Pańska skórka od 2008 roku znajduje się na liście Mazowieckich Produktów Tradycyjnych. W kategorii produkty piekarnicze i cukiernicze jest jedynym produktem cukierniczym. Wyjaśniamy, z jakich powodów pańska skórka jest dla wielu jedyna w swoim rodzaju.
Spis treści:
Pańska skórka to prostokątny jasnoróżowy cukierek. To właśnie kolor zadecydował o nazwie tych słodyczy – jako że przypominał różany rumieniec na bladych policzkach panny. Dlatego też początkowo na cukierki te mówiono „panieńska skórka”. Pod właśnie taką nazwą widnieje ona w przedwojennym Słowniku warszawskim (czyli Słowniku Języka Polskiego pod red. J. Karłowicza, A. A. Kryńskiego i W. Niedźwieckiego wyd. w latach 1908 – 1927).
Subtelna barwa pańskiej skórki może być myląca, jeśli chodzi o jej smak i twardość. Jest to bowiem bardzo słodki i bardzo twardy frykas.
Do czego można porównać smak pańskiej skórki? Trudno powiedzieć. Według charakterystyki opracowanej przez Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi jest on „bardzo słodki, mleczny, lekko migdałowo-karmelowy, intensywny”. Osoby, które nie mają powodu, by darzyć pańską skórkę jakimkolwiek sentymentem, jej smak często określają jako „słodki i chemiczny”.
Gdzie jeszcze prócz przycmentarnych straganów można kupić pańską skórkę? Chociażby na warszawskiej Starówce lub innych miejscach, gdzie jesienią rozstawiane są stoiska z przysłowiowym „mydłem i powidłem”. Pańską skórkę często można dostać również na jesiennych odpustach i jarmarkach w podwarszawskich miejscowościach.
We wspomnianym wyżej Słowniku warszawskim znajdziemy informację, że pańska skórka najpierw sprzedawana była w… aptekach. W tabliczkach, jako lekarstwo mające pomagać na kaszel. Działanie łagodzące skutki kaszlu miał jeden ze składników pańskiej skórki – ślaz, czyli kwiat malwy.
Na początku XX wieku, prócz ślazu, w skład pańskiej skórki wchodziły: guma arabska, cukier, piana z białek i olejek z kwiatu pomarańczy. Składniki łączono, po czym formowano z nich tabliczki i suszono „w cieple umiarkowanym”.
Jeszcze przed wojną, pańska skórka zyskała ogromną popularność wśród dzieci i dorosłych jako słodki przysmak. Zaczęto też sprzedawać ją nie tylko w aptekach. Być może jednak to właśnie pierwotny, leczniczy charakter skórki pańskiej, sprawił, że jej sprzedaż uruchamiano zwłaszcza jesienią, gdy łatwo było o kaszel czy infekcję gardła?
Współcześnie prawo do produkcji pańskiej skórki ma zaledwie kilka cukierniczych manufaktur. Jak łatwo się domyślić, receptura stanowi tajemnicę handlową. Można przypuszczać, że – jak w przypadku innych produktów spożywczych – proces produkcyjny różni się od przedwojennego. Według raportu „Niematerialna Warszawa” produkcja pańskiej skórki odbywa się w manufakturach, bez specjalistycznych urządzeń oraz... bez oficjalnych pozwoleń. Sprzedawcy pańskiej skórki docierają do jej producentów indywidualnie, kupują przysmak w blokach, które należy pociąć lub nabywają skórkę już pociętą i zawiniętą w pergamin.
Pewni co do składników i kalorii możemy być jedynie, gdy sami przygotujemy pańską skórkę. Taka z cukru, octu, wody, soku malinowego i piany z białek, o wielkości zbliżonej do jednej sztuki „skórki” z przycmentarnego straganu – będzie miała ok. 100 kcal.
W sieci jest wiele przepisów na pańską skórkę, ale chyba jeszcze więcej negatywnych komentarzy od tych, którym domowa pańska skóra zupełnie się nie udała — okazuje się, że nie lada sztuką jest uzyskanie odpowiedniej twardości smakołyku. Poza tym, według wielu najlepiej smakuje nie w domu, a przed wejściem na cmentarz lub już po wizycie na grobach.
