Zanim przejdziemy do definicji onomatopei, powiedzmy sobie wprost: z onomatopejami większość z nas miała do czynienia od wczesnego dzieciństwa. Kiedy? Za każdym razem, gdy czytano nam książeczki, o tym „jak robi” krówka, a jak kotek czy kurka. Albo gdy słuchaliśmy „Lokomotywy” lub „Ptasiego radia” Juliana Tuwima. Ponieważ wszystkie te: „muuu”, „miau”, „kokoko”, „uf”, „puf”, „tijo, trijo,tru, tru,lu,lu, lu” to właśnie onomatopeje. Sprawdź, co warto wiedzieć o tym środku stylistycznym.
Spis treści:
Zgodnie z definicją, onomatopeja to jeden ze środków stylistycznych. Onomatopeja (dźwiękonaśladownictwo) to wyrazy naśladujące swym brzmieniem dźwięki kojarzące się z określonym zjawiskiem lub brzmienie zjawiska.
W języku polskim znajdziemy cały szereg wyrazów onomatopeicznych, których brzmienie wyraźnie nawiązuje do zjawiska, które opisują: szelest, chrzęst, bulgot, szum, plusk, chlapa, itp. Na przykład:
Umilkły ptaki. Czasem coś tam zakracze, zaćwierka. Czasem dzięcioł zapuka w chore drzewo. I znowu cisza. Zleci suchy liść, a wiatr, przycupnięty na chwilę w krzakach, poniesie ten szelest razem z cichutkim szmerem rozsiewanych nasion.
M. Kowalewska: Późna jesień
Do taktu turkoce i puka, i stuka to:
Tak to to, tak to to, tak to to, tak to to.
J. Tuwim: Lokomotywa
***
Zakukała: kuku! Kuku!
Na to dzięcioł: stuku! Puku!
J. Tuwim: Ptasie radio
***
Spotkał katar Katarzynę
– A-psik!
Katarzyna pod pierzynę
– A-psik!
J. Brzechwa: Katar
***
Śnieg jeszcze leży na polach, a już słychać głos wiosny.
Płynie spod chmur. Jest cichy i dźwięczny:
– Tiurli-tirdi-tji… Tiurli-tirdi-tji…
M. Kowalewska: Posłuchaj
***
– Same rymy nie wystarczą — westchnąłem, a ścienny zegar dodał po swojemu:
Tik-tak! Tik-tak!
Co za wiersz,
gdy sensu brak?
S. Grabowski, M. Nejman: O gadającym zegarze i maszynie do pisania wierszy
***
Ale wichry wiały wciąż, bez mała całą niedzielę, a bez folgi żadnej ni przestanku. Dnie to tam jeszcze jako tako człowiek strzymać wstrzymał, że to ino ci się wiedli na świat, kogo potrzeba gnała, drugie zaś po chałupach siedzieli i końca wyglądali, ale noce były nie do wytrzymania, a przyszły akuratnie jasne, rozgwiażdżone i w górze ciche, ino na ziemi wichura odprawiała diabelskie gody, jakby się naraz ze sto chłopa obwiesiło, że i zasnąć nie było można, jakże, kiej szły takie ryki, trzaski, łomoty i hurkotania, jakby tysiące pustych wozów a w pędzie największym przejeżdżało po grudzie, a te tętenty, od których ziemia drżała, a te hukania Bóg wie czyje, te wrzaski, te wycia!
W. S. Reymont: Chłopi (Zima)
***
Wszystkie jednak huki, zgrzyty i krzyki zwyciężała wiecznie wesoła piosenka dziewcząt odgarniających słomę.
St. Żeromski: Przedwiośnie
Jeszcze więcej przykładów onomatopei znajdziesz w ćwiczeniu 1. dotyczącym dźwiękonaśladownictwa w utworach literackich.
Jaką rolę odgrywają onomatopeje w utworach literackich? Bardzo ważną: pozwalają odczuwać emocje towarzyszące różnego rodzaju zjawiskom, jak np. prawdziwej burzy, ulewie, delikatnym powiewom wiatru, pohukiwaniu sowy, smażeniu placków na skwierczącym oleju i wielu innym. Dzięki onomatopejom odbiorcy mogą dosłownie wczuć się w utwór.
Wyobraź sobie, że czytasz książkę. Który z opisów bardziej przemawiałby do twojej wyobraźni?
Szliśmy przez las. Zewsząd otaczały nas różne odgłosy.
Czy:
Szliśmy przez las. Puchacze pohukiwały, gałązki z trzaskiem pękały na każdym kroku, wiatr wciąż szeleścił w suchych liściach.
Podsumowując, rola onomatopei polega na:
Ćwiczenie 1. Wskaż onomatopeje i wyrazy dźwiękonaśladowcze
Szuru szu, szuru szu, pan odkurzacz poszedł w ruch.
Jeździ wkoło po podłodze, warczy przy tym bardzo srodze.
Szuru szu, szuru szu, wjeżdża wszędzie w zakamarki,
czyści też najmniejsze szparki.
B. Kołodziejski: Odkurzacz
***
Wicher szarpie siwym dymem,
A coś: – świr-świr – za kominem,
To świerszcze! To świerszcze zagrały!
Jeden u ciemnej powały, wtulony w drzewo sczerniałe,
drugi za cegłą zwietrzałą
Znamy tę małą rodzinę!
Świr-świr-świr – za ciepłym kominem […]
H. Januszewska: Świr-świr – za kominem
***
Zima, zima, zima, pada, pada śnieg
Jadę, jadę w świat sankami
Sanki dzwonią dzwoneczkami:
Dzyń, dzyń, dzyń
Dzyń, dzyń, dzyń
Dzyń, dzyń, dzyń
***
Jak nie chcesz wierzyć,
to nie wierz,
ja się tym wcale nie zmartwię.
Lecz kiedyś
na krzywej wieży
żył kot,
co grać umiał na harfie. […]
– Brrdim…
– Brrdam…
– Brrdum…
Grywał co wieczór.
Brrdim – brrdam – brrdum –
słodko, w takt walca.
W. Badalska: Muzyka na krzywej wieży
***
Ćwiczenie 2. Jakim zjawiskom towarzyszą lub mogą towarzyszyć poniższe wyrazy dźwiękonaśladowcze?
szmer
plusk
kołatanie
skrzypienie
łopotanie
chrupanie
mlaskanie
cmokanie
chlupot
zgrzyt
bzyczenie
brzęk
Ćwiczenie 3. Który z odgłosów z ćwiczenia 2 lubisz najbardziej i dlaczego?
Ćw. 1
Szuru szu, szuru szu, pan odkurzacz poszedł w ruch.
Jeździ wkoło po podłodze, warczy przy tym bardzo srodze.
Szuru szu, szuru szu, wjeżdża wszędzie w zakamarki,
czyści też najmniejsze szparki.
B. Kołodziejski: Odkurzacz
***
Wicher szarpie siwym dymem,
A coś: - świr-świr – za kominem,
To świerszcze! To świerszcze zagrały!
Jeden u ciemnej powały, wtulony w drzewo sczerniałe,
drugi za cegłą zwietrzałą
Znamy tę małą rodzinę!
Świr-świr-świr- za ciepłym kominem […]
H. Januszewska: Świr-świr – za kominem
***
Zima, zima, zima, pada, pada śnieg
Jadę, jadę w świat sankami
Sanki dzwonią dzwoneczkami:
Dzyń, dzyń, dzyń
Dzyń, dzyń, dzyń
Dzyń, dzyń, dzyń
***
Jak nie chcesz wierzyć,
to nie wierz,
ja się tym wcale nie zmartwię.
Lecz kiedyś
na krzywej wieży
żył kot,
co grać umiał na harfie. […]
– Brrdim…
– Brrdam…
– Brrdum…
Grywał co wieczór.
Brrdim – brrdam – brrdum –
słodko, w takt walca.
W. Badalska: Muzyka na krzywej wieży
Ćw. 2
szmer, np. wiatru w gałęziach drzew
plusk, np. wody lub deszczu
kołatanie, np. kołatką
skrzypienie, np. drzwi
łopotanie, np. skrzydeł, flagi
chrupanie, np. czipsów, sucharów, orzechów
mlaskanie, np. przy jedzeniu zupy,
cmokanie, np. przy pocałunkach
chlupot, np. podczas chodzenia po kałużach
zgrzyt, np. klucza w drzwiach
bzyczenie, np. komara, muchy
brzęk, np. naczyń, upadających kluczy
Zobacz także:
![Wszystkie części mowy jak na dłoni [pytania i przykłady części mowy]](https://s3.mamotoja.pl/newsy/wszystkie-czesci-mowy-jak-na-dloni-pytania-i-przyklady-czesci-mowy-120796-4_3_800.jpg)
Z częściami mowy mamy do czynienia w wielu sytuacjach, kiedy mówimy, gdy piszemy (np. wypracowanie, post na Instagramie czy SMS-a), gdy słuchamy (np. tego, co mówią lub śpiewają inni ludzie) lub kiedy czytamy (np. książki, wiadomości, a nawet napisy na murach). Sprawdź, jakie wyróżniamy części mowy i co warto wiedzieć o każdej z nich. Przy okazji przekonasz się, że nie są ci tak zupełnie obce. Spis treści: Części mowy – co to takiego? Części mowy: charakterystyka (pytania, przykłady ) Odmienne i nieodmienne części mowy Jak jeszcze dzielimy części mowy? Części mowy: co to w ogóle jest? Części mowy to nic innego jak wyrazy, których używamy na co dzień. W języku polskim mamy 10 części mowy, to: rzeczownik czasownik przymiotnik liczebnik zaimek przysłówek przyimek spójnik wykrzyknik partykuła. Części mowy dzieli się na odmienne i odmienne. To jest najważniejszy podział dotyczący części mowy. Na wszystkich 10 części mowy: 5 jest odmiennych, 5 nieodmiennych. Odmienne części mowy to: rzeczownik czasownik przymiotnik liczebnik zaimek. Nieodmienne części mowy: przysłówek przyimek spójnik wykrzyknik partykuła. Więcej o odmiennych i nieodmiennych częściach mowy piszemy w dalszej części tekstu. Części mowy: charakterystyka (pytania plus przykłady) Oto wszystkie części mowy, które występują w języku polskim: Rzeczownik odpowiada na pytania: kto? co? oznacza: osoby, przedmioty, rośliny, zwierzęta, cechy, czynności lub pojęcia przykłady rzeczowników: dom, mama, Gdańsk, uspokojenie, szczerość, solidarność rodzaje rzeczowników: pospolite (kot, szkoła, talerz), własne (Maria, Bambi, Wawel), żywotne (źrebię), nieżywotne (zabawka) funkcje rzeczownika w...
![Części zdania: jakie są i na jakie pytania odpowiadają? [najważniejsze informacje + przykłady]](https://s3.mamotoja.pl/newsy/czesci-zdania-jakie-sa-i-na-jakie-pytania-odpowiadaja-najwazniejsze-informacje-przyklady-122262-4_3_800.jpg)
Części zdania w języku polskim jest o połowę mniej niż części mowy. Sprawdź, jakie są części zdania, które z nich są główne i dlaczego tak je nazywamy. Dowiedz się, jaką rolę pełnią oraz jak zapamiętać pytania, na jakie odpowiadają poszczególne części zdania. Spis treści: Części zdania – jakie są ? Części zdania – charakterystyka Główne części zdania: podmiot i orzeczenie Inne ważne części zdania: przydawka, dopełnienie, okolicznik Części zdania: jakie są? Części zdania to elementy, z których składa się zdanie. Części zdania mogą być wyrażone jednym wyrazem lub związkiem wyrazowym. Wyróżniamy 5 części zdania: podmiot – ściśle wiąże się z orzeczeniem orzeczenie – określa podmiot przydawka – określa podmiot i części zdania wyrażone rzeczownikiem dopełnienie – określa orzeczenie okolicznik – określa orzeczenie Części zdania: charakterystyka Podmiot Określa wykonawcę czynności w zdaniu, podmiotem może być osoba, zwierzę, przedmiot lub zjawisko abstrakcyjne (podmiot, tak jak rzeczownik, odpowiada na pytania: kto? co?) Przykład: Kasia często pije po południu słodką herbatę z cytryną. kto? Kasia Orzeczenie Informuje, co robi podmiot w zdaniu, odpowiada na pytania czasownika: co robi? co się z nim dzieje?, czyli podobnie jak czasownik – określa czynność lub stan) Przykład: Kasia często pije po południu słodką herbatę z cytryną. co robi? pije Przydawka Określa rzeczownik, odpowiada na pytania: jaki? jaka? jakie? który? która? które? czyj? czyja? czyje? ile? z czego?) Przykład: Kasia często pije po południu słodką herbatę z cytryną . jaką (herbatę)? słodką, jaką (herbatę)? z cytryną Dopełnienie Określa orzeczenie i odpowiada...
Jeśli uważasz, że siedem przypadków to zdecydowanie za dużo – pomyśl, że uczniowie na Węgrzech muszą opanować ich aż 20. W tej sytuacji naprawdę nie ma na co narzekać, prawda? Odmiana przez przypadki, nazywana również deklinacją, wcale nie jest taka trudna. Oswajamy się z nią od dziecka. Spis treści: Po co stosuje się odmianę przez przypadki? Odmiana przez przypadki – pytania [plus przykłady] Co się odmienia przez przypadki [plus przykłady] Jak zapamiętać odmianę przez przypadki Odmiana przez przypadki: ćwiczenia [plus odpowiedzi] Po co stosuje się odmianę przez przypadki? Zanim przejdziemy do odczarowania odmiany przez przypadki, kilka słów o tym, po co się ją stosuje. Zacznijmy od tego, że większość tajników deklinacji opanowujemy, jeszcze zanim zaczniemy naukę w szkole. Odmianę przez przypadki stosują już dzieci w wieku przedszkolnym. Robią to za każdym razem, kiedy mówią, że mają ochotę na pizzę, szarlotkę, pączka, itd. (a nie, że mają ochotę na: pizza, szarlotka, pączek, itd.). Nawet młodsze dzieci, kiedy zamiast „mama”, zaczynają mówić „mamo” – stosują już deklinację (używając formy wołacza). Dzięki deklinacji język polski jest bogatszy. A opanowanie zasad odmiany przez przypadki sprawia, że nie brzmimy jak obcokrajowcy, którzy dopiero uczą się mówić po polsku. I jeszcze jedno – znajomość deklinacji pomaga odróżnić od siebie części zdania (np. dopełnienie od przydawki). Odmiana przez przypadki – pytania (plus przykłady) W języku polskim stosujemy odmianę przez 7 przypadków: mianownik, dopełniacz, celownik, biernik, narzędnik, miejscownik i wołacz. Każdy z przypadków odpowiada na określone pytania. Aby odmiana przez przypadki nie sprawiała kłopotu, wystarczy nauczyć się na pamięć 7 przypadków i pytań z nimi związanych. Jeśli sprawia ci to problem, na...
