Egzamin ósmoklasisty 2023 z języka polskiego: co trzeba umieć, zakres materiału

Egzamin ósmoklasisty rozpocznie się 9 maja 2023 roku, o godzinie 9.00 testem z języka polskiego. Zastanawiasz się, czy na lekcjach języka polskiego była mowa o wszystkim, co będzie, a czego nie będzie na egzaminie ósmoklasisty? Sprawdź zakres materiału egzaminu zatwierdzony przez Centralną Komisję Egzaminacyjną (CKE).

Spis treści:

• Egzamin ósmoklasisty z języka polskiego 2023: co trzeba umieć? 
• Lektury na egzamin ósmoklasisty z języka polskiego, które trzeba znać
• Czego nie będzie na egzaminie ósmoklasisty z języka polskiego?

Egzamin ósmoklasisty z języka polskiego 2023: co trzeba umieć?

Zanim rozpocznie się egzamin ósmoklasisty z języka polskiego, trzeba poznać wymagania egzaminacyjne. Są one opublikowane przez CKE i dotyczą całego materiału omawianego na lekcjach języka polskiego.

Zakres materiału – kształcenie literackie i kulturowe

Ósmoklasista przed egzaminem z języka polskiego powinien wiedzieć:

• Co to jest epika, liryka i dramat (znać ich cechy i wskazać przykłady),
• Co to jest opowiadanie, baśń, legenda, tragedia, ballada, mit, fraszka, komedia (znać ich cechy i wskazać przykłady),
• Jaki jest morał bajki, przesłanie baśni,
• Jak omówić akcję, wyodrębnić wątki i wydarzenia utworu literackiego,
• Jak odróżniać fikcję literacką od rzeczywistości a realizm od fantastyki,
• Jak charakteryzować i oceniać postawy bohaterów,
• Jak odnieść sytuację bohaterów do własnych doświadczeń,
• Jak wyrazić swój stosunek do bohaterów,
• Jakie są elementy dramatu (co to jest: dialog, monolog, akt, scena, tekst główny, didaskalia),
• czym są środki stylistyczne, takie jak: przenośnia, porównanie, epitet, neologizm, symbol, alegoria, inwokacja, wyraz dźwiękonaśladowczy (i jakie są ich funkcje),
• Co to jest wers, zwrotka, rym, rytm i refren, czym różni się wiersz rymowany od białego (bez rymów),
• Co to jest komizm, jak go rozpoznać i jakie ma funkcje,
• Co to jest ironia, jak ją rozpoznać i jakie ma funkcje,
• Jak określić w utworach problematykę egzystencjalną i jak poddać ją refleksji,
• Jak nazwać swoje wrażenia, emocje wywołane przez lekturę,
• Jak dostrzec swoistość (wyjątkowość) artystyczną utworu,
• Jak wykorzystać odwołania do wartości uniwersalnych podczas interpretacji utworu,
• Jak wykorzystać wiedzę o historii i kulturze podczas interpretacji utworu.

Zakres materiału – odbiór tekstów kultury

Ósmoklasista przed egzaminem z języka polskiego powinien wiedzieć:

• Jak określić temat i główną myśl utworu,
• Jak wyszukać w tekście potrzebne informacje (odróżnia to, co ważne, od tego, co ma znaczenie drugorzędne),
• Jak wyszukać w tekście informacje podane bezpośrednio oraz ukryte między wierszami,
• Jak rozumieć tekst dosłownie oraz w znaczeniu przenośnym,
• Jak rozróżniać, co jest prawdą, a co fałszem,
• Co to jest: tytuł utworu, jego wstęp, rozwinięcie i zakończenie oraz akapity,
• Jak interpretować dzieła sztuki,
• Jak odróżnić tekst informacyjny od naukowego i literackiego,
• Co to jest wywiad i artykuł (oraz jakie mają cechy),
• Jak znaleźć w utworach współczesnych nawiązania do tradycji literackiej i kulturowej.

Zakres materiału – kształcenie językowe

Ósmoklasista przed egzaminem z języka polskiego powinien wiedzieć:

• Jak rozpoznać części mowy (czasownik, rzeczownik, przymiotnik, przysłówek, zaimek, liczebnik, przyimek spójnik),
• Jak rozpoznać w tekście formy przypadków oraz: przypadki, liczby, osoby, czasy i rodzaje gramatyczne,
• Jak rozpoznać części zdania (podmiot i orzeczenie, przydawka, dopełnienie, okolicznik),
• Jak odróżnić i poprawnie zapisać zdania: oznajmujące, rozkazujące i pytające,
• Jak przekształcić zdania pojedyncze w zdania złożone i odwrotnie, oraz jak przekształcić zdania w równoważniki zdań i odwrotnie,
• Jak rozpoznać wyraz podstawowy i pochodny, co  to jest podstawa słowotwórcza, formant, rodzina wyrazów, wyrazy pokrewne, rdzeń),
• Jak tworzyć wyrazy złożone,
• Co to są imiesłowy (tworzenie, odmiana, funkcje),
• Jak rozpoznać zdania: rozwinięte i nierozwinięte, złożone i pojedyncze,
• Jak odróżnić mowę zależną i niezależną (jak przekształcić mowę zależną w niezależną i odwrotnie).

Zakres materiału – zróżnicowanie języka

Ósmoklasista przed egzaminem z języka polskiego powinien wiedzieć:

• Czym różni się od siebie słownictwo narodowe i takie o ograniczonym zasięgu (np. słownictwo naukowe, kolokwializmy, archaizmy), znać ich funkcje,
• Jak rozpoznać nazwy osobowe i miejscowe, umieć odmieniać imiona, nazwiska, nazwy miejscowe, nazwy mieszkańców,
• Jak wzbogacane jest słownictwo,
• Jak odróżnić treść i znaczenie wyrazu,
• Co to jest styl (jak rozpoznać style: potoczny, artystyczny, naukowy, publicystyczny, urzędowy).

Zakres materiału – komunikacja językowa i kultura język

Ósmoklasista przed egzaminem z języka polskiego powinien wiedzieć:

• Na czym polega językowa grzeczność i jak stosować ją w wypowiedziach,
• Jak odróżnić normę językową wzorcową i użytkową,
• Co to jest błąd językowy,
• Jak posługiwać się formami językowymi oraz mimiką, postawą ciała, gestykulacją.

Zakres materiału – ortografia i interpunkcja

Ósmoklasista przed egzaminem z języka polskiego powinien wiedzieć:

• Jak zastosować obowiązujące zasady ortograficzne,
• Jak wykorzystać wiedzę o wymianie głosek w wyrazach pokrewnych i tematach fleksyjnych wyrazów odmiennych,
• Jak przytaczać cudze wypowiedzi z zastosowaniem znaków interpunkcyjnych,
• Jak wykorzystać wiedzę w różnicach zapisu ę i ą, spółgłosek twardych i miękkich, dźwięcznych i bezdźwięcznych,
• Jakie są zasady pisowni wyrazów nieodmiennych oraz pisowni „nie” z różnymi częściami mowy,
• Jakie są zasady pisowni nazw własnych i pospolitych,
• Jak poprawnie używać: kropki, przecinka, znaku zapytania, dwukropka, nawiasu, wykrzyknika, dwukropka, cudzysłowu.

Zakres materiału – elementy retoryki

Ósmoklasista przed egzaminem z języka polskiego powinien wiedzieć:

• Jak wykorzystać środki retoryczne i jak działają one na odbiorcę,
• Jak gromadzić i porządkować materiał potrzebny do stworzenia wypowiedzi, jak zredagować plan wypowiedzi (np. opowiadania, rozprawki),
• Jak stworzyć wypowiedź, zachowując właściwą kompozycję, spójność pomiędzy akapitami,
• Co to jest teza, hipoteza i argumenty (podczas pisania rozprawki i innych tekstów z wykorzystaniem argumentów),
• Czym różni się argument od przykładu,
• Jak zgadzać się lub polemizować z poglądami innych, jak uzasadniać własne zdanie,
• Jak rozpoznać manipulację i jakie są zasady etyki wypowiedzi.

Zakres materiału – mówienie i pisanie

Ósmoklasista przed egzaminem z języka polskiego powinien wiedzieć:

• Jak napisać spójny tekst nawiązujący do rzeczywistości i tekstów kultury,
• Jak napisać: zaproszenie, ogłoszenie, rozprawkę, opowiadanie z dialogiem, opis postaci, opis przedmiotu, opis krajobrazu, prostą notatkę,
• Jak skracać, streszczać, rozbudowywać, parafrazować cudzy tekst,
• Jak sformułować pytania do tekstu.

Lektury na egzamin ósmoklasisty z języka polskiego

Lektury, które z pewnością warto znać przed egzaminem ósmoklasisty z języka polskiego to:

• Ch. Dickens, Opowieść wigilijna
• A. Fredro, Zemsta
• J. Kochanowski, wybrane fraszki i treny (w tym treny VII i VIII)
• A. Kamiński, Kamienie na szaniec
• A. Mickiewicz, Reduta Ordona, Pan Tadeusz, Śmierć Pułkownika, Świtezianka, Dziady cz. II
• A. de Saint-Exupéry, Mały Książę
• H. Sienkiewicz, Quo vadis, Latarnik
• J. Słowacki, Balladyna
• Wiersze wybranych poetów

Czy wystarczy znać jedynie obowiązkowe lektury na egzamin ósmoklasisty? Nie. Do wykazania się wiedzą z zakresu znajomości tekstów kultury z pewnością przyda się również znajomość utworów z listy lektur uzupełniających. Może ona przydać się do napisania rozprawki oraz odpowiedzi na pytania dotyczące podania przykładów z literatury.

Czego nie będzie na egzaminie ósmoklasisty z języka polskiego

CKE nie podaje, czego nie będzie na egzaminie ósmoklasisty z języka polskiego. Dlatego można uznać, że na teście nie trzeba spodziewać się wyłącznie tego, czego nie ma w zakresie wymaganego materiału.

Wśród uczniów i nauczycieli polonistów trwają próby ustalenia tzw. „pewniaków” na egzaminie ósmoklasisty, które swym pojawieniem się miałyby wyeliminować inne zagadnienia i lektury niż typowane.

Źródło: CKE

Zobacz także:

• Egzamin ósmoklasisty: matematyka, zakres materiału
• Powtórzenie wiadomości z języka polskiego przed egzaminem ósmoklasisty
• Czy egzamin ósmoklasisty jest trudny?