Czy pańską skórkę można podawać dziecku? To zależy od tego, jak bardzo ograniczamy cukier w diecie malucha. Rodzice, którzy nie podają swym dzieciom cukru pod żadną postacią – z pewnością nie zaproponują im bardzo słodkiej pańskiej skórki. Wiele też zależy od wieku dziecka – pańska skórka jest naprawdę twarda i trudno ją pogryźć. Zresztą podobnie jak szczypki (długie cukierki sprzedawane przy cmentarzach w województwie lubelskim) czy trupi miodek (zwany też tureckim miodkiem, kupowany chętnie na przełomie października i listopada w Krakowie i okolicach).
Źródła:
Pańska skórka, w: Słownik języka polskiego, red. J. Karłowicz, A. Kryński, W. Niedźwiedzki, t. 4, Warszawa 1900–1927,
E. Klekot, H. Schreiber: Niematerialna Warszawa. Tradycje, zwyczaje, praktyki we współmieście. Warszawa 2020,
K. Olchowy: Pańska skórka: obowiązkowy przysmak podczas Wszystkich Świętych, polki.pl [dostęp: 26.10.2022]
Pańska skórka, opis produktu wpisanego na Listę Mazowieckich Produktów tradycyjny w witrynie Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju wsi, www.gov.pl/rolnictwo/panskaskorka [dostęp: 26.10.2022],
Zobacz także:
W całej Polsce coraz częściej organizowane są Bale Wszystkich Świętych. Imprezy te cieszą się dużym uznaniem rodziców, którzy wolą swoje dzieci przebierać za osoby święte, zamiast za czarownice, szkielety i inne straszydła. Jest to odpowiedź kościoła katolickiego na halloweenowe zabawy. Spis treści: Jak przebrać dziecko na Bal Wszystkich Świętych: skąd wziąć strój? Stroje świętych dla dzieci: jak wykonać strój samemu? Stroje dla dzieci na Bal Wszystkich Świętych – nietypowe propozycje Jak przebrać dziecko na Bal Wszystkich Świętych: skąd wziąć strój? Przebrania świętych dla dzieci przydają się nie tylko jesienią, ale także w okresie Bożego Narodzenia, np. do jasełek w przedszkolu. Można je też wykorzystać podczas kolędowania czy karnawałowych zabaw. Warto przed zakupem stroju świętego zastanowić się, czy maluch będzie mógł go ponownie wykorzystać i wybrać takie przebranie, które może przydać się w przyszłości: np. Józefa, Maryi lub jednego z trzech króli. Oczywiście maluchy mogą się też przebrać za patrona swojego imienia, np. Michałek za św. Michała, Ania za św. Annę. Dobrym pomysłem będzie przebranie się za świętego czy błogosławionego, którego życie szczególnie zainspirowało dzieci. Trzeba więc przeczytać wspólnie informacje o danym świętym i znaleźć jakiś charakterystyczny rekwizyt czy atrybut, który będzie wyróżniał daną postać. Jeśli wybieracie się na Bal Wszystkich Świętych , warto wcześniej kupić lub własnoręcznie przygotować strój. W sklepach w październiku królują upiorne kreacje, a w pozostałe dni raczej bajkowe postaci, więc znalezienie przebrania świętego może nie być łatwym zadaniem. Ciekawe propozycje znajdziecie w sklepach internetowych, warto jednak zakupy zrobić wcześniej, by przesyłka zdążyła przyjść przed balem. Aby wam nieco...
