Ciśnienie w ciąży: kiedy jest prawidłowe, a kiedy za niskie lub za wysokie?

Ciśnienie w ciąży może znacznie różnić się od tego, które kobieta miała wcześniej. U przyszłej mamy może pojawić się zarówno niedociśnienie, jak i nadciśnienie. Aby uniknąć problemów, lekarz kontroluje wartości ciśnienia tętniczego krwi na każdej wizycie. Podpowiadamy, kiedy są one za wysokie, a kiedy za niskie i o czym świadczy nieprawidłowe ciśnienie w trakcie ciąży.

Spis treści:

• Normy ciśnienia w ciąży
• Wpływ ciąży na ciśnienie tętnicze
• Niskie ciśnienie w ciąży
• Wysokie ciśnienie w ciąży

Normy ciśnienia w ciąży

Zwykle w pierwszych miesiącach ciąży ciśnienie krwi nieznacznie się obniża – o około 5-10 mm Hg między 12. i 26. tygodniem ciąży. Jest to spowodowane zmianami zachodzącymi w organizmie. Rosnące dziecko i powiększające się łożysko i macica potrzebują dodatkowej objętości krwi do odżywiania. Tętnice i żyły tracą elastyczność z powodu progesteronu, wskutek czego krew krąży nieco wolniej. Około 7. miesiąca ciąży ciśnienie krwi wraca do normy sprzed ciąży. Prawidłowe ciśnienie w ciąży powinno być niższe niż 140/90 mm Hg.

Wpływ ciąży na ciśnienie tętnicze

Dla niektórych kobiet cierpiących z powodu niskiego lub wysokiego ciśnienia ciąża okazuje się stanem błogosławionym również dlatego, że... doprowadza jego wartość na kilka miesięcy do normy. Trudno przewidzieć, jak zareaguje organizm. Aby wykluczyć ryzyko choroby, a w razie potrzeby podjąć leczenie, ciśnienie przyszłej mamy jest mierzone podczas każdej wizyty u lekarza prowadzącego ciążę.

U niektórych kobiet ciśnienie, zamiast spadać, rośnie ponad normę. Wyższa wartość ciśnienia skurczowego bądź rozkurczowego to nadciśnienie w ciąży, przy czym pomiar musi być wykonany co najmniej dwukrotnie w odstępie minimum sześciu godzin. Jeśli przyszła mama nie miała wcześniej nadciśnienia, to mówi się o nadciśnieniu indukowanym (wywoływanym) ciążą. Kobietę z takim problemem trzeba otoczyć opieką, ponieważ nadciśnienie może prowadzić do powikłań (m.in. do niedotlenienia dziecka). Jeżeli do nadciśnienia dołączy białkomocz, mówi się o stanie przedrzucawkowym. Jego najpoważniejszym powikłaniem mogą być drgawki przypominające atak padaczki (tzw. rzucawka ciążowa). Taki stan jest bardzo niebezpieczny!

Niskie ciśnienie w ciąży

O za niskim ciśnieniu tętniczym w ciąży można mówić, gdy wynosi ono mniej niż 90/60 mm Hg. Obniżone wartości mogą utrzymywać się stale lub pojawiać przy szybkiej zmianie pozycji, np. z leżącej na siedzącą, albo też przy dłuższym staniu. Krew gromadzi się wówczas w dolnej części ciała, odpływając od serca, co skutkuje nagłym spadkiem ciśnienia. Niskie ciśnienie krwi w ciąży może prowadzić do niedotlenienia mamy i dziecka. Skutkiem tego jest gorsze samopoczucie ciężarnej, a czasem także ryzyko, że dziecko nie będzie mogło dobrze się rozwijać – bo niskie ciśnienie krwi zmniejsza przepływ krwi przez łożysko.

Objawy niskiego ciśnienia krwi w ciąży

Przy lekkim spadku ciśnienia nie zauważysz niepokojących objawów. Taki stan to fizjologiczne niedociśnienie, które pojawia się na początku ciąży. Zwykle stwierdza je lekarz podczas wizyty kontrolnej. Niskie ciśnienie może powodować:

• osłabienie,
• senność,
• kłopoty z koncentracją,
• ciągłe zmęczenie,
• poranne nudności,
• szumy w uszach,
• zawroty i bóle głowy,
• zasłabnięcie.

Zemdlałaś, masz zaburzenia widzenia, tzw. mroczki przed oczami, czujesz duszność? Skontaktuj się z lekarzem. Powinien ustalić przyczynę niskiego ciśnienia krwi i powiedzieć ci, jak sobie z nim radzić. Jeśli czujesz, że robi ci się słabo, jak najszybciej usiądź – najlepiej na podłodze. Najgroźniejszym skutkiem zbyt niskiego ciśnienia krwi w ciąży są właśnie upadki i spowodowane nimi urazy.

Jak podnieść ciśnienie w ciąży?

Niskie ciśnienie w ciąży można próbować podwyższyć na różne sposoby. Ale pamiętaj, że zanim zaczniesz działać, powinnaś skonsultować się z lekarzem. W pokonaniu obniżonego ciśnienia krwi w ciąży może pomóc:

• picie przynajmniej 2-3 l płynów na dobę,
• unikanie obfitych posiłków,
• wysypianie się,
• ruch na świeżym powietrzu, gimnastyka i pływanie,
• unikanie dusznych, przegrzanych pomieszczeń,
• masaż szorstką myjką pod letnim prysznicem, począwszy od stóp w kierunku serca.

