![Bezokolicznik w języku polskim: co to jest, jakie pełni funkcje, zdania z bezokolicznikami [dużo przykładów]](https://s3.mamotoja.pl/newsy/bezokolicznik-w-jezyku-polskim-co-to-jest-jakie-pelni-funkcje-zdania-z-bezokolicznikami-duzo-przykladow-122076-4_3_800.jpg)
Można spotkać się z opinią, że bezokolicznik to zjawisko bardzo tajemnicze. Językoznawcy odkryli jednak sposoby na to, jak go rozszyfrować.
Spis treści:
Bezokolicznik to nic innego jak bezosobowa forma czasownika. Oznacza to, że czasownik w formie bezokolicznika nie występuje w żadnej osobie, rodzaju, czasie ani liczbie.
Porównajmy osobowe formy czasownika z bezokolicznikami:
Osobowe formy czasownika:
(ja) lubię, (ty) lubisz, (on, ona, ono) lubi, (my) lubimy, (wy) lubicie, (oni, one) lubią;
bezokolicznik: lubić
Osobowe formy czasownika:
(ja) mam, (ty) masz, (on, ona, ono) ma, (my) mamy, (wy) macie, (oni, one) mają;
bezokolicznik: mieć
Osobowe formy czasownika:
(ja) jestem, (ty) jesteś, (on/ona, ono) jest, (my) jesteśmy, (wy) jesteście, (oni, one) są;
bezokolicznik: być
Osobowe formy czasownika:
(ja) piekę, (ty) pieczesz, (on, ona, ono) piecze, (my) pieczemy, (wy) pieczecie, (oni, one) pieką;
bezokolicznik: piec
Osobowe formy czasownika:
(ja) strzygę, (ty) strzyżesz, (on, ona, ono) strzyże, (my) strzyżemy, (wy) strzyżecie, (oni, one) strzygą;
bezokolicznik: strzyc
Osobowe formy czasownika:
(ja) mogę, (ty) możesz, (on, ona, ono) może, (my) możemy, (wy) możecie, (oni, one) mogą;
bezokolicznik: móc
Osobowe formy czasownika:
(ja) gryzę, (ty) gryziesz, (on, ona, ono) gryzie, (my) gryziemy, (wy) gryziecie, (oni, one) gryzą;
bezokolicznik: gryźć
Osobowe formy czasownika:
(ja) gniotę, (ty) gnieciesz, (on, ona, ono) gniecie, (my) gnieciemy, (wy) gnieciecie, (oni, one) gniotą;
bezokolicznik: gnieść
Aby przekonać się o jeszcze innych właściwościach bezokoliczników, spójrzmy na poniższe przysłowia:
Chcieć to móc.
Brać nogi za pas.
Śpiewać każdy może.
Polegać na kimś jak na Zawiszy.
Spać jak suseł.
Zjeść z kimś beczkę soli.
Wpaść jak śliwka w kompot.
Dla porównania inne przykłady zdań, które zawierają osobowe formy czasownika:
Bierzmy nogi za pas!
Śpiewam, bo każdy może…
Polegaj na Tomku jak na Zawiszy.
Dzieci po powrocie z wycieczki spały jak susły.
Zjedli razem beczkę soli, znają się chyba od zawsze.
Wpadłeś jak śliwka w kompot.
Czasowniki w formie bezokoliczników to zjawisko, na które natykamy się nie tylko podczas lekcji języka polskiego.
To właśnie w formie bezokoliczników występują czasowniki w:
Dlaczego w słownikach i wielu instrukcjach używa się bezokolicznika? Chodzi o to, by przekaz w nich zawarty był jak najbardziej konkretny. Taka bezosobowa forma czasownika sprawia też, że wypowiedź brzmi bardziej wiarygodnie – ktoś, kto np. pierwszy raz w życiu czyta przepis na szarlotkę, nie musi zastanawiać się, czy dodawać jabłka, czy można pominąć ten składnik.
