Co to jest metafora?
Adobe Stock
Język polski

Metafora: co to jest, rodzaje, przykłady

Metafora (przenośnia) to językowy środek stylistyczny, który najczęściej kojarzy się z poezją. Jednak mało kto zdaje sobie sprawę, że przenośni używamy przede wszystkim w języku potocznym. Czy wiesz, w jakim celu używa się metafor?

Metafora to językowy środek stylistyczny, krótkie wyrażenie, które można odczytywać na wiele sposobów. Chociaż głównie kojarzona jest z poezją, występuje we wszystkich gatunkach literackich, a także języku publicystycznym i potocznym. Sprawdź, czym jest metafora i jakie są jej najpopularniejsze przykłady.

Metafora: definicja

Zgodnie z definicją Słownika Języka Polskiego metafora to „figura stylistyczna polegająca na nietypowym połączeniu wyrazów, dzięki któremu przynajmniej jeden z nich uzyskuje nowe znaczenie”. Encyklopedia PWN definiuje metaforę jako „zespół słów, w których znaczenie jednych zostaje przeniesione na znaczenie pozostałych słów, na zasadzie dostrzeżonego między nimi, mniej lub bardziej odległego pokrewieństwa”.

W praktyce oznacza to, że metafora jest takim połączeniem słów, które mają nowe znaczenie, i które jest zupełnie inne niż to, które wynika z dosłownego odczytania zestawionych wyrazów np. na pytanie: „Czym przyjechałeś?”, ktoś może odpowiedzieć, używając metafory: „Jestem samochodem”.

Metafora a porównanie

Metafora nazywana jest również porównaniem. Jednak zdaniem językoznawców te figury retoryczne, choć podobne, nie są tożsame. Można przyjąć, że każde porównanie (np. gorąco jak w piecu, uparty jak osioł) jest metaforą, jednak nie każda metafora jest porównaniem. Metafora może być bardziej abstrakcyjna, a w porównaniu zawsze człony, czy zespoły słów połączone są wyrazami lub wyrażeniami: jak, jakby, jak gdyby, na kształt, niby, podobny, na podobieństwo, itp.

W jakim celu używa się metafor?

Metafora ma na celu:

  • wywołanie określonych skojarzeń i emocji u odbiorcy, np. miała oczy jak gwiazdy;
  • opisanie danego zjawiska, rzeczy, osoby, czynności w taki sposób, aby uwypuklić i lepiej zobrazować cechy, np. głucha cisza;
  • wyjaśnienie i ułatwienie zrozumienia – najczęściej odwołuje się do znanych nam zjawisk, sytuacji, przedmiotów lub osób, jednak jej użycie może także: zaskakiwać, intrygować, bawić, a nawet poszerzać perspektywę, np. ta powierzania jest szorstka jak kora drzewa.

Rodzaje metafor

Metafora to bardzo szerokie określenie różnego rodzaju figur stylistycznych. Inne, bardziej precyzyjne i węższe znaczeniowo rodzaje metafor to:

  • animizacja – ożywienie przedmiotów lub pojęć abstrakcyjnych, np. ślepy traf, głucha cisza, zezowate szczęście;
  • hiperbola – wyolbrzymienie, np. morze łez, cudowna kraina, jaśniejsze niż słońce, uczciwy zbrodniarz;
  • metonimia – skrócenie jakiegoś wyrażenia, np. „jestem rowerem” zamiast „przyjechałem rowerem”, „czytam Mickiewicza” zamiast „czytam utwory Mickiewicza”;
  • personifikacja (uosobienie) – nadanie przedmiotom lub zwierzętom cech ludzkich, np. koń by się uśmiał, sala zamarła, płynące chmury, wstające słońce;
  • katachreza – przenośnia obierana często jako nadużycie językowe, zazwyczaj utworzona dzięki odległym skojarzeniom, np. ucho od filiżanki, gałąź rodu, oczko w pończosze;
  • peryfraza – kilka wyrazów określających jeden podmiot lub czynność, np. „wyrzucić z pamięci” zamiast „zapomnieć”, „cztery ściany” zamiast „dom”, „metalowe kraty” zamiast „więzienie”;
  • synekdocha – wyrażenie wskazujące na jakieś zjawisko przez użycie nazwy innego zjawiska np. „pan władza” zamiast „policjant”, „płótno” zamiast „obraz”, „Polska wygrała” zamiast „reprezentacja Polski wygrała”;
  • synestezja – przypisanie wrażeń właściwych jednemu zmysłowi innemu, np. barwa dźwięku, kwaśny zapach, kielich goryczy.

Metafora: przykłady

Na co dzień bardzo często posługujemy się metaforami potocznymi, często nawet nie zdając sobie z tego sprawy. Najbardziej znane i popularne to:

  • bieg wydarzeń
  • być na dnie
  • być w siódmym niebie.
  • chłonny umysł
  • czas przecieka przez palce
  • czas przecieka przez palce
  • czas to pieniądz
  • czuć się uskrzydlonym
  • dla mnie to pestka
  • dobre serce
  • głowa do góry
  • głucha cisza,
  • gorący spór
  • guzik mnie to obchodzi
  • komuś się pali
  • mieć doła
  • mieć obniżoną formę
  • mieć poślizg
  • mierzyć wysoko.
  • motyle w brzuchu
  • nie móc się podnieść
  • niebo w gębie
  • od ust sobie odejąć
  • oszczędzamy czas
  • piorunujące spojrzenie
  • pleść trzy po trzy
  • przebić głową mur
  • rachunek sumienia
  • serce z kamienia
  • spłukać się
  • spuścić nos na kwintę
  • szalony dzień
  • tęga głowa
  • trwonić czas
  • uśmiech losu
  • winny jak ocet
  • wstęga rzeki
  • wypiłam kubek mleka
  • złote serce
  • zwariowany dzień
  • źródło dochodów.

Metafora poetycka może być również formą ekspresji artystycznej, występuje we wszystkich tekstach literackich.

Zobacz także: 

Redakcja poleca

REKLAMA
Nasze akcje
częste oddawanie moczu u dziecka
Zakupy
Szukasz najlepszego nocnika dla dziecka? Sprawdź nasz ranking!
Współpraca reklamowa
Kobieta czyta książkę
Zakupy
Tej książce ufają miliony rodziców! Czy masz ją na półce?
Współpraca reklamowa
łojotokowe zapalenie skóry
Pielęgnacja
Test zakończony sukcesem! 99% osób poleca te kosmetyki
Współpraca reklamowa
Polecamy
Porady
Ile dać na Chrzest?
Święta i uroczystości
Ile dać na chrzest w 2024 roku? (ile od dziadków a ile od chrzestnej, chrzestnego i gości) 
Luiza Słuszniak
wierszyki o wiośnie
Gry i zabawy
Wiersze o wiośnie: piękne utwory znanych poetów i krótkie rymowanki dla dzieci
Ewa Janczak-Cwil
cytaty na komunię
Cytaty i przysłowia
Cytaty na komunię świętą: piękne i mądre, Jana Pawła ll, cytaty z Biblii
Joanna Biegaj
Rocznica Komunii Świętej – prezenty
Święta i uroczystości
Rocznica Komunii świętej – co z tortem i prezentami? I czy udział w rocznicy komunii jest obowiązkowy? 
Małgorzata Sztylińska-Kaczyńska
5 dni opieki na dziecko
Prawo i finanse
5 dni opieki nad dzieckiem: od kiedy, ile płatne? Przepisy 2024
Joanna Biegaj
ospa u dziecka a wychodzenie na dwór
Zdrowie
Ospa u dziecka a wychodzenie na dwór: jak długo będziecie w domu? Czy podczas ospy można wychodzić?
Milena Oszczepalińska
chłopiec, dziecko, krzyk, złość
Wychowanie
Agresywne dziecko w przedszkolu: co robić, gdzie zgłosić?
Magdalena Drab
Cytaty na chrzest
Cytaty i przysłowia
Cytaty na chrzest: piękne sentencje i złote myśli z okazji chrzcin
Milena Oszczepalińska
Szkoła w Chmurze: kto może z niej skorzystać?
Edukacja
Szkoła w Chmurze: na czym polega, czy jest legalna i kto może z niej skorzystać?
Małgorzata Sztylińska-Kaczyńska
jak ubierać niemowlę na spacer wiosną
Pielęgnacja
Jak ubierać niemowlę wiosną: w kwietniu, w maju i przy 20 stopniach [LISTA UBRANEK]
Magdalena Drab
Przedszkolaki powinny się bawić, a nie ciągle uczyć
Edukacja
Przedszkolaki coraz częściej potrafią czytać i pisać, ale mają zaburzenia sensoryczne. Gdzie tkwi błąd?
Milena Oszczepalińska
dziecko ciągle choruje
Zdrowie
Dziecko ciągle choruje: nawracające zapalenie oskrzeli i infekcje gardła [CO ROBIĆ?]
Magdalena Drab
Pełne szpitale RSV
Aktualności
Lekarz mówi wprost: dziecko z RSV i z dusznością umrze, jeśli nie trafi do szpitala
Ewa Janczak-Cwil
wpływ telewizji na rozwój dziecka
Wychowanie
Wpływ telewizji na rozwój dziecka – negatywne i pozytywne skutki oglądania telewizji
Aneta Grinberg
morfologia u dzieci
Zdrowie
Morfologia u dzieci – jak czytać wyniki krwi [NORMY]
Ewa Janczak-Cwil
znieczulenie podpajęczynówkowe
Poród naturalny
Znieczulenie podpajęczynówkowe najczęściej stosowane podczas cesarskiego cięcia [zalety i wady]
Agnieszka Majchrzak
Urlop ojcowski
Prawo i finanse
Urlop ojcowski 2024: ile dni i ile płatny? Dokumenty i wniosek o urlop dla ojca
Magdalena Drab
kiedy wkładać dziecku czapkę
Zdrowie
Kiedy wkładać dziecku czapkę? I czy przewianie uszu to mit? [PEDIATRA WYJAŚNIA]
Małgorzata Wódz

Strefa okazji i inspiracji

REKLAMA