Pierwszy trymestr ciąży: wszystko, co musisz o nim wiedzieć

Pierwszy trymestr ciąży to czas, kiedy w ciele przyszłej mamy zachodzą ogromne zmiany, choć w większości niezauważalne gołym okiem. Brzuch wciąż jest płaski, dopiero pod koniec pierwszego trymestru może się delikatnie zaokrąglić, dlatego nikt, kto nie wie, że jesteś w ciąży, zupełnie tego nie zauważy. Ty sama natomiast na pewno czujesz, że w twoim organizmie zachodzi rewolucja. W dodatku doskiwerają ci osławione ciążowe nudności. Jeśli jest to twoja pierwsza ciąża, prawdopodobnie masz wiele pytań i wątpliwości. Wyjaśniamy:

• Jakie są pierwsze objawy ciąży?
• Jak obliczyć termin porodu?
• Jakie badania trzeba wykonać w pierwszym trymestrze ciąży?
• Dlaczego w ciąży tak często bada się krew i mocz?
• Czy badanie USG jest bezpieczne? Jak często je wykonywać?
• Jak rozwija się dziecko między 1. a 13. tygodniem ciąży?
• Kiedy zacznie rosnąć brzuch i waga w ciąży?
• Dlaczego na początku ciąży pojawiają się nudności?
• Jakie ćwiczenia są bezpieczne w pierwszym trymestrze ciąży?
• Jakie są zagrożenia w pierwszym trymestrze ciąży?
• Co jeść w pierwszym trymestrze ciąży, a czego unikać?
• Jak leczyć przeziębienie w ciąży?
• Jak w ciąży uprawiać seks, by nie zrobić dziecku krzywdy?

Jakie są pierwsze objawy ciąży?

Z chwilą zapłodnienia komórki jajowej organizm kobiety przechodzi olbrzymie zmiany i można zauważyć pierwsze oznaki ciąży. Możesz:

• czuć ból w brzuchu, tak jak w czasie miesiączki,
• biegać do ubikacji częściej niż do tej pory – to efekt działania hormonów ciążowych progesteronu i estrogenów,
• narzekać na nudności, ale też na wymioty, ślinotok, metaliczny posmak w ustach (pojawiają się około szóstego tygodnia ciąży i zwykle mijają po miesiącu czy dwóch),
• jeść więcej lub mniej (to czas na jedzeniowe zachcianki),
• czuć się zmęczona – potrzebujesz więcej snu, możesz skarżyć się na zawroty głowy, omdlenia,
• być wrażliwa na zapachy – odczuwasz je intensywnie, na niektóre reagujesz nudnościami,
• nie mieć ochoty na kawę, papierosy..., jakby organizm sam wiedział, co nie jest dla niego dobre.

Jak obliczyć termin porodu?

To pewnie jedna z tych rzeczy, która cię teraz najbardziej interesuje. Od daty pierwszego dnia swojej ostatniej miesiączki odejmij trzy miesiące (np. 11 kwietnia – 3 miesiące = 11 stycznia). Do otrzymanej daty dodaj siedem dni (11 stycznia + 7 dni = 18 stycznia). Przewidywany termin porodu (lekarze używają skrótu PTP) to właśnie 18 stycznia. Pamiętaj jednak, że wyliczona data jest tylko orientacyjna. Z badań wynika, że jedynie jedno na 20 dzieci rodzi się w wyznaczonym terminie. Reszta maluchów przychodzi na świat najczęściej w granicach dwóch tygodni od terminu właściwego (czyli między 38. a 42. tygodniem ciąży). 
 

Jakie badania trzeba wykonać w pierwszym trymestrze ciąży?

Do lekarza powinnaś się wybrać, gdy zaczynasz podejrzewać, że jesteś w ciąży, najlepiej między 7. a 8. tygodniem. Poza badaniem ginekologicznym czekają cię: cytologia, badanie piersi, pomiar ciśnienia, ważenie i mierzenie. Ginekolog skieruje cię również na inne badania:

Do dziesiątego tygodnia ciąży:

Obowiązkowe:

• USG transwaginalne – pozwala sprawdzić, czy zarodek jest w macicy (badanie to to nie jest jednym z trzech obowiązkowych badań USG w ciąży, natomiast jest wykonywane, jeśli ciężarna umawia się na wizytę tuż po tym, jak uzyskała pozytywny wynik testu ciążowego).
• Grupa krwi wraz z czynnikiem RH – po to, by wykluczyć np. konflikt serologiczny i aby zaradzić jego skutkom.
• Morfologia krwi, badanie ogólne moczu – pozwalają stwierdzić, czy np. nie masz anemii albo stanu zapalnego.
• Stężenie glukozy we krwi – by wykluczyć cukrzycę ciężarnych.
• W kierunki kiły (WR) – pozwala stwierdzić, czy nie jesteś zarażona tą chorobą, co mogłoby mieć wpływ także na zdrowie maluszka.

Zalecane:

• W kierunku toksoplazmozy, różyczki, żółtaczki typu B i wirusa HIV – pozwalają zapobiec groźnym skutkom tych chorób.
• Ocena ph wydzieliny pochwowej – pozwala ocenić stan bakteriologiczny pochwy i szyjki macicy.

Między jedenastym a czternastym tygodniem ciąży:

Obowiązkowe:

• USG prenatalne – lekarz stwierdzi, czy maleństwu nie grożą żadne wady rozwojowe.
• Badanie moczu – pomaga stwierdzić, czy nerki dobrze pracują.

 

Zalecane:

• Ocena ph wydzieliny pochwowej – pozwala ocenić stan bakteriologiczny pochwy i szyjki macicy.
• W kierunku wad genetycznych – lekarz może skierować na nie, jeśli wynik USG jest nieprawidłowy albo z racji wieku mamy (powyżej 35. roku życia) istnieje większe niż na ogół ryzyko urodzenia dziecka z wadą genetyczną.

Dlaczego w ciąży tak często bada się krew i mocz?

Proste badania krwi pozwolą przede wszystkim określić twoją grupę krwi i rodzaj czynnika Rh (czy jest dodatni, czy też ujemny) oraz stwierdzić lub wykluczyć wiele chorób (np. anemię, cukrzycę czy odporność na groźną dla ciężarnych i ich maluszków różyczkę). Analiza moczu natomiast pomaga stwierdzić, czy nie nosisz pewnych bakterii odpowiedzialnych za przedwczesny poród. Z czasem lekarz będzie też sprawdzał obecność białka w moczu – jeśli je wykryje, będzie ono mogło być objawem zakażenia lub dość poważnego stanu przedrzucawkowego, tzw. gestozy. Czyli w skrócie: te pierwsze podstawowe badania dają ginekologowi najważniejsze informacje o twoim ogólnym stanie zdrowia.

Czy badanie USG jest bezpieczne? Jak często je wykonywać?

USG polega na wysyłaniu przez głowicę niesłyszalnych dla ucha ultradźwięków, które odbijają się od ludzkich narządów, z powrotem wracają do głowicy i zostają przetworzone na obraz, który zobaczysz na monitorze. Fale dźwiękowe o tak wysokiej częstotliwości są całkowicie bezpieczne dla płodu i mamy. Co więcej, badanie ultrasonograficzne jest bardzo potrzebne na tym etapie ciąży! Nie tylko pozwala obejrzeć malca na ekranie, ale też ustalić, jak rośnie i czy dobrze się miewa. Ma na celu potwierdzenie ciąży, określenie liczby zarodków (a może to bliźniaki?). Pozwala również wykluczyć ciążę pozamaciczną. Możesz je wykonywać właściwie tyle razy, ile zachcesz, jednak muszą być minimum trzy: między 11. a 14. tygodniem ciąży, między 18. a 23. tygodniem i między 28. a 32. tygodniem ciąży.

Jak rozwija się dziecko między 1. a 13. tygodniem ciąży?

Od chwili zapłodnienia, w 1. miesiącu ciąży, w twoim brzuszku kształtuje się nowe życie:

• 4. tydzień – maleństwo przypomina kulkę galaretki z ogonkiem. Pod koniec miesiąca kształtuje się cewa nerwowa – z niej powstaną mózg i rdzeń mózgowy. Serce zaczyna bić w 23. dniu od zapłodnienia.
• 7. tydzień – dziecko ma wątrobę, nerki. Pojawiają się zawiązki rączek i nóżek. Widać zarysy twarzy: uszka, zaczątki ust, nosa, nawet powiek.
• 8. tydzień – wykształcają się paluszki. Lepiej widać uszka, górną wargę i czubek nosa! Powstaje szkielet (chrzęstny).
• 9. tydzień – powstają jąderka i jajniki.
• 10. tydzień – koniec powstawania narządów.
• 13. tydzień – pojawiają się zawiązki cebulek włosowych, rosną paznokcie. Jelita wykonują już ruchy perystaltyczne, które umożliwiają przesuwanie pokarmu. Do pracy ruszyły nerki, dzięki którym dziecko robi siusiu. Dziecko zyskało zawiązki zębów stałych, szkielet, stawy i mięśnie. Urosło do 7 cm.

Kiedy zacznie rosnąć brzuch i waga w ciąży?

To sprawa bardzo indywidualna. Są mamy, którym brzuszek zaokrągla się już w 3. miesiącu, po innych nie widać ciąży nawet do połowy czasu jej trwania. I każda z tych sytuacji może być jak najbardziej w normie.
 

To, ile ważyłaś przed zajściem w ciążę, jest punktem wyjścia do dalszych obliczeń. Do tego dochodzą jeszcze niewielkie wahania wywołane różnicami we wzroście. Jeśli przed ciążą ważyłaś 40–50 kg, możesz przytyć w pierwszym trymestrze 4 kg, 50–60 kg – 3 kg, pow. 60 kg – 2 kg.

Zobacz także: Kalkulator wagi w ciąży

Dlaczego na początku ciąży pojawiają się nudności?

Nudności zazwyczaj pojawiają się około 6. tygodnia ciąży i trwają najczęściej do końca pierwszego trymestru. Odpowiada za nie prawdopodobnie podwyższony poziom niektórych hormonów (głównie hCG i progesteronu), rozciąganie mięśniówki macicy, rozluźnienie mięśni przewodu pokarmowego (co powoduje pogorszenie trawienia), nadmiar kwasu żołądkowego oraz wyostrzony zmysł powonienia. Zazwyczaj jest tak, że im większa ilość wydzielanych hormonów, tym większe nudności (dlatego częściej odczuwają je ciężarne w ciąży mnogiej). Nie bez wpływu pozostaje także wrażliwość na wymioty (kobiety z chorobą lokomocyjną bardziej narażone są na nudności w ciąży). Natomiast twoje marne samopoczucie w pierwszych miesiącach ciąży szczęśliwie nie przekłada się na formę maluszka. 

Jakie ćwiczenia są bezpieczne w pierwszym trymestrze ciąży?

Lekarze twierdzą, że pierwszy trymestr ciąży to nie czas na intensywny wysiłek. Jednak jeśli przed ciążą regularnie się ruszałaś, nic nie stoi na przeszkodzie, byś dalej była aktywna. Obowiązuje jednak zasada, że przyszła mama gimnastykuje się dla przyjemności i zaprzestaje wysiłku, gdy jest zbyt intensywny, czyli męczy lub wiąże się z bólami brzucha lub w okolicy łonowej. W kolejnych trymestrach ciąży umiarkowany wysiłek mamy nie stanowi już dla dziecka takiego zagrożenia.

Zobacz także: Ćwiczenia w ciąży: co ćwiczyć w 1, 2, 3 trymestrze?

Jakie są zagrożenia w pierwszym trymestrze ciąży?

Pierwsze 12 tygodni ciąży to czas, kiedy następuje najwięcej poronień. Dochodzi do nich z wielu przyczyn, np. złego umiejscowienia się zarodka, braku zarodka (pustego jaja płodowego), wad genetycznych płodu, wad w budowie macicy, niedoborów w produkcji progesteronu, infekcji, nadużywania alkoholu.

Objawy ciąży obumarłej w pierwszym trymestrze ciąży to:

• nagłe ustanie nudności i wymiotów,
• ustanie bolesności piersi,
• zmniejszenie wahań nastroju,
• krwawienie z dróg rodnych.

Ślady krwi na bieliźnie nie zawsze jednak oznaczają, że dzieje się coś złego. Nie wpadaj w panikę, ale też nie lekceważ tego. Zgłoś się do lekarza. Krwawienie może też towarzyszyć zagnieżdżaniu się zapłodnionej komórki jajowej w śluzówce macicy, jest to wówczas tzw. plamienie implantacyjne.
 
Jeśli krwawienie jest nieznaczne (widać tylko plamki podbarwionego krwią śluzu), zadzwoń do swojego lekarza i powiedz mu, co się dzieje (od kiedy krwawisz, jak mocno, jaki kolor ma krew: jasno-, ciemnoczerwony, brązowy). Umów się na wizytę i badanie USG. Jeżeli krwawisz obficie i źle się czujesz, od razu jedź do szpitala. Zostaniesz zbadana. O tym, co dalej, zdecyduje lekarz.

Co jeść w pierwszym trymestrze ciąży, a czego unikać?

W ciąży szczególnie istotne jest to, co trafia na twój talerz. Jak najczęściej sięgaj po warzywa – powinny znajdować się w każdym posiłku. Jedz też kasze, orzechy, pestki, owoce (również suszone), tłuste ryby, a jeśli nie jesteś wegetarianką, nie unikaj mięsa (zwłaszcza wołowego, jest cennym składnikiem żelaza). Nie wolno ci natomiast jest surowego mięsa i surowych ryb, serów z niepasteryzowanego mleka i serków homogenizowanych. Oprócz tego:

• Zrezygnuj z alkoholu – jeśli kobieta w ciąży pije alkohol, dziecko pije razem z nią (płodowy zespół alkoholowy powoduje wiele zaburzeń w rozwoju dziecka).
• Ogranicz kawę – jej nadmiar może doprowadzić do poronienia albo przedwczesnego porodu.
• Urozmaicaj posiłki – będziesz mieć pewność, że w twojej diecie niczego nie brakuje.
• Jedz regularnie, najlepiej 5 posiłków dziennie – głodząc się, głodzisz też maluszka.
• Unikaj pustych kalorii – zrezygnuj z frytek, pizzy, a także napojów typu cola. Nie przesadzaj ze słodyczami. 

Zobacz także: Dieta w ciąży: co i ile jeść w każdym trymestrze? (Gotowe jadłospisy)

Jak leczyć przeziębienie w ciąży?

Na przeziębienie w ciąży najlepiej stosować herbatę z malinami i lipą, witaminę C, wapno. Jeśli boli gardło, lekarze zamiast tabletek zalecają płukanki z roztworu soli kuchennej. Nie wolno ci natomiast stosować aspiryny. W wyjątkowych przypadkach konieczne jest przyjmowanie antybiotyku w ciąży – nie martw się, jeżeli lekarz ci go wypisze.  

Jak w ciąży uprawiać seks, by nie zrobić dziecku krzywdy?

Jeśli lekarz nie uzna ciąży za zagrożoną, nic nie stoi na przeszkodzie, byście kochali się z mężem jak dotąd. Zwłaszcza teraz, w pierwszym trymestrze, kiedy nie masz jeszcze widocznego brzuszka. Maleństwo, które nosisz w łonie, jest bardzo dobrze chronione wewnątrz worka owodniowego – nie wnikną do niego żadne drobnoustroje czy plemniki. Gdy się kochacie, czuje delikatne i kołyszące skurcze macicy – i to tylko podczas orgazmu.
Zobacz także:

• Co składa się na wagę w ciąży? Nie tylko dziecko!
• 8 dolegliwości, które dokuczają ciężarnej w różnych trymestrach
• Od zapłodnienia do narodzin. Niesamowity film!