Ale to wcale nie koniec. Czasowniki w formie bezokoliczników używamy jako formy w czasie przyszłym złożonym. Spójrzmy na następujące przykłady w zdaniach:
Co więcej, bezokolicznik może pełnić w zdaniu funkcję podmiotu. Oto przykłady:
Oprócz tego, bezokolicznik może pełnić też w zdaniu funkcję dopełnienia, np.:
Bezokoliczniku w języku polskim występują również w połączeniu z tzw. czasownikami modalnymi, jak np. należy, trzeba, można, kazać, musieć. Przykłady w zdaniach to:
Bezokoliczników w języku polskim używamy również w wypowiedziach, które są apelami lub rozkazami:
Lub też w wypowiedziach, które są pytaniami:
Jak widać na tych wszystkich przykładach – bezokoliczniki towarzyszą nam częściej niż mogłoby się wydawać.
W języku polskim są bezokoliczniku, których pisownia może czasem budzić wątpliwości. Dotyczy to najczęściej nieosobowych form czasowników zakończonych na –źć. Ma to związek z tym, że np. bezokolicznik gryźć brzmi jak „gryść”… W tej sytuacji powinna pomóc odmiana bezokolicznika przez osoby: gryźć, bo gryzę. Podobnie jest w przypadku takich bezokoliczników jak np.
Leźć – lezę
Poleźć – polezę
Zaleźć – zalezę
Dowieźć – dowiozę
Odgryźć – odgryzę
Końcówkę –ść piszemy zawsze gdy w 1 osobie czasu przyszłego lub teraźniejszego czasownik kończy się na –tę, -dę, sę, np:
Gnieść – gniotę
Pleść – plotę
Nieść – niosę
Kłaść – kładę
Kraść – kradnę
Mimo, że słyszymy „wziąńć”, „zgiąńć” lub „sięgnąńć” – prawidłowa pisownia bezokoliczników to sięgnąć, zgiąć, wziąć.
Pamiętając, że w języku polskim nie występują bezokoliczniki zakończone inaczej niż na –c, –ć, –ść, –źć – nie napiszemy nigdy „módz”, choć tak właśnie słyszymy bezokolicznik móc.
To już wszystkie najważniejsze informacje na temat bezokolicznika w języku polskim. By utrwalać sobie wiedzę na temat czasowników w formie bezokolicznika – wystarczy przez pewien czas zwracać na nie szczególną uwagę. W ten sposób można „oswoić” bezokoliczniki szybciej niż się wydaje…
Zobacz także:
Rzeczownik to jedna z dwóch najważniejszych części mowy (drugą jest czasownik). Przykłady rzeczowników można mnożyć w nieskończoność. Wystarczy rozejrzeć się wokół siebie i wymienić przedmioty oraz osoby znajdujące się w zasięgu wzroku (ekran, okno, ołówek, filiżanka). A jeśli dodamy do tego nazwy rzeczy, osób i zjawisk, które są nam z różnych powodów szczególnie bliskie – przekonamy się, że rodzajów rzeczowników może być zdecydowanie więcej niż innych części mowy. Oto najważniejsze informacje o rzeczowniku. Spis treści: Rzeczownik – co to, pytania rzeczownika Podział rzeczowników Odmiana rzeczowników Rzeczownik – jakie funkcje pełni w zdaniu Rzeczownik: czym jest, na jakie pytania odpowiada? Rzeczownik to część mowy, która odpowiada na pytania: kto? co? Rzeczownik jest odmienną częścią mowy. Rzeczowniki możemy odmieniać przez przypadki i liczby. Rzeczownik ma też rodzaj (żeński, męski, nijaki, a w liczbie mnogiej - męskoosobowy i niemęskoosobowy). Za pomocą rzeczowników określamy: Osoby – np. mama, trener, przedszkolaki, Julia, Jakub Zwierzęta – np. koń, klacz, źrebię, smoki, pisklęta, Toffik Rośliny – np. tulipan, żyto, jabłoń, tuje, trzciny Miejsca/obiekty – np. miasto, mieścina, miasteczko, boiska, Przedmioty/rzeczy – np. ołówek, filiżanka, ciasto, zeszyty, przekąski Zjawiska pogodowe – np. burza, tęcza, mgła, śnieżyce Pojęcia – np. ambicja, rzetelność, odpowiedzialność, przyjaźń, charaktery, Czynności/stany – np. podskakiwanie, gotowanie, odpoczynek (to tzw. rzeczownik odczasownikowy). Podział rzeczowników Rzeczowników jest naprawdę dużo, dlatego istnieją różne sposoby ich klasyfikowania. Podział rzeczowników ma duże znaczenie, jeśli chodzi o prawidłową ich odmianę. Rzeczowniki dzielimy na:...
Zaimek może wydawać się dość skomplikowaną częścią mowy. W rzeczywistości wystarczy jednak poznać funkcję, jaką pełni, aby jego rodzaje i odmiana stały się zrozumiałe i proste. Spis treści: Zaimek – co to? Rodzaje zaimków Odmiana zaimków Zaimek – co to? Zaimek jest sprytną częścią mowy. Może bowiem z powodzeniem zastępować takie inne części mowy jak: rzeczownik, przymiotnik, przysłówek czy liczebnik. Dlatego, kiedy ktoś zapyta: na jakie pytania odpowiada każdy zaimek – nie ma jednej dobrej odpowiedzi. Wszystko zależy od tego, jaką część mowy zastępuje konkretny zaimek: Zaimek rzeczowny – czyli taki, który zastępuje rzeczownik – odpowiada na pytania rzeczownika (kto? co?), np. ty, ona, ktoś; Zaimek przymiotny – czyli taki, który zastępuje przymiotnik – odpowiada na pytania przymiotnika (jaki? jaka? jakie?), np. ten, tamta, twoje; Zaimek przysłowny – czyli taki, który zastępuje przysłówek – odpowiada na pytania przysłówka (jak? gdzie? kiedy?), np. ile, tyle; Zaimek liczebny – czyli taki, który może zastąpić liczebnik – odpowiada na pytania liczebnika (ile?). Gdyby zaimki nie istniały nasze wypowiedzi brzmiałyby… dziwnie. Nie moglibyśmy na przykład używać słowa ja ani my. Wyznając komuś miłość musielibyśmy mówić (pisać) tylko kocham, ponieważ cię , to już zaimek. W naszych wypowiedziach nie byłoby takich słów jak: mój, moja, moje. Jedno jest pewne: zaimki są (dosłownie) częścią (naszej) mowy i nic nie wskazuje na to, byśmy przestali ich używać. Nie tylko na lekcjach gramatyki, ale i w codziennych rozmowach. Rodzaje zaimków ze względu na funkcje (przykłady) Istnieje kilka rodzajów zaimków. Podział ten ma związek z funkcją, jaką pełnią poszczególne zaimki. Wyróżniamy: Zaimki osobowe (dotyczące osób), np. ja, ty,...
Przyimek to niezwykła część mowy. I nie tylko dlatego, że nie odpowiada na żadne pytania. Przyimki są bowiem nieodmienne i jednocześnie niesamodzielne. Wyjaśniamy też, czym są pochodzące od przyimków wyrażenia przyimkowe. Dzięki przykładom łatwo zrozumieć i zapamiętać najważniejsze informacje o przyimkach. Spis treści: Przyimek: co to jest? Przyimki proste i przyimki złożone: przykłady Przyimki i wyrażenia przyimkowe Pisownia przyimków: razem czy osobno? Przyimek: co to jest? Przyimek to nieodmienna część mowy. Oznacza to, że przyimki: nie odmieniają się (ani przez przypadki, ani przez liczby, ani przez rodzaje). Dodatkowo też nie występują samodzielnie, ale zawsze razem z innymi częściami mowy. Spójrzmy na przykłady przyimków w zdaniach: Kasia czekała na pierwszy śnieg. Byliśmy cały czas w domu. Po świętach wrócimy do codzienności. Od tego dnia sporo się zmieniło. Jak pies z kotem. Pod drzwiami szkoły zorientował się, że zapomniał piórnika. Bez pracy nie ma kołaczy. Nad łąkami unosił się lekki zapach skoszonej trawy. Spokojnie, najgorsze już za nami. Jak widać na przykładach przyimków – trudno wyobrazić sobie, by stanowiły samodzielną część mowy. Przyimki proste i przyimki złożone: przykłady Przyimki w języku polskim mogą mieć formę prostych lub złożonych (składają się z dwóch przyimków). Różnicę między przyimkami prostymi i złożonymi widać gołym okiem. Przykłady przyimków prostych: Wakacje u cioci minęły bardzo szybko. Opowiem ci o tej książce. Po podwieczorku poszliśmy na spacer. Przykłady przyimków złożonych: Znad zachodu nadciągały burzowe chmury. (z + nad = znad) Poprzez cały ten czas myślał o Ani codziennie. (po + przez = poprzez) Ponad wszystko ceniła...
