sepsy jest trudne, bo nie ma swoistych wskaźników laboratoryjnych i oparte jest głównie na obserwacji...
Czynników ryzyka, które sprzyjają rozwojowi inwazyjnej choroby meningokokowej (ma postać sepsy lub sepsy z zapaleniem opon mózgowo-rdzeniowych) jest kilka: 1. Przebywanie w zamkniętych środowiskach Szacuje się, że około 10% społeczeństwa jest nosicielami meningokoków. Osoby te nie mają objawów choroby, ale mogą zakażać innych. Liczba nosicieli wzrasta znacząco (nawet do 80%!) w zamkniętych środowiskach, np. w żłobkach czy przedszkolach. Przenoszeniu się meningokoków między dziećmi w placówkach opiekuńczych sprzyja ich charakter – długie przebywanie w pomieszczeniu o dużym zagęszczeniu i bliski kontakt pomiędzy maluchami. A do zakażenia meningokokami dochodzi stosunkowo łatwo, bo drogą kropelkową, np. poprzez kaszel lub kichanie. 2. Wiek Na inwazyjną chorobę meningokokową może zachorować każdy, bez względu na wiek. Jednak najczęściej chorują dzieci do 5. roku życia, przy czym szczyt zachorowań przypada w 1. roku życia. Dzieje się tak, ponieważ maluchy w tym wieku mają jeszcze niedojrzały układ odpornościowy i ich organizm nie potrafi wytworzyć przeciwciał do walki z meningokokami. Co ważne, przechorowanie IChM przez małe dzieci nie daje im odporności, czyli nie chroni przed kolejnym zachorowaniem. Na przestrzeni ostatnich 5 lat najwyższa zapadalność na inwazyjną chorobę meningokokową była wśród dzieci do 5. roku życia. Przy czym najwięcej przypadków odnotowano u maluchów w pierwszym roku życia, w drugiej kolejności zaś u dzieci między 12 a 24 miesiącem życia – wynika z danych Krajowego Ośrodka Referencyjnego ds. Diagnostyki Bakteryjnych Zakażeń Ośrodkowego Układu Nerwowego (KOROUN). W 2019 roku najwyższa zapadalność na IChM wśród niemowląt była w województwie warmińsko-mazurskim, kujawsko-pomorskim, świętokrzyskim oraz mazowieckim. 3. Infekcje górnych dróg oddechowych W trakcie infekcji śluzówka nosa i gardła jest podrażniona...
Przeziębienie rozwija się powoli, a jego przebieg jest dużo łagodniejszy niż charakteryzująca się nagłym początkiem grypa. Jednak pod względem szybkości rozwoju i potencjalnych skutków niechlubnym liderem jest bez wątpienia Inwazyjna Choroba Meningokokowa (IChM), która przebiega najczęściej pod postacią sepsy i/lub sepsy z zapaleniem opon mózgowo-rdzeniowych . Od pojawienia się pierwszych objawów choroby do stanu zagrażającego zdrowiu i życiu może dojść w ciągu zaledwie 24 godzin. Przeziębienie, grypa czy meningokoki? Do zakażenia drobnoustrojami wywołującymi wymienione choroby dochodzi podobnie, czyli drogą kropelkową . Dzieje się tak dlatego, że zarówno wirusy przeziębienia i grypy, jak i meningokoki, które są bakteriami, zamieszkują błonę śluzową gardła i nosa człowieka. Wystarczy zatem kaszel lub kichnięcie, by doszło do rozpylenia mikrobów w powietrzu i zakażenia drugiej osoby. Może się to wydarzyć np. podczas jazdy w windzie, na zakupach w galerii handlowej, na lotnisku czy w przedszkolu, wszędzie tam, gdzie jest duże skupisko ludzi. Warto wiedzieć, że wirusy torują drogę bakteriom. Co to w praktyce oznacza? Banalna infekcja górnych dróg oddechowych zwiększa ryzyko wystąpienia IChM . Dlatego więcej przypadków zakażenia meningokokami występuje właśnie jesienią i zimą, kiedy łatwiej o przeziębienie. Na szczęście inwazyjna choroba meningokokowa występuje dużo rzadziej niż przeziębienie czy grypa – w 2018 roku zdiagnozowano w Polsce 200 przypadków IChM. Ale samo nosicielstwo jest już dużo częstsze. „Szacuje się, że ok. 10 proc. społeczeństwa jest nosicielami meningokoków, a w skupiskach dziecięcych, takich jak żłobki czy przedszkola, odsetek ten jest dużo wyższy” – tłumaczy dr Alicja Karney z Fundacji Instytutu Matki i Dziecka (IMiD) w Warszawie. Bakteria, która jest nieszkodliwa dla nosiciela, może u drugiej osoby wywołać chorobę....
