Tłuszcze trans przyczyniają się do rozwoju groźnych chorób – otyłości, miażdżycy czy nowotworów, dlatego nie powinniśmy ich jadać w nadmiarze. Z tego względu określono limit dotyczący maksymalnej ilości szkodliwych tłuszczów w produktach dostępnych na polskim rynku. Limit dotyczy tłuszczów trans dodawanych w sposób przemysłowy. Warto jednak wiedzieć, że niekorzystne dla naszego organizmu kwasy tłuszczowe występują również w żywości w formie naturalnej. Prof. dr hab. Krzysztof Krygier specjalista z zakresu nauki o tłuszczach, wyjaśnia, czym są tłuszcze trans, jakie ryzyko niosą dla naszego zdrowia i jakie produkty żywieniowe mogą być ich źródłem.
Prof. dr hab. Krzysztof Krygier specjalista z zakresu nauki o tłuszczach oraz dodatków do żywności i żywności specjalnej, profesor zwyczajny w zakresie technologii żywności i żywienia, były Kierownik Zakładu Technologii Tłuszczów i Koncentratów Żywności SGGW.
Tłuszcze trans to potoczna nazwa izomerów trans kwasów tłuszczowych. Stanowią one szczególny rodzaj nienasyconych kwasów tłuszczowych. Tłuszcze trans w diecie mogą pochodzić z dwóch źródeł:
Problem przemysłowo powstałych tłuszczów trans został już rozwiązany – podkreśla prof. Krzysztof Krygier. – Od 2 kwietnia 2021 w Unii Europejskiej, w tym w Polsce, obowiązuje rozporządzenie, które ogranicza zawartość izomerów trans kwasów tłuszczowych w żywności do maksymalnie 2 g na 100 g tłuszczu. To ilość całkowicie bezpieczna – deklaruje ekspert.
Po 2 kwietnia 2021 nie można wprowadzać do obrotu produktów, w których przekroczono ustalony limit 2 g na 100 g tłuszczu. Zdaniem prof. Krygiera także wcześniej nie był to już jednak duży problem, ponieważ izomery trans występowały w żywności rzadko, głównie w produktach ciastkarskich.
Jako przykład źródła tzw. przemysłowo powstałych tłuszczów trans bardzo często podawano margaryny. Producenci margaryn już kilkanaście lat temu zaczęli wycofywać z produkcji np. np. margaryn kubkowych tłuszcze częściowo uwodornione/utwardzone, będące źródłem tzw. tłuszczów trans – tłumaczy ekspert. – Natomiast od 2 kwietnia zostali do tego dodatkowo zobligowani prawnie. A to oznacza, że we współcześnie dostępnych na sklepowych półkach margarynach nie znajdziemy już tych szkodliwych tłuszczów.
Innym źródłem izomerów trans, oprócz tych, które powstawały w sposób przemysłowy, są naturalne izomery trans obecne w produktach pochodzących od zwierząt przeżuwających. Rozporządzenie dotyczące limitu izomerów trans nie obejmuje produktów odzwierzęcych, czyli np. mięsa, masła i nabiału – dlatego powinniśmy być świadomi ich obecności w tej kategorii żywności – podkreśla prof. Krygier.
Zdaniem eksperta dotychczasowe badania naukowe nie pozwalają jednoznacznie stwierdzić, czy kwasy tłuszczowe typu trans, które występują naturalnie w takich produktach jak: mleko, masło, sery, twaróg czy mięso, byłyby mniej szkodliwe od tych, które powstają w procesie przemysłowym. Jednak Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności (EFSA) zaleca, aby izomery trans kwasów tłuszczowych pochodzące z obu źródeł ograniczać do minimum.
Prof. Krygier zwraca też uwagę, że wciąż w różnego rodzaju publikacjach i artykułach możemy natknąć się na dramatyczne informacje o izomerach trans, które rzekomo mają występować praktycznie wszędzie. Prawda jest taka, że od 2 kwietnia 2021 roku zgodnie z obowiązującym prawem ich bezpieczny limit został uregulowany prawnie.
Zobacz też:
Tłuszcze nie tylko dostarczają energii, ale też m.in. umożliwiają przyswajanie niektórych witamin. W diecie mamy karmiącej z pewnością powinna się znaleźć właściwa ich ilość. Co dobrego jest w oliwie i olejach? Dostarczają energii, której mamie karmiącej piersią nie może zabraknąć, ale też potrzebnych do prawidłowego funkcjonowania organizmu składników, jak kwasy tłuszczowe i witaminy A, D, E i K. Pomagają też w ich przyswajaniu z innych produktów. O ich wartości decyduje skład kwasów tłuszczowych: nasyconych (niekorzystne) i nienasyconych (korzystne). Wśród tych ostatnich najcenniejsze to tzw. niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe (NNKT), zwłaszcza z rodziny omega-3. Ze wszystkich tłuszczów oleje roślinne mają najwięcej kwasów nienasyconych, a najmniej nasyconych. Zobacz też: Kwasy tłuszczowe omega-3 - gdzie jest ich najwięcej? Jaka oliwa jest najlepsza? Oliwa z oliwek jest bogata w jednonienasycone kwasy tłuszczowe i ma tylko 15% nasyconych kwasów tłuszczowych. Najwartościowsza jest ta z pierwszego tłoczenia na zimno ( extra virgin ). Oliwa ma specyficzny smak i zapach, który przechodzi do potraw. Nadaje się do smażenia, ale najwartościowsza jest jedzona na surowo. Jakie oleje wybierać? Oleje można wyprodukować z różnych roślin, np. soi, pestek słonecznika czy winogron, a także dyni czy sezamu. Oleje tłoczone na zimno nadają potrawom swój smak i zapach, rafinowane zaś nie (rafinacja usuwa z nich zanieczyszczenia, ale i pozbawia je naturalnego smaku, zapachu, części cennych składników). Bardzo wartościowy jest olej rzepakowy - zawiera najwięcej cennych kwasów omega-3. słonecznikowy – ma najwięcej witaminy E ze wszystkich olejów rzepakowy – uznawany za najzdrowszy, bo wśród olejów zawiera najmniej nienasyconych kwasów tłuszczowych, a najwięcej najcenniejszych omega-3. kukurydziany – otrzymuje się go z kiełków...
Tłuszcze, zarówno zdrowe, jak i niezdrowe, przenikają do pokarmu karmiącej piersią mamy. Dlatego warto dbać, by w jej diecie były tylko dobre tłuszcze, które służą rozwojowi karmionego piersią dziecka. Jakie tłuszcze są dobre? Dobre tłuszcze, a więc zawierające jedno- i wielonienasycone kwasy tłuszczowe (jak najmniej nasyconych). Najwięcej jest ich w olejach i oliwie z oliwek. Warto kupować oliwę i oleje dobrej jakości, bo takie zawierają najwięcej cennych składników, i jeść je na surowo, bo w wysokiej temperaturze (np. podczas gotowania, duszenia) tracą one niektóre składniki, m.in. witaminy. Nienasycone kwasy tłuszczowe w większych ilościach obecne są także w niektórych warzywach, np. awokado, tłustych rybach, np. łososiu, żółtku jaja, orzechach. Co cennego zawierają dobre tłuszcze? W zależności od rodzaju dostarczają różnych kwasów tłuszczowych i witamin rozpuszczalnych w tłuszczach (A, D, E i K). Obecność tłuszczu w potrawach pomaga też we wchłanianiu witamin np. z zielonych i pomarańczowych warzyw. Kwasy tłuszczowe biorą udział w procesie budowy komórek – są więc potrzebne w okresie szybkiego wzrostu – budują rdzeń kręgowy i mózg. Wpływają na stan skóry, wzrok, krzepliwość krwi i prawidłową pracę hormonów. Wielonienasycone kwasy tłuszczowe, w tym omega-3, a szczególnie kwas DHA , pomagają również w rozwoju intelektualnym dziecka. Jakich tłuszczów powinna unikać karmiąca mama? Przede wszystkim tłuszczów nasyconych, choć pewna ich ilość jest w diecie potrzebna. Są one jednak bardzo powszechne w żywności, więc w diecie zwykle ich nie brakuje, a najczęściej jest ich za dużo. Tłuszcze nasycone to przede wszystkim tłuszcze zwierzęce, a więc masło, tłuszcz obecny w mięsie, serze, mleku. Karmiąca mama powinna również unikać tłuszczów znajdujących się w produktach wysoko przetworzonych , czyli tzw. izomerów trans...
Dzieci kobiet, które uzupełniały w czasie ciąży dietę w kwasy omega-3 cechują się wyższym poziomem inteligencji, lepszą koncentracją i pamięcią, są też sprawniejsze ruchowo niż ich rówieśnicy, którzy nie otrzymywali kwasów omega-3 w życiu płodowym . Ile kwasów omega-3 powinna dziennie spożywać kobieta? Kwasy omega-3 są potrzebne do budowy nowych tkanek, zarówno u przyszłej mamy, jak i jej nienarodzonego dziecka. Ponieważ nie mogą być one syntetyzowane w organizmie człowieka, muszą być dostarczane wraz z pożywieniem. Dzienne zapotrzebowanie na te kwasy to 200-300 mg (według Zespołu Ekspertów Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego). Jednak w przypadku kobiet, których dieta jest uboga w te związki, konieczna jest suplementacja diety na poziomie 400-600 mg dziennie. Ważne! Szczególnie duże zapotrzebowanie na kwasy omega-3 występuje w III trymestrze ciąży . Wiąże się to z intensywnym rozwojem układu nerwowego u dziecka. Zobacz także: 7-dniowy jadłospis w ciąży Po co nam są kwasy omega-3? Wielonienasycony kwas tłuszczowy omega-3 – kwas dokozaheksaenowy (DHA) jest głównym materiałem budulcowym mózgu (kora mózgu w 60% składa się z kwasów DHA ). Kwasy tłuszczowe omega-3 poprawiają ukrwienie mózgu i usprawniają przepływ bodźców nerwowych między substancją szarą i białą. Związek ten korzystnie wpływa też na rozwój siatkówki oka dziecka, a także na prawidłowy przebieg ciąży . U kobiet, które spożywają odpowiednie ilości tych kwasów, rzadziej występuje stan przedrzucawkowy, przedwczesny poród i depresja poporodowa , zmniejsza się także ryzyko niskiej masy urodzeniowej dziecka oraz rozwoju alergii u dzieci w wieku późniejszym. Kwasy omega-3 zwiększają też odporność organizmu matki i dziecka. Przeciwdziałają arytmii, mają zdolność rozrzedzania krwi i uniemożliwiają przyklejanie się krwinek do uszkodzonych ścian...
