Szkarlatyna u dzieci: co to za choroba? Przyczyny, objawy i leczenie płonicy

Kiedyś szkarlatyna u dzieci była śmiertelną chorobą. Umierało na nią co czwarte zarażone dziecko. Dziś już wiadomo, jak leczyć tę chorobę i co robić, by nie pojawiły się powikłania. Wiadomo też, jak ograniczać jej rozprzestrzenianie się.

Sprawdź, jak można zarazić się szkarlatyną, jakie są jej objawy (wysypka i charakterystyczny „malinowy” język przy szkarlatynie to nie jedyne z symptomów) i dlaczego niektórzy myślą czasem, że istnieje szczepionka chroniąca przed szkarlatyną.

Spis treści:

• Szkarlatyna – co to?
• Szkarlatyna u dzieci – przyczyny
• Płonica u dzieci – objawy
• Wysypka przy szkarlatynie
• Szkarlatyna u dzieci – leczenie
• Dodatkowe zalecenia przy płonicy u dzieci
• Szkarlatyna u dzieci – powikłania
• Szkarlatyna a wychodzenie z domu
• Czy istnieje szczepionka na szkarlatynę?​

Szkarlatyna – co to za choroba?

Szkarlatyna, zwana inaczej płonicą, to choroba zakaźna wieku dziecięcego, wywoływana przez paciorkowca grupy A. Do zakażenia dochodzi drogą kropelkową lub przez kontakt z zakażonymi przedmiotami. Szkarlatyną najczęściej zarażają się dzieci w wieku przedszkolnym i szkolnym. 

Szkarlatyna u dzieci – przyczyny

Szkarlatynę (płonicę) powoduje bakteria – paciorkowiec z grupy A (Streptococcus pyogenes), która przenosi się przez

• bezpośredni kontakt z chorym lub nosicielem paciorkowca,
• drogą kropelkową (np. podczas kichania czy kaszlu) i poprzez zakażone przedmioty.  

Co ciekawe, do zakażenia szkarlatyną może dojść w wyniku kontaktu z osobą chora na anginę – tę chorobę również wywołują paciorkowce.

Szkarlatyna u dzieci – objawy

Szkarlatyna u dzieci najczęściej zaczyna się nagle. Ale od momentu wniknięcia drobnoustroju do organizmu do pojawienia się pierwszych objawów upływa na ogół od 2 do 5 dni.

Najczęstsze objawy szkarlatyny (płonicy) u dzieci:

• gorączka – może być bardzo wysoka, nawet do 40°C.
• ból brzucha – dziecko może wymiotować.
• ból gardła – oprócz zaczerwienienia może pojawić się nalot na migdałkach.
• ból mięśni – dziecko może mieć także powiększone węzły chłonne na szyi.
• wysypka – najbardziej charakterystyczny objaw szkarlatyny.
• malinowy język – język przy szkarlatynie na początku jest obłożony białym nalotem, potem przybiera intensywnie czerwoną barwę i widać na nim powiększone brodawki smakowe. 

​​

Wysypka przy szkarlatynie

Wysypka przy szkarlatynie pojawia się po około dobie od pierwszych objawów choroby, czasem po 3-4 dniach. Są to drobne (wielkości główki od szpilki), zlewające się czerwone plamki lub plamki i grudki, które pojawiają się na piersiach, plecach, szyi i pośladkach, z wyjątkiem dłoni i stóp. Najpierw wysypkę można zaobserwować w górnej części pleców.

Zmiany widoczne są również w tzw. ciepłych miejscach, to znaczy w zgięciach łokci, pod pachami, pod kolanami i w pachwinach. Tam dochodzi do zlewania się krostek w linie, które są nazywane objawem Pastii. Miejsca takie jak pachwiny, czy ramion i uda od wewnętrznej strony stają się intensywnie czerwone, a skóra jest szorstka w dotyku.  

Wysypka przy szkarlatynie u dzieci obejmuje także twarz. Charakterystyczne jest to, że nie pojawia się na skórze wokół nosa i ust, przez co powstaje biały trójkąt, nazywany fachowo trójkątem Fiłatowa.

Cechą charakterystyczną wysypki towarzyszącej szkarlatynie, jest blednięcie zaczerwienionych miejsc na skórze po ich naciśnięciu.

Po dwóch (lub kilku) dniach plamki schodzą, a po kolejnych kilku, skóra zwykle zaczyna się łuszczyć. Po pewnym czasie może łuszczyć się nawet skóra na podeszwach stóp i wnętrzu dłoni (choć nie zawsze tak się dzieje). Często ten późny objaw może wskazywać, że dziecko wcześniej przeszło szkarlatynę.
 

Szkarlatyna u dzieci – leczenie

Z dzieckiem chorym na szkarlatynę koniecznie idź do lekarza. Po pierwsze, szkarlatyna bywa mylona z anginą, różyczką i innymi chorobami, więc nie można diagnozować chorego na własną rękę, zwłaszcza że objawy nie zawsze są typowe. Po drugie, choremu dziecku trzeba podać antybiotyk (najczęściej penicylinę, jednak w razie uczulenia stosuje się również inne rodzaje antybiotyków), który przyjmuje się przez 10–14 dni.

Należy bezwzględnie przestrzegać dawek oraz pór podawania antybiotyku – tylko to gwarantuje, że lek będzie działał jak należy. Ważne jest także to, by przeprowadzić kurację antybiotykiem do samego końca – gdy się ją przerwie przedwcześnie, bakterie mogą rozszaleć się na całego.  

Dodatkowe zalecenia przy płonicy u dzieci

Jeśli twoje dziecko choruje na szkarlatynę, przestrzegaj tych zaleceń:

• Odizoluj je od innych dzieci – szkarlatyna jest zaraźliwa, dzięki temu nie będzie się rozprzestrzeniać,
• Obniżaj gorączkę – podawaj dziecku paracetamol lub ibuprofen,
• Dbaj o to, by dziecko dużo piło – nie zmuszaj chorego malucha do jedzenia. Przy bólu gardła przełykanie może nasilać dolegliwości.
• Regularnie wietrz mieszkanie i często zmieniaj pościel – dzięki temu zmniejszysz ilość bakterii w otoczeniu chorego.

Szkarlatyna u dzieci – powikłania

Kurację antybiotykową trzeba przeprowadzić zgodnie ze wskazówkami lekarza, aby nie doprowadzić do groźnych powikłań.

Możliwe powikłania szkarlatyny:

• kłębuszkowe zapalenie nerek,
• zapalenie mięśnia sercowego,
• zapalenie stawów,
• zapalenie węzłów chłonnych,
• zapalenie ucha środkowego.

Szkarlatyna a wychodzenie z domu

Czy przy szkarlatynie można wychodzić na dwór? Dziecko, które przeszło szkarlatynę, jest osłabione i musi mieć czas na powrót do pełnej formy. Powinno zostać w domu jeszcze przez 7–10 dni po ustąpieniu objawów płonicy. Na pewno nie powinno opuszczać domu w trakcie trwania gorączki.

Warto wiedzieć, że dziecko będzie zarażać płonicą, jeśli od podania pierwszej dawki antybiotyku minęło zaledwie 24 do 48 godzin. 

Czy istnieje szczepionka na szkarlatynę?

Szkarlatynę wywołuje kilka różnych szczepów paciorkowca, dlatego można na nią chorować więcej niż raz. Niestety, nie ma szczepionki przeciw szkarlatynie. Bywa, że rodzice są przekonani o istnieniu szczepionki na tę chorobę, lecz to błąd wynikający z podobnie brzmiących nazw różnych chorób – chodzi o szczepionkę na błonicę, której nie należy mylić z płonicą (inna nazwa szkarlatyny). 

Konsultacja: dr Małgorzata Czyżewska, konsultant wojewódzki ds. neonatologii Akademii Medycznej we Wrocławiu.

Zobacz też:

• Szkarlatyna u dorosłych: objawy i leczenie

• Odra – objawy i fazy choroby
• Błonica – na czym polega, rodzaje i jak się ją leczy