Witamina D odgrywa bardzo ważną rolę w utrzymaniu w zdrowiu organizmu człowieka. Z tego powodu jest podawana małym dzieciom już od chwili narodzin. Wyjaśniamy, czym dokładnie jest witamina D i jak należy dbać o jej odpowiedni poziom. Sprawdzamy też, jakie ma znaczenie w ochronie organizmu przed infekcjami – także przed zakażeniem koronawirusem. Wątpliwości rozwiewa dr n. o zdrowiu Hanna Stolińska, dietetyk kliniczny,
Witamina D jest witaminą rozpuszczalną w tłuszczach. Jako że jest w organizmie bardzo aktywna biologicznie, nazywana jest także prohormonem. W żywności występuje w dwóch formach chemicznych: jako witamina D2 – ergokalcyferol, pochodzenia roślinnego i D3 – cholekalcyferol, pochodzenia zwierzęcego. Cholekalcyferol powstaje także w skórze człowieka pod wpływem promieniowania słonecznego UVB.
Witamina D reguluje przede wszystkim gospodarkę wapniowo-fosforanową. Jednak wysycenie organizmu witaminą D może mieć wpływ także na inne ważne funkcje, co jest aktualnie przedmiotem wielu badań naukowych. Wiemy natomiast, że niedobór witaminy D powoduje krzywicę u dzieci oraz przyspiesza i zaostrza osteopenię i osteoporozę u dorosłych – wylicza dr Hanna Stolińska.
We wszystkich grupach wiekowych niedobór witaminy D może także wywoływać bóle kostne o różnym stopniu nasilenia i różnej lokalizacji (najczęściej podudzia i stóp) oraz zwiększać predyspozycję do występowania złamań kości. Niedobór witaminy D wiąże się także ze zwiększonym ryzykiem rozwoju typowych nowotworów, chorób autoimmunologicznych, nadciśnienia i chorób zakaźnych.
Organizm człowieka czerpie witaminę D z trzech źródeł: syntezy skórnej, diety i preparatów, których znaczenie w pokryciu zapotrzebowania uzależnione jest od pory roku. Witamina D w sposób naturalny występuje w żywności w małej ilości produktów. Według szacunków z diety pochodzi jedynie 20 proc. jej puli w organizmie.
Dobrym źródłem witaminy D są tłuste ryby, jak łosoś, makrela, śledzie i oleje z ryb, w tym olej z wątroby dorsza – wylicza ekspertka. – Zalecana porcja tranu zawiera średnio od 5-15 µg witaminy D3. Innym dobrym źródłem są jaja, jak również wysokiej jakości miękka margaryna, jako że w Polsce od wielu lat istnieje obowiązek wzbogacania w witaminę D tłuszczów do smarowania pieczywa (z wyjątkiem masła). W miękkiej margarynie o zawartości 60 proc. tłuszczu znajdziemy 6,25 µg/100g produktu – dla porównania w maśle witaminy D jest znacznie mniej, ilość to 0,76 µg/100g produktu. Oprócz tego źródłem witaminy D jest mleko i jego przetwory oraz niektóre grzyby.
Dr Stolińska podkreśla, że pożywienie jest dodatkowym źródłem witaminy D. Ekspozycja na promienie słoneczne i synteza witaminy D w skórze pokrywa aż 80–90 proc. zapotrzebowania.
Normy spożycia dla osób dorosłych i dzieci wynoszą 15 mcg/dobę, a dla niemowlaków (od 0-11 miesięcy) – 10 mcg.
Niestety tak, zgodnie z danymi – spożycie witaminy D w populacji polskiej jest od lat niewielkie i zdecydowanie dalekie od realizacji zaleceń żywieniowych – mówi ekspertka. – Wśród osób dorosłych mieści się w przedziale 1,4–5,1 µg dziennie, a wśród dzieci 0,6–3,5 µg. Światowa literatura naukowa zaznacza, że powszechne niedobory witaminy D występują jednak nawet w rejonach o dobrym nasłonecznieniu i obejmują aż 80 – 90 proc. populacji. Wpływa na to m.in. zmiana stylu życia – w tym m.in. unikanie słońca, częstsze przebywanie w zamkniętych pomieszczeniach, używanie kremów ochronnych z filtrem, czy postępujące zanieczyszczenie środowiska.
Suplementacja niezbędna jest w okresie od października do maja, ale wszystko zależy od stężenia witaminy D3 w surowicy. Jeżeli jest ono niewystarczające, witaminę D należy suplementować cały rok w ilości rekomendowanej przez lekarza (dawka uzupełniająca lub podtrzymująca). Dotyczy to zwłaszcza osób na dietach wegetariańskich i wegańskich, które nie dostarczają sobie witaminy D z pożywienia w postaci ryb i jaj. Te osoby wciąż sięgać mogą po roślinne produkty wzbogacane w tę witaminę – np. napoje roślinne, czy wspomniane wcześniej roślinne margaryny do smarowania.
Dawki w profilaktyce niedoboru witaminy D dla osób dorosłych wynoszą 800–2000 j.m. (jednostek międzynarodowych; IU, international unit), czyli 20–50 μg dziennie, a dla osób otyłych 1600–2000 j.m. W leczeniu niedoboru witaminy D zalecane dawkowanie to 7000–10 000 j.m. dziennie.
Ekspert radzi: Prof. Paweł Płudowski – Kiedy dawać dzieciom witaminę D i w jakich dawkach?
Niedobory witaminy D są powszechne na całym świecie, w tym również w Polsce, więc nie może dziwić fakt, że stwierdza się je również u większości osób, które chorują na koronawirusa – podkreśla dr Stolińska. Związek pomiędzy stężeniem witaminy D, a ryzkiem zachorowania na COVID-19 jest wciąż badany. Zgodnie z aktualnym stanem wiedzy – deficyt witaminy D we krwi może pogarszać leczenie COVID-19, poprzez zaburzenie funkcjonowania układu odpornościowego.
Wiemy także, że witamina D ma ogólnie bardzo duży wpływ na nasze zdrowie – dlatego profilaktycznie, szczególnie w okresie, gdy nasłonecznienie jest mniejsze, powinniśmy przywiązywać do tego jeszcze większą wagę – sięgając po określone grupy produktów w codziennej diecie i wprowadzając odpowiednio dobraną suplementację.
Pamiętajmy również, że stężenie witaminy D we krwi ma tendencję do spadku wraz z wiekiem. U osób po 65 roku życia następuje aż czterokrotny spadek syntezy witaminy D w skórze w porównaniu do osób młodych. Utrzymanie prawidłowego stężenia witaminy D jest zatem szczególnie ważne u ludzi starszych, u których przebieg kliniczny COVID-19 częściej cięższy, a śmiertelność największa .
Powinniśmy pamiętać, że bardzo ważnym źródłem witaminy D dla większości ludzi jest umiarkowana ekspozycja na słońce. Korzystajmy ze słońca, ale oczywiście „z głową” – zachęca ekspertka. – Lato to naturalna szansa poprawy zasobów witaminy D w organizmie, dzięki jej produkcji w skórze.
W warunkach polskich odkrycie w słoneczny dzień, co najmniej 18 proc. powierzchni ciała (przedramiona i podudzia) bez stosowania kremów z filtrem ochronnym, przez 15–20 minut w godz. 10–15 powoduje wystarczającą syntezę witaminy D. Oprócz tego na co dzień uzupełniajmy dietę o pokarmy, które naturalnie zawierają witaminę D, a także te, które są o nią wzbogacane. Pomoże nam to zaspokoić zapotrzebowanie na witaminę D zarówno u dziecka, jak i osoby dorosłej.
Bibliografia:
1. Normy żywienia dla populacji Polski i ich zastosowanie, prof. dr hab. n. med. Mirosław Jarosz, dr n. roln. Ewa Rychlik, dr inż. Katarzyna Stoś, prof. nadzw. NIZP-PZH , prof. dr hab. n. biol. Jadwiga Charzewska
2. http://dobretluszcze.pl/witamina-d/ https://ncez.pzh.gov.pl/abc-zywienia/normy-zywienia-2020/
3. https://ncez.pzh.gov.pl/abc-zywienia/witamina-d-a-covid-19-aktualny-stan-wiedzy/
4. Normy żywienia dla populacji Polski i ich zastosowanie, prof. dr hab. n. med. Mirosław Jarosz, dr n. roln. Ewa Rychlik, dr inż. Katarzyna Stoś, prof. nadzw. NIZP-PZH , prof. dr hab. n. biol. Jadwiga Charzewska
Zobacz także:
Nie ma wątpliwości, że witamina D pełni ważną rolę i jest niezbędna do prawidłowego rozwoju dziecka. Jednak nie podawaj jej na własną rękę, trzymaj się zaleceń lekarza, bo zarówno niedobór witaminy D, jak i nadmiar może być dla dziecka szkodliwy. Ile witaminy D powinno otrzymać niemowlę? Zgodnie z wytycznymi dotyczącymi suplementacji witaminy D dla Europy Środkowej z 2013 roku (to aktualne, najnowsze wytyczne) zaleca się, by niemowlęta między 6. a 12. miesiącem życia bez względu na sposób karmienia (karmienie piersią, karmienie mieszane lub mlekiem modyfikowanym) otrzymywały witaminę D w dawce 400–600 IU/dobę (czyli 10,0–15,0 µg/dobę) w zależności od dawki witaminy D dostarczanej z pokarmem (czyli np. z mlekiem modyfikowanym). Ilość kropli na jedną dawkę zależy od preparatu, jaki przepisze lekarz - słuchaj dokładnie jego zaleceń. U karmionych sztucznie niemowląt, w drugim półroczu życia kolejnym poza mlekiem modyfikowanym źródłem pokarmowym witaminy D są ryby morskie. Ważne więc jest, czy dziecko jada ryby, jak często i ile. Istotne jest także, czy to gatunki zasobne w witaminę D. Dobrym jej źródłem jest np. łosoś, makrela, pstrąg, tuńczyk. Jeśli dziecko nie otrzymuje ryb (lub nie chce ich jeść), to do rozważenia jest suplementacja witaminy D. Jej dawkę zawsze należy ustalić z lekarzem. Zobacz też: Co musisz wiedzieć o witaminie D dla niemowlaka? 9 ważnych faktów
Naukowcy z University of Birmingham pracujący w szpitalu, w którym leczono bardzo dużą grupę chorych na COVID-19, przeprowadzili badania pod koniec pierwszej fali epidemii. Przebadali próbki krwi pobrane od blisko 400 pracowników (lekarzy, pielęgniarek, fizjoterapeutów, laborantów, sekretarek) szpitala University Hospitals Birmingham NHS Foundation Trust. Przebadano je na obecność przeciwciał SARS-CoV-2 oraz w kierunku poziomu witaminy D w organizmie. Poziom witaminy D a COVID Po przeanalizowaniu uzyskanych wyników okazało się, że wśród osób, u których stwierdzono niedobory witaminy D , aż 72 proc. miało we krwi przeciwciała SARS-CoV-2, co oznacza, że przeszły infekcję koronawirusem . Wśród osób z prawidłowym poziomem witaminy D, 51 proc. miało we krwi przeciwciała. Na tej podstawie wysnuto wniosek, że niedobór witaminy D w organizmie może zwiększać podatność na koronawirusa . Badania te zostały opublikowane w październiku bieżącego roku. Poziom witaminy D a koronawirus Nie są to jedyne badania, które pokazują, że poziom witaminy D może wpływać na ryzyko zakażenia i ryzyko cięższego przebiegu COVID-19 . We wrześniu 2020 światło dzienne ujrzały badania amerykańskie. Przeprowadzili je naukowcy z University of Chicago Medicine, którzy odkryli, że niski poziom witaminy D zwiększa podatność na koronawirusa . Szacuje się, że na świecie miliard ludzi może mieć niedobór witaminy D. W Polsce nawet 90 proc. społeczeństwa może mieć jej niedobór. Z kolei specjaliści z Boston University School of Medicine zaobserwowali, że osoby, u których stwierdzono ilość witaminy D na poziomie nie mniejszym niż 30 ng/ml 25-hydroksywitaminy D, znacznie rzadziej ciężko przechodziły zakażenie koronawirusem – rzadziej miały duszności, traciły przytomność i były niedotlenione, rzadziej też umierały. Wpływ witaminy D na COVID-19 Specjaliści podejrzewają, że...