Porannym spadkom ciśnienia zapobiega spanie z lekko uniesioną górną częścią ciała. A ponieważ nie należy gwałtownie wstawać, warto wykorzystać okazję do... bezkarnego wylegiwania się w łóżku. Od czasu do czasu można sobie pozwolić na małą czarną kawę.

Zobacz także: Kawa w ciąży: bezpieczna ilość, skutki przedawkowania

Wysokie ciśnienie w ciąży

Wzrost ciśnienia w gabinecie lekarskim może być spowodowany szybkim marszem albo wspinaniem się na piętro w przychodni, a nawet tzw. efektem białego fartucha, czyli zdenerwowaniem z powodu wizyty kontrolnej u ginekologa. Niepokojący wynik zawsze należy sprawdzić po upływie kilkunastu minut.

Zobacz także: Jak stres wpływa na ciążę, płód i dziecko po narodzinach?

U około 5-10 proc. kobiet spodziewających się dziecka dochodzi do wzrostu ciśnienia. O chorobie mówi ciśnienie przekraczające 140/90 mm Hg. U kobiet, które normalnie mają obniżone ciśnienie, za przekroczenie normy przyjmuje się wzrost wartości skurczowej (tej pierwszej) o 30, a rozkurczowej (tej drugiej) o 15.

Nadciśnienie pojawia się po 20. tygodniu ciąży i jest nazywane gestozą lub zatruciem ciążowym (ta ostatnia nazwa była popularna dawniej). Wysokie ciśnienie w ciąży dotyka częściej te kobiety, które przed poczęciem cierpiały z powodu:

• wysokiego ciśnienia,
• cukrzycy,
• schorzeń nerek,
• schorzeń układu odpornościowego.

Ryzyko wzrasta, jeśli kobieta jest w ciąży po raz pierwszy lub spodziewa się bliźniaków albo wieloraczków. Przyczyny mogą tkwić także w genach. Gestoza miewa poważne konsekwencje i wymaga opieki lekarskiej.

Nadciśnienie i obrzęki

Nadciśnienie jest znacznie bardziej niebezpieczne niż niskie ciśnienie. Skutkiem nadciśnienia może być niedotlenienie dziecka lub zaburzenia w jego rozwoju, odklejenie łożyska czy przedwczesny poród. Konsekwencje zdrowotne może ponieść także ciężarna.

Zmianie ciśnienia mogą (choć nie muszą!) towarzyszyć obecność białka w moczu i ciążowa opuchlizna. Te ostatnie zdarzają się wielu ciężarnym, choć nie zawsze są groźne. Kiedy jednak nagle pojawia się kłopot ze zdjęciem obrączki, puchnie twarz i podbrzusze, obrzęki utrzymują się po nocnym odpoczynku, a do tego raptownie wzrasta waga, mimo że przyszła mama nie zajadała się słodyczami, należy niezwłocznie skonsultować się z lekarzem.

Zatrucie ciążowe, czyli gestoza

Po zdiagnozowaniu gestozy trzeba podjąć leczenie. W łagodniejszych przypadkach wystarcza zwolnienie z pracy zawodowej i domowej, dużo odpoczynku i leżenia, najlepiej na lewym boku, co poprawia przepływ krwi przez macicę. Konieczna jest kontrola ciśnienia dwa razy na dobę, a także baczna obserwacja rozwoju maleństwa, m.in. poprzez częstsze badanie USG. Czasami potrzebny okazuje się pobyt w szpitalu i leczenie farmakologiczne. Jest ono dobrane tak, by miało jak najmniejszy wpływ na dziecko.

Rzucawka ciążowa

Zaniedbanie terapii może doprowadzić do rzucawki ciążowej – skrajnej i niebezpiecznej postaci nadciśnienia. Rzucawka zdarza się przed porodem. Objawy zapowiadające rzucawkę to:

• bóle i zawroty głowy,
• mroczki przed oczami,
• nudności,
• kolkowy ból brzucha,
• utrata przytomności z atakiem drgawek przypominających padaczkę.

Wówczas niezbędne jest podanie tlenu i leków w kroplówce, a czasem przyspieszone rozwiązanie. Nadciśnienie wywołane ciążą zwykle ustępuje w ciągu kilku tygodni lub miesięcy od porodu.

Domowe sposoby na obniżenie ciśnienia

Nie każda przyszła mama o tym wie, ale czasami wystarczy zmodyfikować dietę w ciąży, by ciśnienie zaczęło wracać do normy. Nadciśnienie polega m.in. na zmniejszeniu ilości płynów w naczyniach krwionośnych, więc należy dbać o to, aby dużo pić. Ciężarna może pić tyle, ile ma ochotę. Powinna jednak unikać wody mineralnej z dużą zawartością sodu (Na). Sól należy ograniczyć, ale nie trzeba wyrzec się jej zupełnie. Warto zrezygnować m.in. z kostek rosołowych, chipsów i przypraw zawierających glutaminian sodu. Smak potraw można urozmaicić ziołami, np. rozmarynem, bazylią i czosnkiem (obniża ciśnienie!). Naturalne walory smakowe podkreśli gotowanie na parze i pieczenie na ruszcie.

Zobacz także:

• Co to jest cholestaza ciążowa?
• Problemy ze snem w ciąży: 10 rad, jak sobie z nimi poradzić
• Dolegliwości w ciąży: 8 typowych przypadłości w różnych trymestrach ciąży

Konsultacja merytoryczna

dr Jan Dobrowolski

Ginekolog, obecnie pracuje w Saint-Étienne we Francji