Kult zmarłych jest obecny w każdej kulturze, chociaż sposób oddawania czci zmarłym może przybrać najróżniejsze formy. Czy wspominanie zmarłych zawsze jest związane z ciszą i zadumą? Poznaj historię i zwyczaje dnia Wszystkich Świętych. Wszystkich Świętych: tradycje w Polsce i na świecie W Polsce 1 listopada wiele osób (niezależnie od wyznania) udaje się na cmentarze, zapala znicze i wspomina zmarłych bliskich. Co ciekawe, zapalanie zniczy, świeczek czy światełek na grobach ma swoje przedchrześcijańskie korzenie – ogień jest symbolem życia i śmierci, a także łącznikiem z istotami pozaziemskimi. Jeszcze do XIX wieku na polskich wsiach istniała tradycja wypiekania specjalnych małych chlebków (zwanych powałkami lub heretyczkami), którymi obdarowywano żebraków i tzw. proszalnych dziadów – były to osoby siedzące zazwyczaj przed wejściem do kościoła lub na cmentarz. Wierzono, że obdarowywana osoba była pośrednikiem między światami, a jej modlitwa za duszę zmarłych miała większą moc. Obchodzono także dziady – wspólne biesiady i uroczystości, podczas których dusze zmarłych wracały na ziemię. Ich genezy dopatruje się w przedchrześcijańskich wierzeniach i obrzędach. Wszystkich Świętych: ciekawe zwyczaje W Polsce Romowie obchodzą dzień Wszystkich Świętych zupełnie inaczej niż Polacy. Zgodnie z romską tradycją zebrani przy grobach biesiadują, śpiewają pieśni, jedzą i wznoszą toasty za dusze zmarłych. W hiszpańskiej Katalonii , podczas fiesta Castañada , istnieje tradycja wypieku tzw. świętych kości (huesos de santo ), czyli smażonych na głębokim tłuszczu migdałowych ciasteczek. Dawniej wierzono, że zjedzenie „świętych kości” uwalnia duszę z czyśćca. Tuż przed Dia de los Muertos rdzenni Majowie zamieszkujący południowo-wschodni Meksyk, aby okazać cześć przodkom, wyciągają kości zmarłych z grobu, a...
Dzień Zaduszny związany jest z zadumą i skupieniem. Wszak w tym dniu, zgodnie z doktryną katolicką, wierni modlą się za dusze wszystkich zmarłych chrześcijan. W Zaduszki w parafiach odbywają się obchody liturgiczne mające na celu upamiętnienie tych, którzy odeszli. Dzień Zaduszny: czym jest i co oznacza? kiedy jest obchodzony? czym się różni od 1 listopada? czy idzie się do kościoła? czy obowiązuje post? Dzień Zaduszny: czym jest i co oznacza? Dzień Zaduszny jest dniem modlitw za dusze zmarłych (stąd nazwa: Zaduszki). Święto to zostało ustanowione w 998 roku przez św. Odilona, opata benedyktynów w Cluny we Francji i szybko zyskało popularność na terenach zarządzanych lub zamieszkałych przez katolików. W XIII wieku Dzień Zaduszny był powszechnym świętem w Kościele katolickim. Wato pamiętać, że początkowo katolickie Zaduszki miały pragmatyczny charakter. Wprowadzono je bowiem jako przeciwwagę dla pogańskich obrządków związanych z kultywowaniem pamięci po zmarłych przodkach, a obecnie genezę Dnia Wszystkich Zmarłych upatruje się w przedchrześcijańskich wierzeniach Słowian zachodnich, Celtów i German. Współcześnie Dzień Zaduszny łączy w sobie elementy katolickie (np. wiara w duszę, czyściec) oraz ludowe, pogańskie (np. wiara w duchy z zaświatów, czy w moc oczyszczająca ognia). Dzień Zaduszny: kiedy jest obchodzony? Zaduszki obchodzone są 2 listopada. W 2023 roku dzień ten wypada w czwartek. Dzień Zaduszny: czym się różni od 1 listopada? 1 listopada obchodzimy Dzień Wszystkich Świętych, a w zasadzie Uroczystość Wszystkich Świętych (łac. Sollemnitas Omnium Sanctorum ). W Kościele katolickim jest to dzień, w którym wspomina się wszystkie osoby zmarłe, nie tylko świętych i beatyfikowanych, które dostąpiły zbawienia i przebywają w niebie. Zgodnie z tradycją tego dnia odwiedza się...
