Edukacja domowa, czyli nauczanie w domu przez cały rok szkolny i zdawanie egzaminów na koniec roku, może sprzyjać zdobywaniu wiedzy z pasją i zaangażowaniem, bo daje dziecku poczucie, że robi to dla siebie. Nie ma presji ocen, sprawdzianów, etc. Zdarza się, że rodzice decydują się na „zabranie dziecka ze szkoły”, gdy ma ono problemy – nie dogaduje się z kolegami, nie odnajduje się w systemie szkolnym, a stres związany ze sprawdzianami czy publicznymi wypowiedziami jest tak duży, że dziecko się blokuje. W takich sytuacjach edukacja domowa może być dobrym rozwiązaniem. Innym powodem rozpoczęcia edukacji domowej przez dziecko jest:
- świadomy sprzeciw rodziców wobec obecnego sposobu i programu nauczania,
- odmienny światopogląd rodziców, który uniemożliwia współpracę z gronem pedagogicznym,
- liczne podróże zawodowe, które uniemożliwiają dziecku uczestnictwo w zajęciach.
W związku z projektem ustawy Lex Czarnek 2.0 istnieje bardzo duże prawdopodobieństwo, że edukację domową w Polsce czekają wielkie zamiany.
Wyjaśniamy, jak wyglądają procedury dla uzyskania zgody na nauczanie domowe dziecka i co mówi o edukacji domowej podstawa prawna.
Spis treści:
- Edukacja domowa w Polsce – Lex Czarnek
- Edukacja domowa – co to jest?
- Edukacja domowa – jak zacząć?
- Nauczanie domowe – podstawa prawna
- Szkoła domowa – ile kosztuje?
- Edukacja domowa – materiały do nauki
- Edukacja domowa – zalety i wady
Edukacja domowa w Polsce – Lex Czarnek
25 października 2022 roku do sejmu wpłynął projekt ustawy Lex Czarnek 2.0, który jeśli zostanie przegłosowany w niezmienionej formie, może całkowicie zlikwidować nauczanie domowe w Polsce. Co wiadomo o planowanych zmianach?
- Przywrócona zostanie rejonizacja, co oznacza, że dzieci, w których miejscu zamieszkania nie ma szkół przyjaznych i umożliwiających nauczanie domowe, będą musiały zrezygnować z tej formy nauki.
- Szkoła musi dysponować miejscem, budynkiem, w którym pomieści wszystkich uczniów – do tej pory szkoły prowadzące zajęcia i konsultacje w formie zdalnej nie musiały spełniać takiego wymogu. Jest to dość problematyczne, ponieważ do warszawskiej szkoły w chmurze zapisanych jest około 10 tysięcy dzieci z całej Polski.
- Roczne egzaminy klasyfikacyjne będą się odbywać wyłącznie w siedzibie szkoły i pod nadzorem kuratorium – obecnie istnieje możliwość egzaminów zdalnych, bez obecności przedstawicieli z organów państwowych.
- W szkole nie może być więcej niż 50% dzieci pobierających edukację w formie nauczania domowego – obecnie większość szkół przyjaznych alternatywnej formie edukacji w całości lub prawie w całości oferuje nauczanie domowe.
- Rodzice i dzieci, którzy chcą zmienić system edukacji, będą to mogli zrobić tylko we wrześniu – obecnie nie istnieje limit czasowy.
Zgodnie z danymi Ministerstwa Edukacji i Nauki, w roku szkolnym 2020/2021 niemal 20 tys. uczniów i uczennic podejmuje naukę poza systemem szkolnictwa. Tendencja jest wzrostowa, dla porównania w 2019 roku z edukacji domowej korzystało zaledwie 12 230 dzieci.
Edukacja domowa – co to jest?
Szkoła domowa, czyli homeschooling to nauka bez pośrednictwa instytucji edukacyjnych. Szkoła powinna wspierać proces edukacji dziecka, jednak obowiązek ten spoczywa wtedy na rodzicach. Dzieci w trakcie edukacji w domu nie otrzymują ocen, jednak zdają egzaminy klasyfikacyjne z każdego przedmiotu po każdym półroczu lub po całym roku nauki. Po zdanym egzaminie otrzymują świadectwo i promocję do kolejnej klasy.
Uczeń korzystający z edukacji domowej (ED) musi być zapisany do konkretnej szkoły (której to dyrektor wydaje pozwolenie na edukację domową). Takie dzieci jednak:
- nie chodzą do szkoły,
- nie kontaktują się z nauczycielami,
- nie muszą prowadzić zeszytów i odrabiać prac domowych,
- nie mają także nakazu uczenia się w konkretnych godzinach.
W edukacji domowej dominuje elastyczność, dzięki której dziecko uczy się w najbardziej przyjazny dla siebie sposób. Na etapie szkoły podstawowej taka forma nauki wymaga dużego zaangażowania ze strony rodziców. Gdy uczeń jest starszy – stopniowo zaczyna uczyć się samodzielnie. Edukacja domowa jest możliwa również w szkole Montessori.
Nauczanie domowe – jak zacząć?
Każde dziecko w wieku 6-18 lat ma obowiązek nauki. Nauczanie domowe wiąże się z konkretnymi procedurami. By dziecko mogło rozpocząć naukę w domu, należy uzyskać zgodę dyrektora przedszkola lub szkoły. Jak wyglądają procedury załatwiania zgody na nauczanie domowe? Rodzic musi:
- Złożyć wniosek o zezwolenie na edukację domową (nie ma jednego uniwersalnego wzoru, zapytaj o szczegóły w sekretariacie szkoły lub przedszkola).
- Uzyskać opinię o dziecku z publicznej poradni psychologiczno-pedagogicznej.
- Napisać oświadczenie, w którym zadeklaruje, że zapewni dziecku odpowiednie warunki do realizacji podstawy programowej na danym etapie kształcenia.
- Zobowiązać się pisemnie do tego, że dziecko będzie przystępowało do rocznych egzaminów klasyfikacyjnych.
- Złożyć dokumenty u dyrektora przedszkola albo szkoły.
- Czekać na decyzję dyrektora – musi ją wydać w ciągu 30 dni kalendarzowych od złożenia podania.
Edukacja domowa – podstawa prawna
W Polsce istnieje obowiązek edukacji, a nie obowiązek „chodzenia do szkoły”. Zgodnie z art. 37 ustawy – Prawo oświatowe – obowiązek szkolny/nauki może być realizowany poza szkołą, w ramach tzw. edukacji domowej.
Poniżej zamieszczamy podstawę prawną nauczania domowego:
- Ustawa z dnia 14 grudnia 2016 r. – Prawo oświatowe (Dz. U. z 2021 r. poz. 1082 oraz z 2022 r. poz. 655, 1079, 1116, 1383, 1700, 1730 i 2089)
- Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 22 lutego 2019 r. w sprawie oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy w szkołach publicznych (Dz.U. 2019 poz. 373)
- Ustawa z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. z 2022 r. poz. 2000., z późn. zm.)
Szkoła domowa – ile kosztuje?
Nauczanie domowe jest bezpłatne. Koszty, które ponoszą rodzice, zależą od ich możliwości finansowych, a także chęci. Rodzice mogą (lecz nie muszą) zainwestować w pomoce naukowe dla dziecka, dodatkowe zajęcia, rozwijanie zainteresowań malucha, etc.
Edukacja domowa – materiały do nauki
Uczeń powinien mieć zapewniony dostęp do:
- podręczników, materiałów edukacyjnych i materiałów ćwiczeniowych,
- pomocy dydaktycznych służących realizacji podstawy programowej znajdujących się w zasobach szkoły (w porozumieniu z dyrektorem tej szkoły),
- udziału w konsultacjach umożliwiających przygotowanie do rocznych egzaminów klasyfikacyjnych.
Edukacja domowa: zalety i wady
Tak jak wszystko, edukacja domowa ma swoje mocne i słabe strony. Oto te najbardziej powszechne:
Zalety edukacji domowej:
- bezpieczna atmosfera,
- brak stresu u dziecka,
- rodzic w roli autorytetu,
- elastyczne godziny nauki,
- więcej wolnego czasu,
- rozbudzanie pasji do nauki,
- brak styczności z agresją i nieprzychylnością innych uczniów.
Wady edukacji domowej
- brak stałego kontaktu z rówieśnikami,
- konieczność zrezygnowania z pracy przez jednego z rodziców (zwłaszcza w pierwszych latach szkolnych),
- indywidualne zajęcia z nauczycielami są płatne,
- brak stałego rozwijania umiejętności interpersonalnych,
- brak systematyczności w nauce może spowodować zaległości.
Zobacz też: