Podstawa programowa w przedszkolu 2023
Podstawa programowa obowiązująca w przedszkolu to dokument, który określa umiejętności, jakie dziecko powinno nabyć, zanim pójdzie do szkoły. Inaczej mówiąc, zawiera cele wychowania przedszkolnego. Podstawa programowa na rok 2023 opisuje proces edukacji dzieci, a także wspomagania ich rozwoju fizycznego, emocjonalnego, społecznego i poznawczego.
Małgorzata Sztylińska-Kaczyńska
Podstawa programowa w przedszkolu wyznacza główny cel całej edukacji przedszkolnej. To także zadania, które muszą być realizowane, by dzieci osiągnęły konkretne umiejętności przed pójściem do szkoły. Warto wiedzieć, jak powinno wyglądać wychowanie i nauczanie naszych przedszkolaków. Co zawiera podstawa programowa do przedszkola w 2023 roku? Znając zawartość podstawy, dowiesz się w jakim stopniu twój przedszkolak spełnia jej wymagania.
Spis treści:
- Podstawa programowa w przedszkolu 2023
- Podstawa programowa dostosowana do potrzeb dziecka
- Podstawa programowa w przedszkolu: umiejętności z 4 obszarów rozwojowych
4. Podstawa programowa w przedszkolu 2023: cały dokument MEN
Podstawa programowa do przedszkola obowiązująca w 2023 roku, to ta sama podstawa programowa edukacji przedszkolnej, która weszła w życie 1 września 2017 roku i obowiązuje do tej pory. Ostatnie zmiany, jakie zaszły w dokumencie to:
- zapis o przewadze zabawy nad tzw. zajęciami kierowanymi,
- podążanie za dzieckiem,
- konieczność obserwacji,
- indywidualizacja,
- wspieranie rozwoju dziecka.
To ostatnie ma się odbywać nie tylko podczas zorganizowanej zabawy czy zajęć, ale w czasie całego pobytu dziecka w przedszkolu, a więc dotyczy także spożywania posiłków, odpoczynku, uroczystości, wycieczek czy ubierania i rozbierania oraz samodzielnej zabawy.
Zgodnie z obowiązującą podstawą programową nie ma już też ścisłego podziału czasowego na zajęcia matematyczne, ruchowe, plastyczne, językowe, artystyczne, bo dziecko codziennie powinno się ruszać, śpiewać, rysować, biegać, bawić się, przebywać na świeżym powietrzu, odpoczywać czy używać swojej wyobraźni.
Uwaga. Podstawy programowej wychowania przedszkolnego nie należy mylić z programem wychowania przedszkolnego. Program zawiera treści podstawy, lecz może wykraczać również poza zapisy zawarte w podstawie.
We wskazaniach podstawy programowej do przedszkola pojawiają się również dwa ważne obszary rozwoju – emocjonalny i społeczny. Nie ma też ścisłych wskazówek dotyczących zakresu poznawania liter – edukacja ma być przystosowana do potrzeb i możliwości dziecka (choć wiadomo np., że dziecko oswaja się w przedszkolu z literami drukowanymi).
Ważne! Podstawa programowa 2023 zakłada, że jedno dziecko po zakończeniu edukacji przedszkolnej będzie znało wszystkie literki, a inne może ich rozpoznawać mniej. To sprawa indywidualna, nie wszystkie dzieci muszą znać cały alfabet w tym samym czasie. Dziecko ma uzyskać wsparcie w tzw. całościowym rozwoju i ma to mieć przebieg możliwie jak najbardziej naturalny.
W podstawie programowej do przedszkola zawarto więcej konkretnych wskazówek co do umiejętności, które maluchy powinny nabyć. Dotyczą one 4 obszarów rozwojowych:
- rozwoju fizycznego,
- rozwoju emocjonalnego,
- rozwoju społecznego,
- rozwoju poznawczego.
Na koniec wychowania przedszkolnego wg podstawy programowej dziecko powinno już:
- Zgłaszać potrzeby fizjologiczne, samodzielnie wykonywać podstawowe czynności higieniczne.
- Samodzielnie ubierać się i rozbierać, w tym zapinać guziki, wiązać sznurowadła.
- Samodzielnie jeść z użyciem sztućców, nakrywać do stołu i sprzątać po posiłku.
- Zgłaszać potrzebę ruchu, odpoczynku itp.
- Uczestniczyć w zabawach ruchowych, w tym rytmicznych, muzycznych, naśladowczych, z przyborami lub bez nich; wykonywać różne formy ruchu: bieżne, skoczne, z czworakowaniem, rzutne.
- Inicjować zabawy konstrukcyjne, majsterkować, budować, wykorzystując zabawki, materiały użytkowe, w tym materiał naturalny.
- Wykonywać czynności, takie jak: sprzątanie, pakowanie, trzymanie przedmiotów jedną ręką i oburącz, małych przedmiotów z wykorzystaniem odpowiednio ukształtowanych chwytów dłoni, używać chwytu pisarskiego podczas rysowania, kreślenia i pierwszych prób pisania.
- Wykonywać podstawowe ćwiczenia kształtujące nawyk utrzymania prawidłowej postawy ciała.
- Wykazywać sprawność ciała i koordynację w stopniu pozwalającym na rozpoczęcie systematycznej nauki czynności złożonych, takich jak czytanie i pisanie.
Dziecko na koniec wychowania przedszkolnego wg podstawy programowej powinno już:
- Rozpoznawać i nazywać podstawowe emocje, próbować radzić sobie z ich przeżywaniem.
- Szanować emocje swoje i innych osób.
- Przeżywać emocje w sposób umożliwiający mu adaptację w nowym otoczeniu, np. w nowej grupie dzieci, nowej grupie starszych dzieci, a także w nowej grupie dzieci i osób dorosłych.
- Przedstawiać swoje emocje i uczucia, używając charakterystycznych dla dziecka form wyrazu.
- Rozstawać się z rodzicami bez lęku, mając świadomość, że rozstanie takie bywa dłuższe lub krótsze.
- Rozróżniać emocje i uczucia przyjemne i nieprzyjemne, mieć świadomość, że odczuwają i przeżywają je wszyscy ludzie.
- Szukać wsparcia w sytuacjach trudnych dla niego emocjonalnie; wdrażać swoje własne strategie, wspierane przez osoby dorosłe lub rówieśników.
- Zauważać, że nie wszystkie przeżywane emocje i uczucia mogą być podstawą do podejmowania natychmiastowego działania, panować nad nieprzyjemną emocją, np. podczas czekania na własną kolej w zabawie lub innej sytuacji.
- Wczuwać się w emocje i uczucia osób z najbliższego otoczenia (empatia).
- Dostrzegać, że zwierzęta posiadają zdolność odczuwania, przejawiać w stosunku do nich życzliwość i troskę.
- Dostrzegać emocjonalną wartość otoczenia przyrodniczego jako źródła satysfakcji estetycznej.
Dziecko na koniec wychowania przedszkolnego wg podstawy programowej 2023 powinno już:
- Przejawiać poczucie własnej wartości jako osoby, wyrażać szacunek wobec innych osób i przestrzegając tych wartości, nawiązywać relacje rówieśnicze.
- Odczuwać i wyjaśniać swoją przynależność do rodziny, narodu, grupy przedszkolnej, grupy chłopców, grupy dziewczynek oraz innych grup, np. grupy teatralnej, grupy sportowej.
- Posługiwać się swoim imieniem, nazwiskiem, adresem.
- Używać zwrotów grzecznościowych podczas powitania, pożegnania, sytuacji wymagającej przeproszenia i przyjęcia konsekwencji swojego zachowania.
- Oceniać swoje zachowanie w kontekście podjętych czynności i zadań oraz przyjętych norm grupowych; przyjmować, respektować i tworzyć zasady zabawy w grupie, współdziałać z dziećmi w zabawie, pracach użytecznych, podczas odpoczynku.
- Nazywać i rozpoznawać wartości związane z umiejętnościami i zachowaniami społecznymi, np. szacunek do dzieci i dorosłych, szacunek do ojczyzny, życzliwość okazywana dzieciom i dorosłym – obowiązkowość, przyjaźń, radość.
- Respektować prawa i obowiązki swoje oraz innych osób, zwracając uwagę na ich indywidualne potrzeby.
- Obdarzać uwagą inne dzieci i osoby dorosłe.
- Komunikować się z dziećmi i osobami dorosłymi, wykorzystując komunikaty werbalne i pozawerbalne; wyrażać swoje oczekiwania społeczne wobec innego dziecka, grupy.
Dziecko na koniec wychowania przedszkolnego wg podstawy programowej powinno już:
- Wyrażać swoje rozumienie świata, zjawisk i rzeczy znajdujących się w bliskim otoczeniu za pomocą komunikatów pozawerbalnych: tańca, intencjonalnego ruchu, gestów, impresji plastycznych, technicznych, teatralnych, mimicznych, konstrukcji i modeli z tworzyw i materiału naturalnego.
- Wyrażać swoje rozumienie świata, zjawisk i rzeczy znajdujących się w bliskim otoczeniu za pomocą języka mówionego, posługiwać się językiem polskim w mowie zrozumiałej dla dzieci i osób dorosłych, mówić płynnie, wyraźnie, rytmicznie, poprawnie wypowiadać ciche i głośne dźwięki mowy, rozróżniać głoski na początku i końcu w wybranych prostych fonetycznie słowach.
- Odróżniać elementy świata fikcji od realnej rzeczywistości; byty rzeczywiste od medialnych, byty realistyczne od fikcyjnych.
- Rozpoznawać litery, którymi jest zainteresowane na skutek zabawy i spontanicznych odkryć, odczytywać krótkie wyrazy utworzone z poznanych liter w formie napisów drukowanych dotyczące treści znajdujących zastosowanie w codziennej aktywności.
- Odpowiadać na pytania, opowiadać o zdarzeniach z przedszkola, objaśniać kolejność zdarzeń w prostych historyjkach obrazkowych, układać historyjki obrazkowe, recytować wierszyki, układać i rozwiązywać zagadki.
- Wykonywać własne eksperymenty językowe, nadawać znaczenie czynnościom, nazywać je, tworzyć żarty językowe i sytuacyjne, uważnie słuchać i nadawać znaczenie swym doświadczeniom.
- Eksperymentować z rytmem, głosem, dźwiękami i ruchem, rozwijając swoją wyobraźnię muzyczną; słuchać, odtwarzać i tworzyć muzykę, śpiewać piosenki, poruszać się przy muzyce i do muzyki, dostrzegać zmiany charakteru muzyki, np. dynamiki, tempa i wysokości dźwięku oraz wyrażać ją ruchem, reagować na sygnały, muzykować z użyciem instrumentów oraz innych źródeł dźwięku; śpiewać piosenki dla dzieci oraz łatwe piosenki ludowe; chętnie uczestniczyć w zbiorowym muzykowaniu; wyrażać emocje i zjawiska pozamuzyczne różnymi środkami aktywności muzycznej; aktywnie słuchać muzyki; wykonywać lub rozpoznawać melodie, piosenki i pieśni, np. ważne dla wszystkich dzieci w przedszkolu, np. hymn przedszkola, charakterystyczne dla uroczystości narodowych (hymn narodowy), potrzebne do organizacji uroczystości np. piosenki na Dzień Babci i Dziadka, święta przedszkolaka (piosenki okazjonalne) i inne; w skupieniu słuchać muzyki.
- Wykonywać własne eksperymenty graficzne farbą, kredką, ołówkiem, mazakiem itp., tworzyć proste i złożone znaki, nadając im znaczenie, odkrywać w nich fragmenty wybranych liter, cyfr, kreślić wybrane litery i cyfry na gładkiej kartce papieru, wyjaśniać sposób powstania wykreślonych, narysowanych lub zapisanych kształtów, przetwarzać obraz ruchowy na graficzny i odwrotnie, samodzielnie planować ruch przed zapisaniem, np. znaku graficznego, litery i innych w przestrzeni sieci kwadratowej lub liniatury, określać kierunki i miejsca na kartce papieru.
- Czytać obrazy, wyodrębniać i nazywać ich elementy, nazywać symbole i znaki znajdujące się w otoczeniu, wyjaśniać ich znaczenie.
- Wymieniać nazwę swojego kraju i jego stolicy, rozpoznawać symbole narodowe (godło, flaga, hymn), nazywać wybrane symbole związane z regionami Polski ukryte w podaniach, przysłowiach, legendach, bajkach, np. o smoku wawelskim, orientować się, że Polska jest jednym z krajów Unii Europejskiej.
- Wyrażać ekspresję twórczą podczas czynności konstrukcyjnych i zabawy, zagospodarowywać przestrzeń, nadając znaczenie umieszczonym w niej przedmiotom, określać ich położenie, liczbę, kształt, wielkość, ciężar, porównywać przedmioty w swoim otoczeniu z uwagi na wybraną cechę.
- Klasyfikować przedmioty według: wielkości, kształtu, koloru, przeznaczenia, układać przedmioty w grupy, szeregi, rytmy, odtwarzać układy przedmiotów i tworzyć własne, nadając im znaczenie, rozróżniać podstawowe figury geometryczne (koło, kwadrat, trójkąt, prostokąt).
- Eksperymentować, szacować, przewidywać, dokonywać pomiaru długości przedmiotów, wykorzystując np. dłoń, stopę, but.
- Określać kierunki i ustalać położenie przedmiotów w stosunku do własnej osoby, a także w stosunku do innych przedmiotów, rozróżniać stronę lewą i prawą.
- Przeliczać elementy zbiorów w czasie zabawy, prac porządkowych, ćwiczeń i wykonywania innych czynności, posługiwać się liczebnikami głównymi i porządkowymi, rozpoznawać cyfry oznaczające liczby od 0 do 10, eksperymentować z tworzeniem kolejnych liczb, wykonywać dodawanie i odejmowanie w sytuacji użytkowej, liczyć obiekty, odróżniać liczenie błędne od poprawnego.
- Posługiwać się w zabawie i w trakcie wykonywania innych czynności pojęciami dotyczącymi następstwa czasu np. wczoraj, dzisiaj, jutro, rano, wieczorem, w tym nazwami pór roku, nazwami dni tygodnia i miesięcy.
- Rozpoznawać modele monet i banknotów o niskich nominałach, porządkować je, rozumieć, do czego służą pieniądze w gospodarstwie domowym.
- Posługiwać się pojęciami dotyczącymi zjawisk przyrodniczych, np. tęcza, deszcz, burza, opadanie liści z drzew, sezonowa wędrówka ptaków, kwitnienie drzew, zamarzanie wody, dotyczącymi życia zwierząt, roślin, ludzi w środowisku przyrodniczym, korzystania z dóbr przyrody, np. grzybów, owoców, ziół.
- Podejmować samodzielną aktywność poznawczą np. oglądanie książek, zagospodarowywanie przestrzeni własnymi pomysłami konstrukcyjnymi, korzystanie z nowoczesnej technologii itd.
- Wskazywać zawody wykonywane przez rodziców i osoby z najbliższego otoczenia, wyjaśniać, czym zajmuje się osoba wykonująca dany zawód.
- Rozumieć bardzo proste polecenia w języku obcym nowożytnym i reagować na nie; uczestniczyć w zabawach, np. muzycznych, ruchowych, plastycznych, konstrukcyjnych, teatralnych; używać wyrazów i zwrotów mających znaczenie dla danej zabawy lub innych podejmowanych czynności; powtarzać rymowanki i proste wierszyki, śpiewać piosenki w grupie; rozumieć ogólny sens krótkich historyjek opowiadanych lub czytanych, gdy są wspierane np. obrazkami, rekwizytami, ruchem, mimiką, gestami.
- Reagować na proste polecenie w języku mniejszości narodowej lub etnicznej, używać wyrazów i zwrotów mających znaczenie w zabawie i innych podejmowanych czynnościach: powtarzać rymowanki i proste wierszyki, śpiewać piosenki; rozumieć ogólny sens krótkich historyjek opowiadanych lub czytanych wspieranych np. obrazkiem, rekwizytem, gestem; znać godło (symbol) swojej wspólnoty narodowej lub etnicznej.
- Reagować na proste polecenie w języku regionalnym – kaszubskim, używać wyrazów i zwrotów mających znaczenie w zabawie i innych podejmowanych czynnościach: powtarzać rymowanki i proste wierszyki, śpiewać piosenki; rozumieć ogólny sens krótkich historyjek opowiadanych lub czytanych wspieranych np. obrazkiem, rekwizytem, gestem, znać godło (symbol) swojej wspólnoty regionalnej – kaszubskiej.
Oryginalny dokument Ministerstwa Edukacji Narodowej dotyczący edukacji przedszkolnej można przejrzeć i przeczytać tutaj: Podstawa Programowa Wychowania Przedszkolnego dla Przedszkoli, Oddziałów Przedszkolnych w Szkołach Podstawowych oraz innych form wychowania przedszkolnego.
Zobacz także:
