Egzamin ósmoklasisty 2023 z języka polskiego: co trzeba umieć, zakres materiału
Egzamin ósmoklasisty 2023 coraz bliżej. Co trzeba umieć, by zaliczyć egzamin z języka polskiego? CKE nie robi z tego żadnej tajemnicy. Sprawdź, jaki zakres materiału obowiązuje na egzaminie ósmoklasisty z języka polskiego w 2023 roku.
Egzamin ósmoklasisty rozpocznie się 9 maja 2023 roku, o godzinie 9.00 testem z języka polskiego. Zastanawiasz się, czy na lekcjach języka polskiego była mowa o wszystkim, co będzie, a czego nie będzie na egzaminie ósmoklasisty? Sprawdź zakres materiału egzaminu zatwierdzony przez Centralną Komisję Egzaminacyjną (CKE).
Spis treści:
- Egzamin ósmoklasisty z języka polskiego 2023: co trzeba umieć?
- Lektury na egzamin ósmoklasisty z języka polskiego, które trzeba znać
- Czego nie będzie na egzaminie ósmoklasisty z języka polskiego?
Egzamin ósmoklasisty z języka polskiego 2023: co trzeba umieć?
Zanim rozpocznie się egzamin ósmoklasisty z języka polskiego, trzeba poznać wymagania egzaminacyjne. Są one opublikowane przez CKE i dotyczą całego materiału omawianego na lekcjach języka polskiego.
Zakres materiału – kształcenie literackie i kulturowe
Ósmoklasista przed egzaminem z języka polskiego powinien wiedzieć:
- Co to jest epika, liryka i dramat (znać ich cechy i wskazać przykłady),
- Co to jest opowiadanie, baśń, legenda, tragedia, ballada, mit, fraszka, komedia (znać ich cechy i wskazać przykłady),
- Jaki jest morał bajki, przesłanie baśni,
- Jak omówić akcję, wyodrębnić wątki i wydarzenia utworu literackiego,
- Jak odróżniać fikcję literacką od rzeczywistości a realizm od fantastyki,
- Jak charakteryzować i oceniać postawy bohaterów,
- Jak odnieść sytuację bohaterów do własnych doświadczeń,
- Jak wyrazić swój stosunek do bohaterów,
- Jakie są elementy dramatu (co to jest: dialog, monolog, akt, scena, tekst główny, didaskalia),
- czym są środki stylistyczne, takie jak: przenośnia, porównanie, epitet, neologizm, symbol, alegoria, inwokacja, wyraz dźwiękonaśladowczy (i jakie są ich funkcje),
- Co to jest wers, zwrotka, rym, rytm i refren, czym różni się wiersz rymowany od białego (bez rymów),
- Co to jest komizm, jak go rozpoznać i jakie ma funkcje,
- Co to jest ironia, jak ją rozpoznać i jakie ma funkcje,
- Jak określić w utworach problematykę egzystencjalną i jak poddać ją refleksji,
- Jak nazwać swoje wrażenia, emocje wywołane przez lekturę,
- Jak dostrzec swoistość (wyjątkowość) artystyczną utworu,
- Jak wykorzystać odwołania do wartości uniwersalnych podczas interpretacji utworu,
- Jak wykorzystać wiedzę o historii i kulturze podczas interpretacji utworu.
Zakres materiału – odbiór tekstów kultury
Ósmoklasista przed egzaminem z języka polskiego powinien wiedzieć:
- Jak określić temat i główną myśl utworu,
- Jak wyszukać w tekście potrzebne informacje (odróżnia to, co ważne, od tego, co ma znaczenie drugorzędne),
- Jak wyszukać w tekście informacje podane bezpośrednio oraz ukryte między wierszami,
- Jak rozumieć tekst dosłownie oraz w znaczeniu przenośnym,
- Jak rozróżniać, co jest prawdą, a co fałszem,
- Co to jest: tytuł utworu, jego wstęp, rozwinięcie i zakończenie oraz akapity,
- Jak interpretować dzieła sztuki,
- Jak odróżnić tekst informacyjny od naukowego i literackiego,
- Co to jest wywiad i artykuł (oraz jakie mają cechy),
- Jak znaleźć w utworach współczesnych nawiązania do tradycji literackiej i kulturowej.
Zakres materiału – kształcenie językowe
Ósmoklasista przed egzaminem z języka polskiego powinien wiedzieć:
- Jak rozpoznać części mowy (czasownik, rzeczownik, przymiotnik, przysłówek, zaimek, liczebnik, przyimek spójnik),
- Jak rozpoznać w tekście formy przypadków oraz: przypadki, liczby, osoby, czasy i rodzaje gramatyczne,
- Jak rozpoznać części zdania (podmiot i orzeczenie, przydawka, dopełnienie, okolicznik),
- Jak odróżnić i poprawnie zapisać zdania: oznajmujące, rozkazujące i pytające,
- Jak przekształcić zdania pojedyncze w zdania złożone i odwrotnie, oraz jak przekształcić zdania w równoważniki zdań i odwrotnie,
- Jak rozpoznać wyraz podstawowy i pochodny, co to jest podstawa słowotwórcza, formant, rodzina wyrazów, wyrazy pokrewne, rdzeń),
- Jak tworzyć wyrazy złożone,
- Co to są imiesłowy (tworzenie, odmiana, funkcje),
- Jak rozpoznać zdania: rozwinięte i nierozwinięte, złożone i pojedyncze,
- Jak odróżnić mowę zależną i niezależną (jak przekształcić mowę zależną w niezależną i odwrotnie).
Zakres materiału – zróżnicowanie języka
Ósmoklasista przed egzaminem z języka polskiego powinien wiedzieć:
- Czym różni się od siebie słownictwo narodowe i takie o ograniczonym zasięgu (np. słownictwo naukowe, kolokwializmy, archaizmy), znać ich funkcje,
- Jak rozpoznać nazwy osobowe i miejscowe, umieć odmieniać imiona, nazwiska, nazwy miejscowe, nazwy mieszkańców,
- Jak wzbogacane jest słownictwo,
- Jak odróżnić treść i znaczenie wyrazu,
- Co to jest styl (jak rozpoznać style: potoczny, artystyczny, naukowy, publicystyczny, urzędowy).
Zakres materiału – komunikacja językowa i kultura język
Ósmoklasista przed egzaminem z języka polskiego powinien wiedzieć:
- Na czym polega językowa grzeczność i jak stosować ją w wypowiedziach,
- Jak odróżnić normę językową wzorcową i użytkową,
- Co to jest błąd językowy,
- Jak posługiwać się formami językowymi oraz mimiką, postawą ciała, gestykulacją.
Zakres materiału – ortografia i interpunkcja
Ósmoklasista przed egzaminem z języka polskiego powinien wiedzieć:
- Jak zastosować obowiązujące zasady ortograficzne,
- Jak wykorzystać wiedzę o wymianie głosek w wyrazach pokrewnych i tematach fleksyjnych wyrazów odmiennych,
- Jak przytaczać cudze wypowiedzi z zastosowaniem znaków interpunkcyjnych,
- Jak wykorzystać wiedzę w różnicach zapisu ę i ą, spółgłosek twardych i miękkich, dźwięcznych i bezdźwięcznych,
- Jakie są zasady pisowni wyrazów nieodmiennych oraz pisowni „nie” z różnymi częściami mowy,
- Jakie są zasady pisowni nazw własnych i pospolitych,
- Jak poprawnie używać: kropki, przecinka, znaku zapytania, dwukropka, nawiasu, wykrzyknika, dwukropka, cudzysłowu.
Zakres materiału – elementy retoryki
Ósmoklasista przed egzaminem z języka polskiego powinien wiedzieć:
- Jak wykorzystać środki retoryczne i jak działają one na odbiorcę,
- Jak gromadzić i porządkować materiał potrzebny do stworzenia wypowiedzi, jak zredagować plan wypowiedzi (np. opowiadania, rozprawki),
- Jak stworzyć wypowiedź, zachowując właściwą kompozycję, spójność pomiędzy akapitami,
- Co to jest teza, hipoteza i argumenty (podczas pisania rozprawki i innych tekstów z wykorzystaniem argumentów),
- Czym różni się argument od przykładu,
- Jak zgadzać się lub polemizować z poglądami innych, jak uzasadniać własne zdanie,
- Jak rozpoznać manipulację i jakie są zasady etyki wypowiedzi.
Zakres materiału – mówienie i pisanie
Ósmoklasista przed egzaminem z języka polskiego powinien wiedzieć:
- Jak napisać spójny tekst nawiązujący do rzeczywistości i tekstów kultury,
- Jak napisać: zaproszenie, ogłoszenie, rozprawkę, opowiadanie z dialogiem, opis postaci, opis przedmiotu, opis krajobrazu, prostą notatkę,
- Jak skracać, streszczać, rozbudowywać, parafrazować cudzy tekst,
- Jak sformułować pytania do tekstu.
Lektury na egzamin ósmoklasisty z języka polskiego
Lektury, które z pewnością warto znać przed egzaminem ósmoklasisty z języka polskiego to:
- Ch. Dickens, Opowieść wigilijna
- A. Fredro, Zemsta
- J. Kochanowski, wybrane fraszki i treny (w tym treny VII i VIII)
- A. Kamiński, Kamienie na szaniec
- A. Mickiewicz, Reduta Ordona, Pan Tadeusz, Śmierć Pułkownika, Świtezianka, Dziady cz. II
- A. de Saint-Exupéry, Mały Książę
- H. Sienkiewicz, Quo vadis, Latarnik
- J. Słowacki, Balladyna
- Wiersze wybranych poetów
Czy wystarczy znać jedynie obowiązkowe lektury na egzamin ósmoklasisty? Nie. Do wykazania się wiedzą z zakresu znajomości tekstów kultury z pewnością przyda się również znajomość utworów z listy lektur uzupełniających. Może ona przydać się do napisania rozprawki oraz odpowiedzi na pytania dotyczące podania przykładów z literatury.
Czego nie będzie na egzaminie ósmoklasisty z języka polskiego
CKE nie podaje, czego nie będzie na egzaminie ósmoklasisty z języka polskiego. Dlatego można uznać, że na teście nie trzeba spodziewać się wyłącznie tego, czego nie ma w zakresie wymaganego materiału.
Wśród uczniów i nauczycieli polonistów trwają próby ustalenia tzw. „pewniaków” na egzaminie ósmoklasisty, które swym pojawieniem się miałyby wyeliminować inne zagadnienia i lektury niż typowane.
Źródło: CKE
Zobacz także: